◄ضرورت ایجاد سازمان نظام حمل‌و‌نقل کشور
تین‌نیوز| وبلاگ محمد حجارزاده*-پیشرفت هر كشوری مرهون تلاش‌های بیشمار متخصصان آن است. متخصصان هر جامعه با تكیه بر دانش و توان علمی خود، اقدام به اجرای پروژه‌هایی می‌كنند كه زیرساخت‌های آن جامعه را تشكیل می‌دهند و تسهیلات ارتباطی، حمل و نقل، صنعت و ... را فرآهم می‌آورند. در این بین رشته حمل و نقل به دلیل فعالیت اشتقاقی خود و مکمل سایر حوزه‌ها نقش بسیار اساسی را بازی می‌کند و با وجود این، دركشور فعالیت حمل و نقل هنوز از بعد مهندسی و حقوقی موردتوجه جدی قرار نگرفته و در طول سال‌های متمادی، ارگانها و سازمان‌هایی كه متولی دفاع از حقوق فعالان
حمل و نقل، ارتقای كیفیت كاری و آموزشی آنها و نیز نظارت بر فعالیت آنها بودهاند، نتوانستهاند خدمات مطلوب را ارائه کنند.
این سازمانها و نهادها كه به منظور نظم بخشیدن و ایجاد ساختار مناسب فعالیتهای حمل و نقلی به وجود آمده بودند، گاه خود به عنوان معضلی برای جامعه حمل و نقل كشور به حساب می‌آیند. چرا كه نه تنها نتوانستهاند كه به اهداف اساسنامه‌ای خود دست یابند بلكه عملكرد نادرست آنها ضربات بسیار زیادی به بدنه ساخت و ساز كشور زده است.
این سازمانها و نهادها كه به منظور نظم بخشیدن و ایجاد ساختار مناسب فعالیتهای حمل و نقلی به وجود آمده بودند، گاه خود به عنوان معضلی برای جامعه حمل و نقل كشور به حساب می‌آیند. چرا كه نه تنها نتوانستهاند كه به اهداف اساسنامه‌ای خود دست یابند بلكه عملكرد نادرست آنها ضربات بسیار زیادی به بدنه ساخت و ساز كشور زده است.
نظام حمل و نقل در كشور ایران، ساختار پیچیدهای دارد كه نمی‌توان آن را با هیچ یك از ساختارهای تعریف شده و استاندارد جهانی، مطابقت داد. چرا كه نظام حمل و نقل نه ساختار كاملا غیردولتی (NGO) دارد و نه ساختار كاملا دولتی و متاسفانه این وابستگی به دولت، باعث گردیده تاکنون نتواند به عنوان یك نهاد مستقل، فعالیتهای خود را تعریف کرده و به جایگاه عملكردی خود در سطح عالی دست یابد.
یكی از مهمترین ارگان‌هایی كه می‌تواند مستقیما مسئولیت حمایت، ارتقای علمی، و نظارت بر فعالیت فعالان حمل و نقل را دارد، سازمان نظام حمل و نقل است که وجود آن بیش از پیش ضروری احساس می‌شود.
سازمان نظام حمل و نقل كشور
سازمانی غیردولتی است که به منظور تعیین ضابطه و معیارهای نحوه فعالیت افراد جهت فعالیت در بخش حمل و نقل و لازم برای ایجاد و اداره تاسیسات زیربنایی حمل و نقل درون شهری و برون شهری و شركتها و موسسات حمل و نقل (درون‌شهری و برون‌شهری)و خدمات جنبی(باستثنای حمل و نقل هوایی) تشكیل می‌شود.
مستند قانونی
سازمان نظام حمل و نقل كشور باستناد قانون تغییر نام وزارت راه به وزارت راه و ترابری مصوب 4/4/1353و آیین نامه تركیب شورای عالی هماهنگی ترابری كشورو وظایف و اختیارات شورا مصوب 8/10/1353به صورت رسمی تاسیس شد.
