◄ نامه‌ای به اسحاق جهانگیری
بعد از حادثه دلخراش اتوبوس دانش آموزان هرمزگان و برانگیخته شدن احساسات عمومی شاهد واکنش مسئولانه جنابعالی در خصوص پیگیری و چاره جویی برای کاهش حوادث جاده ای در قالب صدور دستور ویژه برای دستگاههای ذیربط بودیم.
وبلاگ فروغ فاریابی-
جناب آقای اسحاق جهانگیری
معاون اول محترم ریاست جمهور
با سلام و احترام
بعد از حادثه دلخراش اتوبوس دانش آموزان هرمزگان و برانگیخته شدن احساسات عمومی شاهد واکنش مسئولانه جنابعالی در خصوص پیگیری و چاره جویی برای کاهش حوادث جاده ای در قالب صدور دستور ویژه برای دستگاههای ذیربط بودیم. طی سالهای گذشته این مهم ترین واکنش مقام ارشد اجرایی کشور بوده است و امید بسیاری در دل تلاشگرانی که به دلایل بسیار و علی رغم میل خود تلاش های خود را بی ثمر می یابند و خستگی و شرمندگی بر تن و جانشان می ماند بوجود آورد. مرور تجربه کشورهای موفق نشان داده است که ورود فعال عالیترین مقامات اجرایی به این حوزه یکی از مهم ترین گامهای موفقیت آنها در مهار تصادفات و آسیب های ناشی از آن بوده و بعضا نقطه عطفی در جهت ساماندهی و اصلاح رویه ها و ساختارهای مرتبط شده است.
بنده بعنوان یکی فعالان این حوزه و شاید از طرف بسیاری از همکارانم در سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای سراسر کشور قبل از هر چیز بر خود لازم میدانم از این واکنش شما تقدیر نمایم و ملتمسانه پیگیری و ادامه آن را تا حصول نتیجه شایسته درخواست کنم. و این اطمینان را بدهم که افراد بسیاری چون من منتظر و آماده به فرمانند تا در یک برنامه هماهنگ و موثر هر کاری از دستمان برآید برای تحقق این هدف انجام دهیم. بدیهی است اگر اراده بر دست یافتن به نتایج جدید و متفاوت است باید از تکرار مسیر گذشته منصرف شویم.
بر خود فرض دیدم با توجه به درگیری ذهنی و کاری در طی سالها که با گوشه کوچکی از موضوع تماس داشته ام و در جهت کمک به پیشبرد هدف مهار آسیب های ناشی از تصادفات به برخی موانعی که اجازه نداده اند کمتر موفق شویم اشاره کنم. هر چند کارشناسان و اندیشمندان خبره و توانایی در این راستا شبانه روز فعالیت کرده اند و قطعا بنده در پیشگاه ایشان عددی نیستم ولی برای آسودگی وجدان خود و احتمال اینکه شاید کمک بسیار اندکی کرده باشم مواردی را درمیان میگذارم.
سالها قبل سازمان بهداشت جهانی شعاری برای فعالیت های جهانی کاهش تصادفات منتشر کرده بود با این عبارت "Road Safety is No Accident "، "ایمنی جاده ای تصادفی بدست نمی آید". در شرح این شعار بیان میشد ازآنجا که تصادفات قابل پیش بینی هستند ، بنابراین قابل پیشگیری اند. یعنی هر امر قابل پیش بینی را میتوان با برنامه ریزی و اقدامات سنجیده مدیریت کرد . و ایمنی در جاده ها امکان ندارد به خودی خود و از روی شانس و امیدواری کاهش یابد.
