◄ حکایت نسخه و نسخه پیچ

وبلاگ مجید بابایی-پنجم شهریور, مصادف با زادروز محمد زکریای رازی و روز داروساز است. پس اول تبریک ویژه به جامعه داروسازی کشور. اما آنچه که از گذشته های دور از این صنف به یاد داریم "پیچیدن" " نسخه" یا همان دستور پزشک (prescription) است. به عبارتی آنچه که مرحم دردهای بیمار است همان "نسخه" پزشک است که البته به دست توانای داروساز برای بیمار و به زبان او ترجمه و "پیچیده" می شود. حال شفای بیمار را به حساب "نسخه" بگذاریم یا "نسخه پیچ" ؟ کدامیک؟

البته این موضوع در همه حوزه ها می تواند مورد توجه باشد و تشخیص مرز بین درد و نسخه و دستورالعمل و پیچیدن آن بسیار حائز اهمیت است. مصادیق بسیار داریم از نسخه های شفابخشی که خوب پیچیده نشدند و دردها را مرحم نبودند چون نسخه پیچ خوبی نداشتند. و البته نسخه های شفابخش هم بسیار بوده اند که بدست نسخه پیچ های توانمند پیچیده شده اند. چند مثال:

 حل مسئله ترافیک و آلودگی هوا در کلان شهرها تنها یک نسخه جنرال و مورد تایید در سراسر دنیا دارد, توسعه حمل و نقل عمومی بویژه از جنس ریلی آن. اما آنکه نسخه را می پیچد مثلا شهردار یک کلان شهر را در نظر بگیرید, که بجای آن نسخه مورد تائید, با توسعه آزادراه ها و معابر, تونل, پل ها و افزایش سهم وسائط نقلیه شخصی, نسخه همه شهروندان را یکجا می پیچد و آنچه که می ماند دیگر نامش محل زندگی نیست.

مسئله خصوصی سازی در بخش ریلی ایران در سال 84 با تبعیت از یک نسخه بین المللی و تجربه شده آغاز شد. اینکه دولت وظیفه اولش سیاست گذاری, بستر سازی و تسهیل فضای کسب و کار و در ادامه متولی توسعه و نگهداری شبکه ریلی باشد و در مقابل بخش خصوصی متولی توسعه ناوگان, بهره برداری و جابجایی بار و مسافر باشد. البته این وسط در نسخه مدل اصلی گفته شده بود که می بایستی رگولاتور و تنظیم کننده بازار و مقررات هم بعنوان نهادی مستقل از آن دو تشکیل شود تا در صورت بروز تضاد منافع و حرکت هریک از آن دو به سمت انحصارگری نقش آفرینی کند. این نسخه بصورت کاملش کاملا عملی و تجربه شده بود اما چون ما عادت داریم به مدل نسخه پیچی خودمان, هر آنچه را که به صلاح خسروان دیدیم پیچیدیم بدون آنکه بدانیم این شیر بی یال و دم و اشکم را خصوصی سازی نام ننهند.

 علما گفتند برای کاهش ضریب جینی و افزایش عدالت اجتماعی می توان از محل حذف یارانه های سوخت و حامل های انرژی گروهی از دهک های درآمدی پائین را تحت پوشش قرار داد. در واقع این می توانست نسخه خوبی باشد اگر نسخه پیچ خوبی داشتیم. از سال 89 بالغ بر 80 میلیارد دلار سرمایه کشور بین همه 80 میلیون ایرانی "ناعادلانه" توزیع شده است. برای 80 میلیارد دلار چه "نسخه" ها که می توانستیم بپیچیم اگر عقلمان را بدست هر "نسخه پیچی" نمی دادیم!!

 اما نسخه های خوب هم این کشور کم نداشته است. مثلا همین والیبال امروز ایران که حاصل تجویز نسخه های تجربه شده بین المللی است و البته "نسخه پیچ" های کاربلدی داشت, از محیط بین المللی به خوبی بهره برد, خوب برنامه ریزی شد, حاشیه نداشت, بی خودی دم از نسخه های بومی که نداشت نزد, دیروزهم تیم نوجوانان ایران قهرمان جهان شد, به همین راحتی!

 و در آخر مدال بهترین نسخه پیچ ایران را بدون شک باید به وزارت خارجه "جواد ظریف" داد که نسخه دیپلماسی را که مرحم مشکلات کشور بود به بهترین شکل و زبان بین المللی پیچید. و کافی است فقط تصور کنید در آن برهه زمانی که همه جانبه تحت فشارهای بین المللی بودیم نسخه پیچمان کس دیگری بود نه جواد ظریف.

 پس خوب است در مسیر توسعه کشور بجای صرف وقت و هزینه های کلان برای یافتن "نسخه" های شفابخش, بدنبال "نسخه پیچ" های شفابخش باشیم. آنهایی که از منابع قدرت و اختیاراتشان در مسیر اجرای درست اصل نسخه ها بهره ببرند و نه تولید نسخه های خود ساخته و بدون پشتوانه!!