خط قرمزهای تجاری در حوزه پتروشیمی

وبلاگ سید حمید حسینی-اختلافات میان دو کشور ایران و عربستان به گونه‌ای بالا گرفت که به قطع روابط سیاسی و تجاری منجر شد تا جایی که روز گذشته مجتبی خسروتاج، قائم مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت از قطع روابط تجاری با این کشور خبر داد و گفت: در حال حاضر هیچ‌گونه صادراتی به مقصد این کشور نداریم و وارداتی هم از سوی عربستان صورت نمی‌گیرد. با توجه به اینکه این اتفاق بر تمام بخش‌های صنعت و حوزه‌های مختلف تاثیر می‌گذارد، صنعت پتروشیمی کشور هم از این قاعده مستثنی نیست و به‌طور حتم از این روند تاثیر می‌پذیرد. به گزارش «دنیای اقتصاد» سه سناریو درخصوص صنعت پتروشیمی کشور در شرایط فعلی و با توجه به تیره و تار شدن روابط میان ایران و عربستان وجود دارد.

سناریوی اول آنکه با توجه به اینکه عربستان دسترسی به گاز و خوراک طبیعی بیشتری نسبت به ایران دارد و با توجه به اینکه غولی همچون سابیک در این کشور فعالیت می‌کند و برنامه‌های بلند‌مدتی را در این صنعت به پیش می‌برد، تولید‌کنندگان پایین‌دست این بخش از صنعت می‌توانند با خیالی آسوده‌تر، محصولات نهایی خود را با کیفیت بالاتری تولید کرده و بازارهای صادراتی محصولات پتروشیمی را در دست بگیرند. علت هم آن است که دسترسی تولید‌کنندگان پایین دستی به گاز ارزان سبب می‌شود تمام تمرکز خود را بر تولید محصولات با تکنولوژی بالاتر ببرند و قیمت تمام‌شده محصولات تولیدی خود را پایین بیاورند.در شرایط فعلی این امکان وجود دارد که کشور عربستان قیمت گاز را پایین‌تر بیاورد. به این ترتیب هم قیمت محصولات پتروشیمی را پایین‌تر بیاورد و بازارهای صادراتی را تحت سیطره خود درآورد و هم خوراک تولید‌کنندگان پایین دست کشورهای دیگر را تامین کند؛ به این ترتیب نقش ایران در این بازارها بیش از پیش کمرنگ شود و به راحتی از بازار محصولات پتروشیمی حذف شویم.

در طرف دیگر جدا از جنگ قیمتی، مشکلاتی که درخصوص روابط بانکی و گشایش‌های اعتباری در کشور وجود دارد،‌ سختی کار با ایران را به مشتریان منتقل می‌کند و تمایل آنان به داد‌و‌ستد با ایران کاهش می‌یابد. سناریوی دیگر تهدید بازارهای ایران و کشورهایی همچون کره جنوبی و کشورهای آسیایی است. با توجه به تیره و تار شدن روابط ایران و عربستان این سوال پیش می‌آید که در صورت تهدید عربستان به قطع روابطش با کشورهایی همچون کره جنوبی، ‌آیا این کشور ریسک روابط تجاری با ایران را می‌پذیرد یا نه؟این در حالی است که کشورهایی همچون هند و چین با ساختاری مستقل مشتریان عمده محصولات پتروشیمی ایران هستند و به نظر نمی‌رسد که تهدیدهای عربستان درخصوص برخی از کشورها کارساز باشد و بتواند جنجال بزرگی را در صنعت پتروشیمی کشور درست کند. اما نکته اینجا است که ایران باید هر چه سریع‌تر بستری مناسب برای همکاری‌های خود درست کند تا از این امر ضربه نخورد.

سناریوی سوم قیمت نفت را در‌بر‌می‌گیرد. با توجه به اینکه عربستان با یمن در جنگ است و هزینه‌های زیادی را از این جنگ متحمل می‌شود و با توجه به پایین بودن بهای نفت در شرایط فعلی، برای تامین هزینه‌های این جنگ وارد جنگ قیمتی جدیدی در حوزه محصولات پتروشیمی نمی‌شود. دکتر سید‌حمید حسینی،‌ سخنگوی هیات مدیره اتحادیه صادر‌کنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران درخصوص بازار‌های اصلی و عمده پتروشیمی ایران و عربستان در شرایط فعلی و تنش فعلی این دو کشور و تاثیری که این تنش می‌تواند در این حوزه داشته باشد، گفت: بازار اصلی و عمده محصولات پتروشیمی کشور بازارهای ‌چین، کره و هند هستند و این در حالی است که عمده بازارهای محصولات پتروشیمی بازارهای منطقه، ترکیه و جنوب شرقی آسیا هستند.

حسینی در ادامه افزود: برخی گمان می‌کنند ایران تنها در زمینه محصولاتی همچون گاز مایع، محصولات شیمیایی و فرآورده‌های نفتی صادرات دارد و حال اینکه محصولات پتروشیمی متنوعی در ایران تولید می‌شود که صادر می‌شوند و کشور ما در تولید چند گرید از محصولات پتروشیمی حرف اول را می‌زند. به گفته وی عربستان درخصوص چند گرید دیگر دارای مزیت رقابتی در برابر ایران است. با توجه به اینکه محدوده بازارهای صادراتی این دو کشور متفاوت است و کشورهایی همچون چین و هند نه تحت نفوذ ما هستند و نه تحت نفوذ عربستان، بنابراین به گمان من حوزه درگیری تجاری و اقتصادی کشور حوزه پتروشیمی در این کشورها نیست و حتی تنش اخیر عربستان، می‌تواند فرصت‌هایی را در منطقه برای صنعت پتروشیمی کشور به وجود آورد.

