عامل ضعف در تجارت نفتی با عراق

وبلاگ سید حمید حسینی-باید به یاد داشته باشیم که ما در صنعت نفت دو رویداد بزرگ نمایشگاهی داریم که یکی نمایشگاه نفت است که بیشتر تحت تاثیر حضور خارجی ها و تشریفات مربوط به آن  برگزار می شود و کمتر توجه ها را به داخل و اتفاقاتی که در این بخش افتاه است می پردازد  و دیگری همین نمایشگاه خوزستان است  که به طور عمده به توان داخل می پردازد و به اعتقاد من مکمل آن نمایشگاه است ، ضمن اینکه باید دانست که همه آن دستاوردی که در نمایشگاه نفت تهران  حاصل شده است در نمایشگاه خوزستان می تواند حاصلی عملیاتی  ایجاد کند .خوزستان، قطب اصلی نفت است که اکثر شرکت های بزرگ کشور در این منطقه فعالیت می کنند .

در عین حال باید در نظر داشت که استان خوزستان در مجاورت بصره قرار دار دکه بزرگترین حوزه نفتی منطقه است  وبر اساس آن می توان از این موقعیت و ویژگی استفاده کرد و ارتباطات بین دو کشور را توسعه داد . خود من بالشخصه به عنوان عضوی از اتاق بازرگانی و همچنین اتحادیه  نفت و گاز تلاش امسال خودم را بر این پایه استوار کرده ام که به کمک دوستان مقاماتی از صنعت نفت بصره و عماره و زیقار و کلا  عراق را به این نمایشگاه دعوت کنم که با ظرفیت های نفت ایران از نزدیک بیشتر آشنا بشوند .

اما متاسفانه در کشور ما گاهی اوقات با به میان کشیدن بحث هایی از این دست که نفت عراق دست انگلیسی هاست و اروپایی ها  و آمریکایی ها روی آنها تسلط دارند ، مسئولیت هایمان را از  روی دوش خود ساقط می کنیم. من اعتقادی به این ندارم که چون اکثر پروژه هایش در دست شرکت های بزرگ خارجی است محلی برای ورود ما ندارد.حتما راه حلی برای این مسئله هست که نباید از آن غافل شد. ما برای حضور در بخش هایی مانند خدمات، تجهیزات ودیگر بخش هایش می توانیم ورود پیدا کنیم.خوشبختانه به نظر می رسد نمایشگاه امسال لزوما مانند گذشته فقط نگاهش متوجه داخل نیست.

ما داریم تلاش می کنیم از این فرصت استفاده کنیم.وقتی می بینید فاصله بصره تا خرمشهر فقط 40 دقیقه است، دیگر نمی توانی نسبت به این مزیت بی تفاوت باشید.این عضو اتاق بازرگانی در پاسخ به این پرسش که چرا بازار هدف تجهیزات نفتی ما فقط در بازار عراق خلاصه شده است، نیز بیان کرد: البته ما در بازارهای هند و نیجریه و بنگلادش و  کشورهایی از این دست حضور یافتیم و تجهیزات ساخت داخل را به آن جاها بردیم اما باید به یاد داشته باشیم که تحریم ها عملا راه ورود ما به بازار های دیگر کشور ها را بست . الآن ترکیه در حوزه خدمات فنی ومهندسی وساختمان  در نفت عراق نفوذ زیادی دارد  و بر این اساس کارهایش را طوری طراحی می کند که وسایل آن هم از ترکیه خریداری بشود. تحریم ها باعث شد ما ضربه زیادی بخوریم و باید بدانیم که اینک هم در عرصه نفت و گاز عراق حضور نداریم  و هر همکاری ای هم  داشته ایم با وزارت کهربا عراق بوده است و نه لزوما وزارت نفت عراق.

ما در حقیقت با وزارت برق آنها بده بستان های نفتی خود را انجام داده ایم و با وزارت نفتشان چندان ارتباطی برقرار نکرده ایم .شاید به دلیل آنکه آنها روی استانداردهای API تاکید دارند و از سویی شاید سازندگان ما هم داعیه رعایت و پرداختن به این گونه استانداردی را داشته باشند اما عملا این اتفاق به شکل درستش در مورد ما با عراق نیافتاده است.شاید در یک جاهایی ما استاندارد مذکور را رعایت کرده باشیم، اما هولوگرام   APIرا به ما نداده اند . ما در شرایطی شاید بتوانیم با شرکتی عراقی جوینت بشویم و در نهایت آن شرکت برود و خودش این هولوگرام را بگیرد. اما آنچه مسلم است این است که شرکت های عراقی اصرار دارند که این استاندارد را ما داشته باشیم و ما هم چاره ای نداریم جز این که راه حلی برای این مشکل پیدا کنیم.

