◄ مولفه های مهم در تهیه و اجرای قطارهای تندرو/ بررسی شرایط ساخت راه آهن سریع السیر تهران قم اصفهان

محمد اسماعیل علیخانی: 

مولفه های مهم در تهیه و اجرای قطارهای تند رو:

۱- فاصله مناسب بین مبادی و مقاصد ( طول بهینه برای قطار تندرو) و زمان سفر بهینه و بهای بلیت مناسب:

قطار تندرو  باید برای مسافر جاذبه های لازم را داشته باشد تا بتواند مسافر جاده و هواپیما را به خود جذب کند،  فواصل کمتر از 500  کیلومتر وزمان سفر، 2 ساعت بهترین طول و مدت سفر برای تهیه واجرای قطارهای تندرو هستند. زیرا با فرض سرعت متوسط 250 کیلومتر در ساعت زمان سفر حدود دوساعت خواهد بود. این زمان اندک می تواند کلیه مسافر هوایی را به خود جذب نماید.

چون زمان رفتن به فرودگاه تشریفات سوار و پیاده شدن مدت زمان پرواز و برگشتن از فرودگاه به مقصد معمولا بیش از دو ساعت به طول می انجامد.

 مثال های مطرح: پاریس - نانت، مادرید کوردوبا و البته تهران - قم - اصفهان.

بهای بلیت نیز از عوامل تعیین کننده است.

معمولا بهای بلیت قطار تندرو برحسب ساعت سفر متغیر است، اما بهتر است کف بهای بلیت اکونومی قطار از دو برابر بهای بلیت اتوبوس و البته نصف تا هفتاد درصد بهای بلیت اکونومی هواپیما، تجاوز نکند.

 در شرایط کنونی باتوجه به سوخت یارانه ای بهای بلیت اتوبوس بین تهران تا اصفهان  حدود 5 دلار است. بنابراین کف بهای بلیت اکونومی قطار تندرو در مسیر تهران اصفهان حدود 10 دلار خواهد بود.

۲- توپوگرفی مناسب متطقه اجرای پروژه باهدف تقلیل  هرچه بیشتر هزینه زیر بناها: 

 در کشور ما یکی از کریدور عبوری کم عارضه برای قطار تندرو محور تهران قم اصفهان است.

شیب حداکثر 15 در هزار و شعاع حداقل 2800 متر بین تهران قم و حداقل 4000 متر بین قم اصفهان، ابنیه فنی مهمی ( بجز یک تونل کمتر از 500 متر به وجود نمی آورد.

۳- وجود تقاضای مناسب در ابتدا و انتها و البته در  فواصل مناسب: 

تهران پر جمعیت ترین شهر و پایتخت کشور  از یک سو و اصفهان نیز از کلان شهرهای مهم ایران است. شهر قم در  بین این دو‌ کلانشهر نیز دارای تقاضای مناسب است.

آزادراه های پر تقاضای تهران - قم - اصفهان، تهران - ساوه - سلفچگان و در ادامه متصل به بزرگراه سلفچگان - اصفهان راه های اصلی و...، حاکی از وجود تقاضای دایم التزاید در این کریدور است.

۴- توجیه زیست محیطی پروژه:

انحراف قابل ملاحظه مسافر در این محور از جاده و هواپیما به ریل، علاوه بر  تقلیل مصرف سوخت و آلودگی هوا موجب تقلیل قابل ملاحظه تصادفات جاده ای می شود.

قطار تندرو جاذبه های لازم برای تشویق مردم برای کمترین استفاده از وسیله نقلیه سواری شخصی و کرایه را دارد، این امر به افزایش ایمنی حمل و نقل کمک شایان توجه ای می کند.

۵- بن بست نبودن خط و قابلیت ادامه پروژه در جهات مختلف:

اصفهان مرکز مهم حمل و نقل در کشور و چهار راه آمد و  شد، است.

خط تند رو قابلیت ادامه از اصفهان به یزد، شیراز و.. را دارد.

۶- کسب نظر و تایید مشاوران بین المللی قابل اعتنا:

 مطالعه توجیه نهایی قطار تندرو تهران - قم - اصفهان [از حیث کریدور عبور ،  نقاط مبدا ومقصد ،استاندارد اجرا]توسط مشاور دولتی  راه اهن فرانسه  SNCF انجام و‌ توجیه آن - مشروط به رعایت مفروضات اساسی مورد نظر این مشاور  به خصوص سقف هزینه ها موجه بوده است.

پس از آن مهندسین مشاور سیسترا فرانسه نیز در تهیه پروژه همکاری داشته است. 

با‌ عنایت به مراتب بالا راه آهن تند رو تهران - قم - اصفهان با مفروضات اساسی بالا و ملاحظات بالا، صرفه جویی سوخت، تقلیل آلودگی هوا و تصادفات جاده ای و کشته ها دارای توجیه اقتصادی (مانند همه پروژه های موجه حمل و نقل زمینی) و اجرای آن دارای اولویت بود.

مزیدا در نبمه اول دهه 70 هیئت بانک جهانی برای تهیه گزارش حمل و نقل،  به سرپرستی آقای بن هاکر, فقط یک پروژه را کاندیدای دریافت وام از بانک جهانی تحت عنوان « انحراف تقاضا از جاده به ریل با هدف تقلیل آلودگی هوا، مصرف سوخت و تصادفات جاده ای»  نمود و آن پروژه : راه آهن جدید تهران قم اصفهان بود. 

 جمع بندی ونتیجه گیری:

 متاسفانه این پروژه در میدان اجرا دچار اغتشاش شد و هر ‌وزیر و معاون و مدیر و… رهگذری نظری ارایه کرد که تهیه و اجرا کنندگان را دچار سرگیجه نمود.

روح استاد ما شاد که می فرمود وقتی کاری را انجام نداده ای و بلد نیستی اول تهیه و اجرای یک پروژه رابه عنوان پایلوت به کاربلد خارجی بده و کنار بایست یادبگیر و بلافاصله بعد از کار اول خارجی را مرخص کن، کاری که پس از راه آهن سراسری انجام شد.

البته جزییات پروژه مصوب و سیاهه مداخلات بجا و بیجا که موجب سه برابر شدن هزینه ها ( به دلار یا یورو و یا یوان)  شده و البته پروژه پا در هواست را کارشناسان دلسوزی تهیه و ارائه نموده اند که قبلا در مراجع مربوط ارائه شده است.