وی در ادامه افزود: با توجه به چالش‌ها و کشمکش‌هایی که میان کشورهای عربستان و قطر به وجود آمده، قطر می‌تواند یک فرصت برای ایران به شمار‌ آید. حسینی ضمن اشاره به این موضوع که قطر یکی از بازیگران حوزه پتروشیمی در منطقه به شمار می‌آید، گفت: قطر تولید‌کننده برخی از گریدهای مختلف محصولات پتروشیمی است؛ محصولاتی که بعضا ایران وارد‌کننده آنها است. بنابراین بهبود روابط سیاسی با این کشور و کنار رفتن عربستان، روابط تجاری ما با قطر را آسان‌تر کرده و بستری پدید می‌آید ‌که داد‌و‌ستد ما با این کشور را سریع‌تر می‌کند. وی افزود: در طرف دیگر با توجه به این موضوع که عربستان و امارات تامین‌کننده مواد اولیه و خوراک واحدهای پایین دست پتروشیمی قطر بوده‌اند، تیره شدن روابط آنها با قطر می‌تواند شرایطی را فراهم آورد که بازار این کشور برای ما یک بازار صادراتی تلقی شود.

حسینی درخصوص روابط تیره عربستان با ترکیه نیز تصریح کرد: ترکیه هم یکی از تولید‌کنندگان عمده محصولات نهایی پتروشیمی است. بنابراین با کنار رفتن عربستان، این الزام برای ترکیه به وجود می‌آید که عمده مواد اولیه محصولات تولیدی خود را از ایران تامین کرده و این امر می‌تواند برای ایران یک امتیاز محسوب شود.وی در ادامه به عراق و عملکرد استراتژیک این کشور اشاره کرد و گفت: عربستان همیشه در عراق نفوذ داشته و در شرایط فعلی قصد دارد حضور خود را در روابط و بازارهای این کشور پررنگ کند و طبیعتا بازارهای پتروشیمی این کشور هم از این قاعده مستثنی نیست. دکتر حسینی افزود: برای پیشبرد این هدف خطوط هواپیمایی جدیدی را راه‌اندازی کرده و شرایط داد‌و‌ستد راحت‌تری را با این کشور به وجود آورده است. وی در ادامه گفت: این تغییر رویه به‌طور حتم روی روابط عراق با کشورهای دیگر اثر گذار است و با توجه به اینکه عراق مصرف‌کننده گاز مایع و محصولات پلاستیکی تولیدی کشور ماست، بنابراین این تغییر رویه می‌تواند برای ما تهدید باشد و باعث شود سهم 28 درصدی ما در صادرات محصولات پتروشیمی به راحتی از دست برود.

سخنگوی هیات مدیره اتحادیه صادر‌کنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران در ادامه به چالش میان ایران و عربستان و تاثیراتی که این چالش‌ها بر بازار محصولات پتروشیمی کشورهای آفریقا، مصر، سودان، جیبوتی و اتیوپی می‌گذارد، اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه این کشورها ساختاری تابعی دارند و در شرایط فعلی تابع عربستان هستند، تیره شدن روابط ما با عربستان به‌طور حتم بر روابط با این کشورها هم اثر گذار بوده و روابط ما را با این کشورها با مشکل مواجه می‌کند و تهدیدی برای صادرات محصولات ما به بازارهای نوظهور این کشورهاست. دکتر حسینی بر این عقیده است که تیرگی روابط ما با عربستان و آمریکا به‌طور حتم به نفع کشور نیست و این امر کار را برای فعالان و تجار ایرانی سخت می‌کند. وی در ادامه تصریح کرد: رصد کردن قراردادها در حوزه پتروشیمی بیانگر این مهم است که مشتریان تا جایی که امکان دارد از همکاری با ایران سر باز می‌زنند و ایران برای رقابت، حضور و جذب مشتری باید امتیازاتی را به خریداران بدهد و ریشه این امر وجود مشکلاتی در روابط سیاسی است که در روابط تجاری و اقتصادی کشور تاثیر خود را گذاشته است.

سخنگوی هیات مدیره اتحادیه صادر‌کنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران در ادامه به روابط بانکی و سیستم اعتباری در شرایط فعلی اشاره کرد و گفت: در حال حاضر مشکلاتی که درخصوص روابط بانکی و گشایش‌های اعتباری در کشور وجود دارد، سبب می‌شود مشکلات عدیده‌ای درخصوص صادرات محصولات پتروشیمی به دیگر کشورها داشته باشیم و به راحتی سهم زیادی از بازارهای خود را در این بخش از صنعت از دست بدهیم. وی در آخر به صحنه رقابتی که درخصوص میادین مشترک میان ما و عربستان وجود دارد، اشاره کرد و تصریح کرد: عربستان چیزی در حدود 400-500 هزار بشکه نفت از این میادین استخراج می‌کند و این در حالی است که ایران رقمی در حدود 30 – 40 هزار بشکه برداشت می‌کند و این تفاوت به‌طور قطع بر صنعت پتروشیمی دو کشور هم تاثیر خود را می‌گذارد و مجتمع‌های پتروشیمی و به دنبال آن زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی با پشتوانه قوی‌تری کار خود را دنبال می‌کنند. حسینی می‌گوید: این در حالی است که اگر چالش میان دو کشور ایران و عربستان وجود نداشت، می‌توانستیم بهره‌برداری از این میادین را به طور مشترک به شرکتی بسپاریم و لازم نباشد که هر دو کشور در این منطقه سکو بگذارند و رقابت کنیم و همیشه نگرانی سوءاستفاده را داشته باشیم و به این ترتیب می‌توانیم حداکثر بهره‌برداری را از این مناطق کرده و به پشتوانه آن جهش چشمگیری را در صنعت پتروشیمی کشور شاهد باشیم.