◄ گیج دوبل در راه‌آهن
گیج دوبل راه‌آهنی است که برای وسایل نقلیه ریلی با 2 گیج متفاوت ساخته شده است، گیج دوبل معمولا دارای سه ریل است که یکی از ریل‌ها مشترک و 2 ریل دیگر هر کدام با ریل مشترک، تشکیل یک گیج متفاوت می‌دهند.
در راه‌آهن، گیج فاصله داخلی 2 ریل در یک شبکه ریلی است و تمامی وسایل نقلیه ریلی در آن شبکه باید دارای گیج یکسان باشند.
گیج دوبل
گیج دوبل راه‌آهنی است که برای وسایل نقلیه ریلی با 2 گیج متفاوت ساخته شده است، گیج دوبل معمولا دارای سه ریل است که یکی از ریل‌ها مشترک و 2 ریل دیگر هر کدام با ریل مشترک، تشکیل یک گیج متفاوت می‌دهند.
هندسه گیج دوبل
برای این‌که با استفاده از سه ریل بتوان گیج دوبل ایجاد نمود باید اختلاف 2 گیج حداقل به‌اندازه پایه ریل‌ها باشد (اندازهB) در غیر این‌صورت هیج فضایی برای پابندها و پیچ‌ها جهت بستن ریل به تراورس‌ها وجود نخواهد داشت.
گیج‌های زیر با سه ریل می‌توانند بدون مشکل با یکدیگر همراه باشند:
گیج 1435 میلی‌متر و گیج 1676 میلی‌متر --- گیج 914 میلی‌متر و گیج 1067 میلی‌متر
گیج 1524 میلی‌متر و گیج 1829 میلی‌متر --- گیج 1435 میلی‌متر و گیج 1600 میلی‌متر
به عبارت دیگر اندازه سایر گیج‌ها به‌قدری به یکدیگر نزدیک هستند که امکان ساخت گیج دوبل با سه ریل امکان‌پذیر نیست.
مانند:
گیج 100 میلی‌متر و گیج 1067 میلی‌متر --- گیج 1000 میلی‌متر و گیج 914 میلی‌متر
اگر با استفاده از سه ریل امکان ساخت گیج دوبل ممکن نباشد از چهار ریل برای ساخت گیج دوبل استفاده می‌شود.
مانند:
گیج 1435 میلی‌متر و گیج 1520 میلی‌متر
در راه‌آهن‌هایی که با گیج دوبل ساخته می‌شود بعضا به‌دلیل فضای کم تونل‌ها و پل‌ها لازم است که گیج‌های دوبل هم مرکز ساخته شود.
دلایل استفاده از ریل دوبل
در کشورهای مختلف در ابتدای ورود راه‌آهن با توجه به شرایط فنی، جغرافیایی، سیاسی و اقتصادی یک گیج (در بعضی از کشورها 2 یا چند گیج، مانند هندوستان و استرالیا) به‌کار گرفته شده است اما با ورود تکنولوژی‌های نو و نیاز به خطوط جدید، یکی از گزینه‌ها با توجه به مزایا و معایب آن، استفاده از گیج دوبل بوده است زیرا تقریبا هیچ پولی برای ایجاد زیر ساخت‌ها هزینه نمی‌شود.
مزایای گیج دوبل
در گیج دوبل در واقع از 2 راه‌آهن با زیر ساخت‌ها (زیرسازی، روسازی، پل‌ها، تونل‌ها، ایستگاه‌ها، شبکه‌های برق، علایم و ارتباطات) و نیروی انسانی یکسان استفاده می‌شود بنابراین هزینه‌های احداث، بهره‌برداری و تعمیرات به‌شدت کاهش می‌یابد.
معایب گیج دوبل
برای استفاده از دوگونه وسایل نقلیه ریلی نیاز به سوزن‌های پیچیده‌تر و افراد کارآزموده‌تر است و بهره‌برداری از آنها نیز حساسیت ویژه‌ای می‌طلبد و امکان حوادث ریلی را افزایش می‌دهد، همچنین تنوع ماشین‌آلات ریلی نیاز به پشتیبانی و تدارکات بهتری دارد.
راه آهن‌های با گیج دوگانه
مهمترین راه‌آهنی که در آن هنوز گیج دوبل استفاده می‌شود راه‌آهن ژاپن است، در ژاپن گیج دوبل از ترکیب گیج استاندارد 1435 mm که مخصوص قطارهای شینکانسن می‌باشد و گیج ملی این کشور 1067 mm به‌وجود آمده است، در طول روز قطارهای شینکانسن و در شب واگن‌های باری از این راه‌آهن استفاده می‌کنند.
در سایر کشورهای جهان ریل‌های با گیج دوبل مرسوم بوده است اما در احداث خطوط جدید همگی به سمت استفاده از گیج استاندارد 1435 mm یا گیج ملی خود رفته‌اند.
گیج سه‌گانه
در بعضی از خطوط ریلی از گیج سه‌گانه نیز استفاده می‌شود، برای ساخت گیج سه گانه به چهار ریل نیاز است، در حال حاضر بخش‌هایی از راه‌آهن استرالیا از گیج سه‌گانه با هندسه زیر استفاده می‌کنند.
گیج چهارگانه:
گیج چهارگانه در بعضی از سایت‌های ریلی و تعمیرگاه‌ها که وسایل نقلیه ریلی با گیج‌های متفاوت به آنها وارد می‌شود، استفاده شده و کاربرد اندکی دارد.
* کارشناس حمل‌ونقل ریلی