بر اساس همین رویکرد روشن و به ظاهر بدیهی به مطالعه چگونگی و علل بروز حوادث پرداخته شد تا با شناخت همه جانبه مسئله راه حل های موثر تعریف و در پیش گرفته شود.در سال 2007 ، 7 اصل مهم بعنوان نگرش جدید در مقوله تصادفات پیشنهاد شد که در انتهای این نامه قید شده است. یکی از مهم ترین دستآوردهای این مطالعات رسیدن به ماهیت سیستمی حوادث و در نتیجه اقدام بر اساس رویکرد سیستمی در سالهای اخیر بود. سالهای 2010 تا 2020 نیز بعنوان دهه اقدام برای ایمنی راهها نامگذاری شد تا همه کشورها با گام هایی همسو در کاهشمرگ و میرهای جاده ای حرکت کنند. بسیاری از کشورها گام های درستی برداشتند و نتایج خوبی گرفتند. بدون اغراق و با قاطعیت می توان ادعا کرد که کشورهای موفق با اقداماتی سیستماتیک ، منسجم ، همه جانبه و متعهدانه توانسته اند به توفیقاتی دست یابند و از نتایج آن مراقبت کنند.(تجربیات همه آنها در دسترس و قابل مطالعه است. ) لازمه این امر وجود یک ساختار مناسب و متناسببوده است. ساختاری که اجازه میدهد افراد و نهادها تحت یک فرماندهی واحد و با مسئولیت پذیری عمیق و با تدوین برنامه های قابل کنترل وقابل ارزیابی در جایگاههای مناسب خود قرارگیرند و همسو با هم حرکت کنند. و هر جا حرکتی اشتباه یا ناهماهنگیرخ داد سیستم به آن حساسیت نشان دهد.
مقدمه طراحی و پیاده سازی چنین ساختاری نیازمند تغییر در نگرش به مسائل اجتماعی و انسانی است. تصادفات علاوه بر جنبه های فنی و مهندسی یک مقوله اجتماعی است بنابراین باید دیدگاهی که به عدالت اجتماعی متعهد است آنرا حمایت کند. زیرا افراد بسیاری بدون اینکه در بروز حوادث نقشی داشته باشند از آسیب های آن به طور غیر عادلانه ای سهم می برند (مانند کودکان ، افراد ناتوان یا کم توان و سالمندان). بنابراین توجه به "ارزش جان انسانها" اصلی ترین محرک این ساختار است. این ارزشمندی باید در تمام زوایای برنامه ها و تصمیمات دیده شود . و همه پیش بینی ها بر اساس این ارجگذاری وهمچنین میزان آسیب پذیری بدن انسانها انجام گیرد. در این صورت است که نمیتوان همزمان با باور به این اصل ، برای مثال ضعف ایمنی خودرو ها را پذیرفت.یا به سادگی اجازه داد افراد گواهینامه رانندگی دریافت کنند و یا سیستم انتقال مصدومان و رسیدگی های پزشکی فوری را تقویت نکرد. یا نسبت به ایمنی راهها سهل انگار بود و قس علیهذا
در کتاب شریف خداوند متعال نیز بر لزوم انطباق باور و عمل تاکید شده است وازنتیجه قهری این عدم انطباق ، با تعبیر برانگیخته شدن خشم خداوند یاد شده است.[1] به نظر میرسد به حد کفایت این عمل و عکس العمل را با گوشت و خون خود لمس کرده ایم وانشالله دستور ویژه جنابعالی نقطه پایانی بر تکرار آنها خواهد گذاشت.