اتفاقا بنده معتقدم که ما در دوحوزه در بازار عراق بسیار ضعیف عمل کرده ایم ، اول حوزه بهداشت و در حقیقت بازار داروی عراق است که ما تنها یک درصد در آن سهم داریم در حالیکه پزشکی ما در جهان و در عراق کاملا شناخته شده و باید به یاد داشته باشیم که سالی 250 هزار نفر از عراق برای درمان به ایران می آیند. یعنی ما نزدیک 750 میلیون دلار درآمد توریست درمانی داریم ولی فرد عراقی داروی ایرانی پیدا نمی کند که آن را مصرف کند.کم کاری شرکت های دارویی ما از یک سو و عدم همکاری عراقی ها از دیگر سو باعث چنین وضعی شده است تنها 9 یا 10 قلم داروی ما به عراق می رود. ما در پزشکی و مهندسی موفق عمل کرده ایم چون نظام این دو رشته از آغاز دولتی نبوده است . همچنین در بخش نفت ما می توانستیم در عراق در خیلی از زمینه ها همکاری هایمان را گسترش بدهیم که چنین نکردیم. متاسفانه روابط اقتصادی ما همپای روابط سیاسی مان تقویت نشد.

دوستان انتظار دارند وقتی روابط سیاسی را برقرار می کنند ، بعدش مثلا از اتاق بازرگانی بروند و روابط اقتصادی را برقرار سازند.اتفاقا همان دوستانی که تمام سعی و تلاش و جانفشانی می کنند که عراق را نجات بدهند، باید همانها هم بروند و امتیازات اقتصادی را بگیرند. آقای واعظی موضوع جالبی را نقل می کرد و می گفت در همه جای دنیا وزرای امور خارجه با هم فالوده می خورند و پینگ پونگ بازی می کنند  و این معاونان هستند که با هم یقه گیری و دعوا دارند اما در مملکت ما وزرای امور خارجه مان دعوا ها را به عهده دارند و حالا معاونان و یا مقامات شرکت ها باید پی آشتی یا ایجاد ارتباط را بگیرند .در هیچ کجای دنیا چنین روشی دیده نمی شود الا ایران! این که انتقاد می کنند که چرا ما نتوانسته ایم روابط اقتصادیمان را با کشورهای دیگر تقویت کنیم از قضا بر سر همین نکته است که در بزنگاههای مربوطه باید امتیازات اقتصادی هم گرفته شود . ما باید برویم قرار داد تعرفه ترجیحی خود با عراق را بنویسیم، لغو ویزا بکنیم و موانع گمرکی خود با عراق را برداریم .هیچکدام از این کارها  را نمی کنیم بعد گلایه می کنیم که چرا وضع تبادل اقتصادیمان این گونه است.

جالب است که همه کار هایی که ما در عراق می کنیم خیلی زود اثرش را از حافظه تاریخی از دست می دهد.6 ماه دیگر همه فراموش می کنند که ایران چه نقش بزرگی در آزاد سازی کرکوک داشته است ، آنهم بدون کوچکترین خونریزی و تلفات غرب و آمریکا و بارزانی و ترکیه در این موضوع مات شده اند اما ایران در این کار موفق شده است.خوب حالا چه انتظاری باید در مقابل داشته باشیم ؟ آیا نباید توقع داشته باشیم که نفت کرکوک بیاید و از مسیر ایران رد شود؟ آن نفتی که از کردستان رد می شد تا در نهایت سر از اسراییل در بیاورد می توانست از ایران رد شود .

این فعال عرصه صنعت نفت و گاز و پتروشیمی هم چنین در خصوص مطالباتی که کشور ما از عراق دارد نیز گفت: متاسفانه عدم هماهنگی های ما باعث شده بسیاری از مطالباتی را که ما از عراق داریم، نقد نشود و یا به فراموشی سپرده شده است. درست است که آقایان در روز ملی صادرات می گویند عزم و اراده ملی برای صادرات باید وجود داشته باشد اما من می گویم همین عزم و اراده ملی که شعارش را می دهیم باید به صورت جدی در مورد عراق هم وجود داشته باشد. ما فقط شعار می دهیم که با عراق تعامل داریم. من معتقدم اینطور نیست، بانک مرکزی ما یک بار رفته و یک توافقنامه نوشته و حالا نشسته که کارها انجام شود .باید به آقای سیف بگوییم آقا عراق رفتن یک ساعت کار دارد.یک سر بروید و کارها را دنبال کنید. برای 55 رقم کالا یک سال پیش توافقنامه نوشته اید و همینطور دست روی دست گذاشته اید که عراق جواب بدهد؟

