◄ تراموا، از فراموشی تا کارآیی در حمل‌ونقل عمومی

تراموا یک سیستم مدرن، راحت، قابل دسترس در هر زمان، سریع، ایمن و دوستدار محیط زیست است. ترامواها ابتدا با نیروی محرکه اسب و بعداً بخار در اوایل قرن 19 میلادی در شهرهای اروپا و آمریکا رایج بودند اما اولین تراموهای برقی در سال 1880 میلادی در شهر Sestrorestk در نزدیکی شهر سنت پطرزبورگ روسیه شروع به کار کرد و در آلمان در سال 1881 میلادی در شهر Lichterfelde در نزدیکی برلین توسط Werner Von Siemens راه‌اندازی شد.

ترامواها در دهه‌های 1920 و 1930 در اروپا رایج بودند اما به تدریج از خیابان‌ها برچیده شدند اما مجدداً از دهه 1960 کارآیی خود را در ترافیک شهرها اثبات کردند.

شهرهایی که طولانی‌ترین شبکه تراموا را دارند به شرح جدول زیر هستند:

طولانی‌ترین خط تراموا با طول 23 کیلومتر در شهر ملبورن استرالیا قرار دارد. در شهرهای قدیمی با بناهای تاریخی و خیابان‌های تنگ یکی از بهترین مدل‌های حمل‌ونقل شهری استفاده از تراموا است، چون ایجاد بستر برای تراموا بسیار کم هزینه است و کمترین تاثیر را بر جابه‌جایی تاسیسات شهری دارد.

بار محوری در ترامواها حدود 5 تن و حداکثر سرعت آنها 60 کیلومتر بر ساعت است اما معمولا در ترافیک شهری با سرعت 40 - 50 کیلومتر بر ساعت حرکت می‌کنند.

مهمترین عوامل عمومی استفاده از ترامواها در شهرها به شرح زیر است:

1- عدم نیاز به زیرساخت‌های سنگین و گران‌قیمت

2- عدم نیاز به ایستگاه‌های بزرگ و حجیم

3- عدم اشغال فضاهای شهری و ایجاد ترافیک

4- استفاده از بستر مشترک به همراه سایر وسایل نقلیه شهری

5- توانائی سرویس‌دهی به همه نقاط شهر

6- قابلیت تنظیم ظرفیت پذیرش مسافر با کم و زیاد کردن واگن‌ها

7- ارتفاع کم عرشه و قابلیت سرویس‌دهی به انواع مسافر و حتی معلولان

مهمترین مشخصات فنی ترامواها عبارتند از:

1- ارتفاع کم عرشه و قابلیت سرویس‌دهی به انواع مسافر و حتی معلولان

2- کم سر و صدا بودن

3- عدم آلودگی هوا

اکنون به توضیح مشخصات فنی ترامواها می پردازیم:

1- عرشه کوتاه

چگونه می‌توان عرشه یک وسیله نقلیه ریلی را پایین آورد و پایین بودن عرشه چه نقشی در راحتی استفاده از ترامواها دارد؟

در شهرها مسافران را طیف وسیعی از مردم با سن و سال و جنسیت متفاوت و توانایی‌های نابرابر تشکیل می‌دهند و به همین دلیل طراحی وسایل نقلیه باید به‌گونه‌ای باشد که همه افراد بتوانند به‌راحتی از آن استفاده کنند. با تکیه بر سه اصل، عرشه ترامواها کم ارتفاع ساخته می‌شود به نحوی که معلولان هم به راحتی می‌توانند از آنها استفاده کنند:

1-1) استفاده از چرخ‌های با قطر کمتر به نسبت چرخ‌های قطار، قطر چرخ‌های ترامواها حدود 650 mm است که باعث می‌شود کف واگن‌های تراموا به زمین نزدیک شود.

2-1) استفاده از محورهای کمر شکن که باعث پایین آمدن سیستم تعلیق تراموا و کاهش ارتفاع کف آنها می‌شود.

3-1) استفاده از بوژی با مرکز ثقل پایین که نتیجه آن پایین آمدن عرشه واگن است. در این بوژی‌ها شاسی به‌صورت کمرشکن ساخته می‌شود.

