◄ لکوموتیو برقی دیزلی برای مسیرهای نیمه برقی؛، گام جدید آلمان با زیمنس

بر اساس آمار اتحادیه بین المللی راه آهن ها (UIC)  طی سال های 2010 تا 2020 طول شبکه کل راه آهن جهان از 1021 به 861 هزار کیلومتر کاهش یافته ولی در همین مدت طول شبکه دوخطه از 212 به 443 و طول شبکه برقی از 279 به 342 هزار کیلومتر افزایش یافته است (16 درصد کاهش طول شبکه و 108 و 23 درصد افزایش شبکه دوخطه و برقی در جهان). با این حال جابجایی بار ثابت (9281 به 9280 میلیارد تن کیلومتر، متک) و مسافر 34 درصد افزایش داشت (2765 به 3702 منک).

در این دهه تعداد لکوموتیو دنیا از 100 به 96 هزار دستگاه کاهش یافته ولی تعداد واگن ها در قطارهای خودکشش از 49 به 150 هزار افزایش یافت (واگن های مسافری از 271 به 195 هزار دستگاه ولی واگن باری از 2679 به 3347 هزار دستگاه رسید).

طول شبکه راه آهن آلمان در این مدت از 34 هزار کیلومتر 300 کیلومتر کاهش و طول دوخطه و برقی هر دو 500 کیلومتر (3 درصد) افزایش داشتند و بار جابجا شده این راه آهن از 106 به 85 متک کاهش و مسافر از 79 به 86 منک افزایش داشته است.

از همین نویسنده:

• مطالبه کار جدی و واقعی ریلی از مسئولان

• رفتارهای هزینه تعمیر و نگهداری و قیمت تمام شده در قطارهای خودکشش

لکوموتیو آلمان در این سال ها از 5163 به 3863 دستگاه کاهش یافته (25 درصد) ولی واگن های خودکشش از 10449 به 16978 افزایش یافته (واگن های مسافری از 18564 به 17888 و واگن های باری از 108840 به 79531 دستگاه کاهش داشته) است.

صفحات 193 و 218 گزارش رولندبرگر نیز تعداد لکوموتیوهای باری و مسافری راه آهن آلمان را در سال 2015 به ترتیب 2800 و 1191 دستگاه اعلام مینماید (متوسط 1500 و 900 و برای ایران 485 و 215 دستگاه لکوموتیو باری و مسافری).

طول شبکه راه آهن ایران در همین مدت از 6100 کیلومتر به 9300 کیلومتر افزایش و طول دوخطه 2100 و برقی از 148 به 181 کیلومتر افزایش داشته و بار جابجا شده راه آهن از 20 به 34 متک افزایش و مسافر از 17 به 15 منک کاهش داشته است.

با کاهش 25 درصدی لکوموتیو در آلمان طی دهه دوم میلادی (به نظر می رسد ناشی از رویکرد افزایش واگن های خودکشش بوده) انتظار می رود لکوموتیوهای جدید این کشور بیشتر از نوع باری باشند که با مراجعه به اخبار تولیدکننده اصلی لکوموتیو در آلمان (زیمنس) این برداشت تایید می گردد، سایت زیمنس در 5 نوامبر 2020 خبر تایید لکوموتیو دوگانه وکترون (Vectron) را برای آلمان اعلام می دارد، این خبر با بیان سفارش 100 دستگاه در قراردادهای قبلی، سفارشات چند شرکت دیگر را نیز اعلام داشت. 

لکوموتیوهای دوگانه (Dual) برقی- دیزلی انواعی از لکوموتیو هستند که هم موتور دیزل دارند و هم تجهیزات برق بالاسری و در دو دهه اخیر مورد توجه راه آهن ها و سازندگان و اخیرا زیمنس قرار گرفته اند و می توانند با سرعت بیشتری بدون جابجایی و تغییر لکوموتیو در نقاط اتصال خطوط برقی به غیر برقی بارها را جابجا کنند (نسل اولیه این لکوموتیوها با نام Last mile دارای موتور دیزل کوچکی بودند که در ایستگاه ها و پایانه ها می توانستند بار را در خطوط غیر برقی نیز جابجا نمایند).

مشخصات اصلی لکوموتیو Vectron Dual که بسیار شبیه لکوموتیوهای مسافری زیمنس در ایران هستند چنین است:

چهار محوره، طول حدود 20 متر، قدرت موتور دیزل 2400 کیلووات (MTU 4000 16 سیلندر)، توان کششی روی چرخ در حالت الکتریکی 2400 و در حالت دیزل 2000 کیلووات، کشش اولیه 300 کیلونیوتن، سرعت حداکثر 160، وزن 90 تن.

نوع برقی این لکوموتیو با توان 5200 یا 6400 کیلووات و سرعت 160 یا 200 (یا 230) و کشش 300 کیلونیوتن تولید می شود.

در لکوموتیوهای باری شش محوره با کشش بالا دستیابی به توان بالاتر برقی بهتر فراهم می شود که نمونه آن در هفت لکوموتیو دوگانه ساخت شرکت سوئیسی اشتدلر (Stadler) برای بخش خصوصی ترکیه (کورفز اولاشتیرما) مشاهده می گردد (شش محوره با توان برقی 6150 و دیزل 2800 کیلووات CAT، کشش اولیه 500 کیلونیوتن، سرعت 120، سوخت 4000 لیتر).

هرچند هدف آلمان از سفارش و خرید لکوموتیو مذکور سهولت و سرعت بیشتر تردد بین خطوط برقی و دیزلی بدون تعویض لکوموتیو است ولی نباید از قابلیت این فناوری در توسعه اقتصادی تر و سریع تر خطوط برقی غفلت نمود به ویژه برای کشور ایران که با دارا بودن فناوری ساخت لکوموتیوهای زیمنس و آلستوم می توانند برای تبدیل به نوع برقی- دیزلی بکار گرفته شوند، خطی مانند راه آهن تهران مشهد را می توان ابتدا در مسیرهای فراز در هر جهت برقی و سپس به تدریج بقیه مسیر را کامل نمود.

* کارشناس حمل و نقل