آقای روحانی در 4 سال  دوره اول حکومتش اولش یک بار هم به عراق سفر نکرده است در حالی که العبادی تا کنون دوبار به ایران آمده است. در هیچکدام از  کمیته ها و کمیسیون های مشترک بازرگانی ما با عراق ، آقایان شرکت نکرده اند . نمایندگان عراقی می گویند بارها به ایران آمده ایم و هیچکس به ما وقعی نگذاشته است . نماینده بانکی شان  یعنی مستشار عالی و عضو هیات عامل بانک مرکزی عراق صراحتا بیشترین انتقاداتش را متوجه زیر ساخت های بانکی می داند و می گوید ما توافقنامه 17 ماده ای را 6 ماه پیش نوشته ایم ولی هنوز هیچ جوابی دریافت نکرده ایم ! اگر این توجهات بیشتر شود و مسئولین دولتی همت کنند و اعضای اتاق ها فعال بشوند و صدا و سیما هم پیگیر باشد این تعاملات بیشتر خواهد شد.

با مذاکراتی که با صدا و سیما داشتیم، آنها انتقاد می کردند که چرا تعاملات اقتصادیمان با عراق کم است که ما گفتیم یک علتش خود شما هستید که مدام از عراق تصویری وحشتناک از جنگ و ناامنی ساخته اید و توقع دارید که فعالان اقتصادی در چنین فضایی حاضر شوند.البته صدا و سیما پذیرفت که تصحیحات لازم را انجام دهد.وقتی مردم را می ترسانیم و همه اش بمب و کشتار و ناامنی را به تصویر می کشیم ، نباید توقع داشته باشیم برندهایمان در آنجا حضور یابند.این میزان 6 میلیارد دلار صادرات کالا و یا در مجموع 10 یا 12 میلیارد دلار سهمی در شان جمهوری اسلامی ایران نیست .6 میلیارد دلار صادرات کالا به علاوه حدود یک میلیارد دلار صادرات برق و یک میلیارد دلار صادرات نفت و به همین میزان صادرا ت گاز و  تقریبا یک میلیارد و 300 میلیون دلار در آمد از توریسم و توریسم درمانی  و 3 میلیارد دلار حجم ترانزیتی مقداری راضی کننده نیست که ما را به جایی برساند.مزیت های مرزی و رقابتی وارزی ما می تواند به ما کمک شایانی بکند که باید از این ظرفیت ها به خوبی استفاده کرد.

عراق همچنان یک میلیارد دلار به ما بدهکار است و گاهی 300 یا 400 میلیون دلار به ما پرداخت می کند اما بازهم بدهکاری اش به همین میزان باقی می ماند .یکی از ضعف های ما این است که بغداد نشینان یا در واقع همان تجار و بازرگانان عراقی منافعی با ایران ندارند . شرکت برق ما اصرار دارد که خودش برود و برق را به عراق بفروشد. واقعا چه اصراری به این کار دارند که آن را در اختیار بخش خصوصی قرار نمی دهند و در نهایت هم دولتی ها می روند و هیچ استفاده ای نمی برند؟در گاز هم شرکت نفت اصرار دارد که خودش برود و قرار داد ببندد . این در حالی است که عراقی ها حاضر نیستند یک ال سی و قرار داد طولانی مدت با ما ببندند.

این تاکید که دولتی حتما باید خودش قرار داد ببندد خودش شده یک پاشنه آشیل برای روابط اقتصادی ما این گونه است که پول ما را یا نمی دهند و یا با تاخیر و بدون انگیزه پرداخت می کنند . در این میان برای وصول باید 4-5 درصد هم هزینه کنیم تا پولمان را وصول کنیم.در حالی که با روش هایی می توان این وضعیت  را به شکلی در آورد .یک مشکل دیگر این است که روابط  ما به روابطی در سطح عشایری و پیله وری و مرزی باقی مانده از زمان تحریم ادمه یافته است  و هیچ شرکت قدرتمندی از عراق پا به میان نگذاشته است  و ایران به دولت عراق فشاری وارد نمی کند که بیزینس من های عراقی وارد کار شوند .