"ماده11- وزارت راه و ترابری برای اجرای قسمتی از وظائف خود و سازمانهای وابسته می‌تواند با موافقت شورای عالی هماهنگی ترابری کشور وبا رعایت شرایطی که شورای عالی مذکور تعیین خواهد کرد شرکت تشکیل دهد و یا با بخش خصوصی اعم از داخلی و خارجی همچنین وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی ایرانی مشارکت کند. "
الف- ماده 9 قانون تغییر نام وزارت راه به وزارت راه و ترابری
به وزیر راه و ترابری اختیار داده می‌شود که تشکیلات هر یک از سازمانها و مؤسسات و واحدهای تابع یا وابسته آن وزارت را در صورتی‌که لازم تشخیص دهد ادغام یا منحل نموده و تشکیلاتی بر اساس وظائف مذکور در این قانون و سایر قوانین باتأیید سازمان امور اداری و استخدامی‌کشور تنظیم کرده و به موقع اجراء بگذارد.
ب- واگذاری بند و ماده 2 آیین نامه تركیب شورای عالی ترابری كشور باستناد تبصره 1بند ج قانون اصلاح موادی از قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی‌ایران و اجراء سیاستهای کلی اصل چهل و چهارم (44) قانون اساسی
بند و ماده 2 آیین نامه تركیب شورای عالی ترابری كشور
"تعیین ضابطه و معیارهای لازم با همكاری دستگاههای مربوط برای ایجاد و اداره و توسعه موسسات"
بند ج اصل چهل و چهارم (44) قانون اساسی ـ سرمایه‌گذاری، مالکیت و مدیریت در فعالیتها و بنگاههای مشمول گروه سه مادة(2) این قانون منحصراً در اختیار دولت است.
تبصره1 ـ خرید خدمات مالی، فنی، مهندسی و مدیریتی از بنگاههای بخش‌های غیردولتی درفعالیتهای گروه سه ماده(2) این قانون به شرط حفظ مالکیت صددرصد (100%) دولت طبق آئین‌نامه ای که ظرف مدت شش‌ماه به پیشنهاد وزارت امور‌اقتصادی و دارایی با هماهنگی دستگاههای ذیربط به تصویب هیأت وزیران می‌رسد، مجاز است.
وظایف پیشنهادی سازمان نظام حمل و نقل به شرح زیر است:
1 - تهیه و تنظیم مقررات مورد نیاز برای احداث و نگهداری تاسیسات زیربنایی حمل و نقل ( راه‌ها، راه‌آهن، مترو، بنادر و پایانه‌ها و پارک‌سوارها ).
2 - طبقه‌بندی کلیه تأسیسات زیر بنایی حمل و نقل و تعیین مشخصات فنی و هندسی آنها
3 - تعیین مشخصات مجاز وسائل حمل و نقل در بهره‌برداری از تأسیسات زیربنایی حمل و نقل
4 - تعیین ضابطه‌ها و معیارهای فنی اقتصادی و ایمنی حمل و نقل در راه‌های زمینی، زیر زمینی و بنادر.
5 - تعیین ضابطه‌ها و معیارهای لازم برای ایجاد اداره و توسعه مؤسسات حمل و نقل) داخلی و بین‌المللی
6 - تهیه و تنظیم مقررات مورد نیاز برای حریم‌های تأسیسات زیربنایی حمل‌و‌نقل
7 - تشکیل واحدهای مطالعاتی و تحقیقاتی لازم برای انجام وظائف بالا
اهداف سازمان نظام حمل و نقل
بهبود نظام مدیریت، برنامه‌ریزی اجرا و نظارت در حمل و نقل
ارتقاء سطح كیفی نیروی انسانی موجود و آماده‌سازی نیروهای متخصص درحمل و نقل
ارتقاء سطح ایمنی در شاخه‌های مختلف حمل و نقل
ارتقاء سطح نگهداری زیربناهای بخش بر اساس ظرفیت
بكارگیری فناوری مطلوب در شبكه‌های موجود با هدف افزایش بهره‌وری و ظرفیت
كاهش هزینه‌ها، اقتصادی نمودن فعالیتها، افزایش بهره‌وری، توسعه كیفی منابع انسانی و ارتقاء كیفیت خدمات در بخش حمل‌و‌نقل