برنامه بهبود ایمنی[2] در بسیاری از کشورها با تفاوت های اندکی طراحی و پیاد ه شده اند ولی در همه آنها 1- یک نهاد راهبرِ با اتوریته وبا نفوذ و پاسخگو و2- آمار دقیق و قابل اعتماد و شفاف 3- همچنین برنامه هایی قابل ارزیابی، جزو ارکان ثابت آنها بوده است. نهاد راهبر الزاما یک نهاد تازه تاسیس نیست. می تواند با تعریف مسئولیت و وظیفه برای نهادهای موجود نیز تامین شود.(کمیسیون ایمنی راههای کشور درجایگاه چنین نهادی نشسته است ولی ساختار و الزامات ایفای نقش خود را ندارد.) فقدان این نهاد مسئول و پاسخگو موجب شده است جای خالی آمار راهگشا و برنامه های قابل ارزیابی به شدت حس شود. لازمه آن انتخاب یا طراحی برنامه ها بر اساس معیارها و شاخص هایی است که بتوانند داده ها، اقدامات ونتایج را به هم ربط دهد . در برنامه های بهبود ایمنی "هدف ها" به روشنی به "برنامه " و سپس به " اقدام" تنزیل می یابند و اقدامات، گام به گام معنی دار و قابل محاسبه اند. تبدیل پول به اقدام و برآورد ریالی اقدامات به راحتی و دقت انجام میگیرند و عوامل مخل در هر سطحی به راحتی شناسایی شده قابل اصلاح است. (شاید برایتان جالب باشد که در برنامه برخی کشور ها نه تنها اقدامات مهندسی بلکه استرس های روحی، درد و اندوه نیز به معادل پولی آن تبدیل شده و در برآورد هزینه ها لحاظ میشود).
تاکنون تیرهای بسیاری در تاریکی پرتاب شده که گاهی به هدف نشسته و بسیاری به خطا رفته اند. تاریکی باعث شده است نتوان با اطمینان از چرایی و چگونگی مسیر این تیرها حتی آنها که به هدف خورده اند، سخن بگوئیم. بی سرو سامانی آمار و اطلاعات و پراکندگی آن مجال زیادی برای عدم اطمینان به صحت آنها فراهم کرده است .آمار و اطلاعات صحیح مانند نبض بیمار است که اگر زیر دست طبیب حس نشود ، بعید نیست طبیب در تشخیص بیماری اشتباه کند. در پرتو اطلاعات و آمار صحیح و معتبر و شفاف این تاریکی رخت بر می بندد و گام اول حرکت در جهت تعریف اقدامات موثر شکل خواهد گرفت. وضعیت آمار و نحوه برداشت اطلاعات تصادفات و بهره برداری از آنها نیازمند بازنگری و اصلاح است تا بتوان با اطمینان، اثرگذاری اقدامات را رصد کرد. انشالله به مرحله ای برسیم که برای تحلیل تصادفات منتظر اعلام آمار بعد از وقوع نباشیم، بلکه آنچنان بر این رویدادها و عوامل موثر مسلط باشیم که پیش بینی های خود را در آینه آمار محقق بیابیم و به موقع مداخلات پیشگیرانه اتخاذ کنیم.
مهم ترین بخش هر برنامه نیروی انسانی مجری آن است. و این نیروی انسانی اگر بخوبی توجیه و همسو نباشند موجب اتلاف تلاش ها و منابع می شوند. نیروی انسانی فعال در این حوزه در دستگاههای مختلف مانند سپاهی بدون فرمانده با تمام توان ولی بصورت جزیره ای در تکاپوست . (قطعا منظور از فرمانده یک شخص نیست. بلکه یک نهاد یا ساختاربا برنامه منسجم فنی – مهندسی و اجتماعی است.) لذا ضروری است افرادی که در این ساختار بکارگرفته می شوند به لحاظ تعهد و دلسوزی مورد سنجش و اطمینان قرار گیرند و سازوکاری ایشان را در خدمت تعهدات اخذ شده نگاه دارد. بگونه ای که هر لحظه در ایفای مسئولیتشان، هر چند مسئولیتی کوچک ،خود را در معرض ارزیابی و پاسخگویی ببینند. خوشبختانه این اطمینان وجود دارد اگر نهادی تحت هر عنوان پیشنهادی (مثلا سازمان ملی ایمنی راهها یا وزرات حمل و نقل و یا...) شکل بگیرد از نظر نیروی انسانی متعهد و دلسوز دچار کمبود نخواهد بود . ولی از نظر کیفیت حس تعهد و دلسوزی نیازمند مراقبت و تقویت خواهند بود.