2- کم سر و صدا بودن

در محیط شهری و عرصه اجتماع کم سر و صدا بودن نقش مهمی در جلب مسافران و تامین آسایش آنان دارد، اما چگونه می‌توان سر و صدای ناشی از حرکت وسیله نقلیه بر روی ریل را کاهش داد؟

2-1) چرخ‌های تراموا از چهار قسمت اصلی ساخته می‌شوند: هسته، رویه(تایر یا بانداژ)، لاستیک واسطه و رینگ نگهدارنده، در اتصال رویه به هسته از لاستیک واسطه استفاده می‌شود که باعث جذب ارتعاش و کاهش صدای چرخ می‌شود.

نحوه استفاده از لاستیک واسطه در طرح‌های شرکت‌های سازنده متفاوت است. همچنین ساخت چرخ به‌صورت چند تکه، نگهداری و تعمیرات چرخ‌ها را ساده‌تر و کم هزینه‌تر می‌کند.

2-2) به‌دلیل این‌که ریل‌های تراموا هم سطح با خیابان‌های شهرها هستند بنابراین در بتون مدفون بوده و مانند ریل‌های قطار امکان ارتعاش آزاد از آنها سلب شده است.

3-2) استفاده از ارتعاش گیرها در موقع نصب ریل‌ها

4-2) در ترامواها برای اتصال جعبه یاتاقان به شاسی بوژی از مواد جاذب ارتعاش استفاده می‌شود.

3- عدم آلودگی هوا

در شهرهای شلوغ و پر ازدحام عدم آلودگی هوا نقش اساسی در سلامتی شهروندان و کاهش هزینه‌های بهداشتی و درمانی دارد.

ترامواها چگونه در کاهش آلودگی تاثیر گذارند؟

1-3) در صورتی‌که برای حمل‌و‌نقل عمومی از اتوبوس استفاده شود به‌دلیل این‌که نیروی محرکه اتوبوس‌ها موتور دیزل است آلودگی زیادی ایجاد می‌شود در صورتی‌که ترامواها از موتور الکتریکی استفاده می‌کنند و آلودگی ایجاد نمی‌کنند.

2-3) اتوبوس‌ها از چرخ‌های لاستیکی استفاده می‌کنند که ذرات آنها به مرور سائیده و در هوا پراکنده می‌شوند و باعث بیماری‌های خطرناک می‌شوند، در ترامواها سایش لاستیک اتفاق نمی‌افتد.

3-3) در ساعات اوج ترافیک در ناوگان اتوبوسرانی باید تعداد تعداد اتوبوس‌ها را افزایش داد که نتیجه آن افزایش آلودگی است اما در ترامواها می‌توان از قطارهای با واگن بیشتر استفاده کرد و افزایش تعداد قطارها هم ایجاد آلودگی نمی‌کند.

ریل‌های مورد استفاده در سیستم حمل‌و‌نقل شهری از نوع شیاردار می‌باشد، اما ریل‌های شیاردار چه خصوصیاتی دارند؟

1- وجود قوس‌های تند در خطوط شهری و جلوگیری ار خروج از ریل چرخ‌ها

2-  کاهش خوردگی چرخ و ریل

3- کاهش هزینه‌های تعویض ریل

4- امکان تردد همزمان انواع وسایل نقلیه عمومی و ریلی

5- کاهش دست‌اندازهای ایجاد شده به واسطه خطوط ریلی در سطح شهرها

این ریل در سال 1851 میلادی توسط آلفونسه لوبات( Alphonse Loubat ) جهت تراموای پاریس ابداع شد.

ریلLR 55

ریل LR 55 انقلابی در سیستم حمل‌و‌نقل شهری می‌باشد که از سال 1996 در انگلستان مرسوم شد و علاوه بر امتیازات ریل شیار دار دارای مزایای زیر است:

1- امکان نصب سریع در معابر شهری

2- کمترین هزینه جابه‌جایی تاسیسات شهری

3- وارد کردن کمترین مقدار نیرو بر سطح معابر و تاسیسات شهری

4- ایجاد ارتعاش و صدای کمتر

5-امکان حرکت تراموا در قوس‌های با شعاع 12 متر و سوزن‌های با شعاع 24 متر