استاندارد سازی استفاده از تجهیزات و ناوگان با فن‌آوری جدید در حمل و نقل
كاهش زمان اجرای پروژه‌های زیربنایی، نگهداری و بهره‌برداری
بهبود و گسترش فنآوری‌های اطلاعات، اصلاح روشها و مكانیزه كردن سیستم‌ها و ایجاد زمینه تبادل الكترونیكی اطلاعات
گسترش مطالعات و تحقیقات علمی و كاربردی در حمل و نقل
ارتقاء سطح كیفی نیروی انسانی موجود و آماده‌سازی نیروهای متخصص درحمل و نقل
ارتقاء سطح ایمنی در شاخه‌های مختلف حمل و نقل
ارتقاء سطح نگهداری زیربناهای بخش بر اساس ظرفیت
بكارگیری فناوری مطلوب در شبكه‌های موجود با هدف افزایش بهره‌وری و ظرفیت
كاهش هزینه‌ها، اقتصادی نمودن فعالیتها، افزایش بهره‌وری، توسعه كیفی منابع انسانی و ارتقاء كیفیت خدمات در بخش حمل‌و‌نقل
استاندارد سازی استفاده از تجهیزات و ناوگان با فن‌آوری جدید در حمل و نقل
كاهش زمان اجرای پروژه‌های زیربنایی، نگهداری و بهره‌برداری
بهبود و گسترش فنآوری‌های اطلاعات، اصلاح روشها و مكانیزه كردن سیستم‌ها و ایجاد زمینه تبادل الكترونیكی اطلاعات
گسترش مطالعات و تحقیقات علمی و كاربردی در حمل و نقل
شرح وظایف سازمان
شرح وظایف پیشنهادی سازمان به شرح زیر است:
برنامه‌ریزی در جهت تقویت و توسعه فرهنگ حمل و نقل عمومی.
برنامه ریزی به منظور رشد و اعتلای حرفه‌های مهندسی و مدیریت حمل و نقل و مشاغل مربوط به آن.
ارتقای دانش فنی و کیفیت کار شاغلان در بخش‌های حمل و نقل از طریق ایجاد پایگاه‌های علمی و فنی، آموزش و انتشارات همکاری با مراجع ذیربط در امر کنترل ایمنی حمل و نقل از قبیل اجرای دقیق و صحیح آیین‌نامه‌ها و ضوابط توسط اعضای سازمان حسب در خواست نظارت بر حسن انجام خدمات حمل و نقل توسط اشخاص حقیقی و حقوقی در طرح‌ها و فعالیتهای غیر دولتی مشارکت در امر ارزشیابی و تعیین صلاحیت شاغلان در امور فنی مربوط به فعالیتهای حوزه‌های حمل و نقل.
تنظیم روابط بین صاحبان حرفه‌های حمل و نقل و کارفرمایان و کمک به مراجع مسوول در بخش حمل و نقل در زمینه ارجاع مناسب کارها به صاحبان صلاحیت و جلوگیری از مداخله اشخاص فاقد صلاحیت در امور فنی.
کمک به ارتقای کیفیت طرحهای حمل و نقلی و شهرسازی در محدوده استانها و ارایه گزارش بر حسب در خواست شرکت در کمیسیون‌ها و شوراهای تصمیم گیری در مورد این گونه طرح‌ها همکاری با وزارت راه و شهرسازی و شهرداری‌ها در زمینه کنترل فعالیتهای حمل و نقل با استفاده از خدمات اعضای سازمان.
ارایه خدمات کارشناسی فنی به مراجع قضایی و قبول داوری در اختلافاتی که دارای ماهیت فنی است.
برنامه ریزی به منظور رشد و اعتلای حرفه‌های مهندسی و مدیریت حمل و نقل و مشاغل مربوط به آن.
ارتقای دانش فنی و کیفیت کار شاغلان در بخش‌های حمل و نقل از طریق ایجاد پایگاه‌های علمی و فنی، آموزش و انتشارات همکاری با مراجع ذیربط در امر کنترل ایمنی حمل و نقل از قبیل اجرای دقیق و صحیح آیین‌نامه‌ها و ضوابط توسط اعضای سازمان حسب در خواست نظارت بر حسن انجام خدمات حمل و نقل توسط اشخاص حقیقی و حقوقی در طرح‌ها و فعالیتهای غیر دولتی مشارکت در امر ارزشیابی و تعیین صلاحیت شاغلان در امور فنی مربوط به فعالیتهای حوزه‌های حمل و نقل.