جناب آقای جهانگیری پرداختن کامل به همه جوانب دخیل در تصادفات از حد و اندازه این مکتوب و استعداد نگارنده خارج است . هدف مشارکت در روشن نگاه داشتن چراغی است که جنابعالی روشن کرده اید و اصرار بر استفاده از این فرصت تعیین کننده که میتواند به نقطه عطف تبدیل شود و تلاش های پراکنده و سردرگم را همسو و جهت دار کند. از جنابعالی درخواست می کنم با برگزاری یک نشست تخصصی فرصتی دراختیار کارشناسان دفتر ایمنی و ترافیک سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای کشور و متخصصان این حوزه در سایر دستگاهها قرار دهید تا با طرح چالش ها و راهکارها و نیازمندیهایی که طی سالها پرداختن به این موضوع گردآوری شده است به سرعت گرفتن بهبود ایمنی راههای کشور کمک شود.
باسپاس وتجدید احترام- فروغ فاریابی
رئیس اداره ایمنی و ترافیک در
اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده ای استان آذربایجان غربی
بیستم مهر ماه 1396
پی نوشت:
7 اصل پیشنهادی سازمان بهداشت جهانی بعنوان نگرش جدید به مقوله تصادفات (2007)
سوانح جاده ای به طور وسیعی قابل پیش بینی و قابل پیشگیری است. مسئله ای است که عامل انسانی آنرا بوجود آورده و قابل هدایت و اصلاح توسط تحلیل عقلانی است.
اشتباهات شایع رانندگان و رفتار های عمومی عابران نبایستی منجر به فوت یا جراحت شدید گردد، بلکه سیستم ترافیک جاده ای باید به کاربران کمک کند تا خود را با شرایط و تقاضاهای رو به افزایش آن سازگار کنند.
آسیب پذیری بدن انسان باید بعنوان یک شاخص محدود کننده در طراحی سیستم ترافیک با تمرکز بر محدودیت سرعت در نظر گرفته شود
سوانح جاده ای یک موضوع عدالت اجتماعی است .یعنی حفاظت از همه کاربران جاده باید بعنوان یک هدف در نظر گرفته شود ، در حالیکه عابران پیاده بی هیچ تناسبی در خطرات جاده ای سهیم اند
انتقال تکنولوژی از کشورهای پردرآمد به کشورهای کم درآمد باید با انطباق با شرایط محلی و با تکیه بر تحقیق و پژوهش منطقه ای صورت پذیرد.
آگاهی و دانش منطقه ای نیازمند سازماندهی عوامل اجرایی و راه حل های منطقه ای است.
[1] یا ایها الذین آمنوا لم تقولون مالا تفعلون؟ کبر مقتا عندالله ان تقولو ما لا تفعلون(صف-3)
[2] شرح مفصل این نهاد و برنامه بهبود ایمنی راهها در سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای و توسط دفتر ایمنی و ترافیک آن سازمان قابل دستیابی است.
سلام بااحترام اینجانب یکی ازاهالی شهراباده طشک شهرستان نیریز ازاستان فارس میباشم که شهر ما تقاضای ارتقا. ازشهر به شهرستان نموده که گویا کارشکنی های از افراد ذینفوذ شهرستان درمرکز باعث به تعویق افتادن این امر شده وما اهالی به خاطر دوری راه وانجام نشدن کارهای اداریمان هیچکدام تا کنون نتوانسته ایم کمترین کاری را به دلایل گوناگون به پیش ببریم ازان مقام شایسته که الحق خدمتگزاری لایق هستید وسفارشات گوناگون تابحال نتوانسته درشما خللی ایجادکند تقاضای عاجزانه داریم که امرمهم شهرستان شدن این شهر را به انجام برسانید تا ما اهالی را از این رنج ممتد که سالیان درازی ما را از کسب وکار انداخته نجات دهید مامردم دراین چهار دهه برای جمهوری اسلامی وخدمت گزاران لایقش خادمی صذیق بوده وهستیم مکررا ازشما عاجزانه خواهشمندیم که درامرشهرستان شدن شهر اباده طشک مارا یاری نمایید فرمانبردار شما جمعی ازاهالی شهراباده طشک