تنظیم روابط بین صاحبان حرفه‌های حمل و نقل و کارفرمایان و کمک به مراجع مسوول در بخش حمل و نقل در زمینه ارجاع مناسب کارها به صاحبان صلاحیت و جلوگیری از مداخله اشخاص فاقد صلاحیت در امور فنی.
کمک به ارتقای کیفیت طرحهای حمل و نقلی و شهرسازی در محدوده استانها و ارایه گزارش بر حسب در خواست شرکت در کمیسیون‌ها و شوراهای تصمیم گیری در مورد این گونه طرح‌ها همکاری با وزارت راه و شهرسازی و شهرداری‌ها در زمینه کنترل فعالیتهای حمل و نقل با استفاده از خدمات اعضای سازمان.
ارایه خدمات کارشناسی فنی به مراجع قضایی و قبول داوری در اختلافاتی که دارای ماهیت فنی است.
هر سازمان استانی دارای هیت مدیره متشکل از مدیران کل شورای حمل و نقل استانها، معاون حمل و نقل شهرداری مرکز استان یک نفر حقوقدان به معرفی رییس دادگستری استان و دو نفر خبره که به معرفی هیات مدیره با حکم شورای مرکزی سازمان نظام حمل و نقل کشور برای مدت ۳ سال منصوب می‌شوند، خواهد بود.
كارگروه های كاری
در ساختار سازمان نظام حمل و نقل چهار كارگروه در نظر گرفته شده كه شامل:
كارگروه جاده ای
كارگروه ریلی
كارگروه دریایی
كارگروه حمل و نقل درون شهری است.
كارگروه ریلی
كارگروه دریایی
كارگروه حمل و نقل درون شهری است.
هر كارگروه دارای رییس و 6 نفر عضو اصلی و دو نفر جایگزین احتمالی هستند. دبیر كارگروه نیز توسط هیت رییسه تععین می‌شود.
*با همکاری شهرام آدم نژاد
ضمن تشکر از پیشنهاد ارزنده دو عزیز تهیه کننده که هردو را از دلسوزان و تلاشگران صادق در بخش حمل و نقل جاده ای میدانم، بایستی به عرض برسانم که آشفتگی و تداخل و پراکندگی وظایف و مسئولیتهای در بخش حمل و نقل کشور به حدی است که هریک از بیش از ۵۰ سازمان و ارگان مسئول و ذی مدخل در بخش حمل و نقل کشور، قطعا " به چنین ساختارهائی اجازه حضور و حتی در صورت تشکیل مجال فعالیت تخواهند داد، چاره کار فقط نگرش یکپارچه به حمل و نقل کشوراست، نمیدانم چرا درک این مطلب ساده که امروزه بیش از ۷۵% کشورهای جهان به ضرورت تشکیل وزارت حمل ونقل آنهم در سطح وزارتخانه ای فرابخش وقوف حاصل کرده و سالهاست از آن برخوردارند برای ما اینهمه مغفول و دور از باور مانده است، تردید ندارم اگر دولت محترم اصلاح ساختار نظام اداری کشور را در اولویت کارهای خود قرار دهد به یقین با حذف ساختارهار موازی و بعضا " مزاحم، ضرورت تاسیس وزارت حمل و نقل برای تمرکز سیاستگزاری و مدیریت کلان و یکپارچه حمل و نقل در کلیه شقوق و پاسخگوئی بهینه به تقاضای جابه جائی بهینه بار و مسافر و دستیابی آحاد ملت و صاحبان حرف به حمل و نقلی روان، ایمن و اقتصادی از دید صاحبنظران تشکیلاتی نه تنها مخفی و مغفول نخواهد ماند، که به یقین در صدر اصلاحات نیز قرار خواهد گرفت. شاهد بر این ادعا ده ها مشکل ریشه ای واساسی رو به تزاید پیش رو از آلودگی هوا و معضل ترافیک گرفته تا نا امنی سفر، ضعف در جذب سرمایه برای زیربناها و ناوگان و غیر استاندارد بودن ساخت، نگهداری و بهره برداری اجزاء لاینفک حمل و نقل و …