◄ شرط لازم برای خودکفایی در تولید ریل ملی چیست؟

چکیده: با توجه به گستره اثرات سیستم حمل‌ونقل ریلی بر اقتصاد تا سیاست خارجه، خودکفایی در تولید ادوات ریلی مانند ریل ملی باید موردتوجه قرار گیرد و سیاست‌های حمایت از تولید، مانند عدم تخصیص ارز دولتی به واردات این محصولات پیگیری شود.

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور در تاریخ 21 اسفند سال 97، مجتبی خدادادی، مدیرکل دفتر امور پیمان‌ها و رسیدگی فنی، از انعقاد قرارداد خرید ریل بین وزارت راه و شهرسازی با شرکت ذوب‌آهن و خودکفایی در تولید ریل در کشور خبر داد و با اشاره به نقش تحریم‌ها در تأمین قطعات و ریل اذعان داشت که با خودکفایی در تولید ریل از پس این مشکلات برآمده‌ایم(1). سیستم حمل‌ونقل ریلی در کشور می‌تواند بازیگری اثرگذار باشد؛ صرفه‌جویی اقتصادی در کشور، کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی و حتی گسترش تعاملات با کشورهای همسایه می‌تواند جنبه‌هایی از اهمیت این سیستم حمل‌ونقلی را نمایانگر سازد.

صرفه‌جویی اقتصادی

استفاده از سیستم حمل‌ونقل ریلی موجب صرفه‌جویی اقتصادی در هزینه‌ توسعه زیرساخت و مصرف سوخت خواهد شد. هزینه‌های یک مجموعه به 2 بخش تقسیم می‌شود، هزینه اولیه و هزینه جاری. هزینه اولیه ساخت بزرگراه نسبت به خطوط ریلی می‌تواند تا 2 برابر بیشتر باشد که بسته به جغرافیای مسیر متغیر خواهد بود؛ حال‌آنکه هزینه تعمیر و نگهداری در سیستم ریلی نیز ارزان‌تر از سیستم جاده‌ای است(2). از سوی دیگر مصرف سوخت در مسیرهای جاده‌ای هفت برابر مسیر ریلی است که به‌طور دقیق‌تر می‌توان گفت به ازای هر تن کیلومتر بار 25 سی‌سی مصرف سوخت کاهش می‌یابد(3). به‌این‌ترتیب مبلغ صرفه‌جویی شده در سال 96  بالغ‌بر 280 میلیون دلار بوده است.

کاهش آلودگی زیست‌محیطی و ایمنی

آلودگی زیست‌محیطی و ایمنی مسیر همواره یکی از محدودیت‌های استفاده از سیستم‌های حمل‌ونقل است. آلودگی در بخش حمل‌ونقل را می‌توان به 2 قسمت تقسیم کرد: میزان آلودگی زیست‌محیطی ناشی از افزایش آلاینده‌ها و میزان مساحت اشغال‌شده محیط. استفاده از خطوط ریلی باعث کاهش 10 برابری آلاینده‌ها و اشغال 30 درصدی محیط نسبت به حمل‌ونقل جاده‌ای می‌شود. از سوی دیگر، میزان احتمال تصادف در مسیر جاده‌ای 24 برابر مسیر ریلی است. 

گسترش تعاملات سیاسی

ایران شاهراهی کلیدی در منطقه است که مانع اعمال برخی فشارهای سیاسی می‌شود. مسیرهای ریلی ایران می‌تواند کریدورهای اساسی در جهت‌های شمال-جنوب و شرق غرب باشد؛ مسیری برای کشورهای آسیای میانه، تا به آب‌های آزاد برسند. اهمیت این مسئله طوری است که بندر چابهار به علت درخواست هند و افغانستان از تحریم‌های امریکا معاف شده است و در دوران تحریم با امضای تفاهم‌نامه، پذیرای سرمایه یک میلیارد دلاری هندوستان خواهد بود تا تجارت 17 میلیارد دلاری هند با کشورهای آسیای میانه سریع‌تر و ارزان‌تر پیگیری شود.

درنهایت می‌توان گفت خودکفایی در سیستم حمل‌ونقل ریلی و توسعه‌ آن می‌تواند مسیری برای بهبود اقتصاد، شرایط زیست‌محیطی و حتی تعاملات با کشورهای همسایه شود. حال که خودکفایی در تولید ریل در کشور محقق شده، نیازمند حمایت برای توسعه و ثبات تولید است. به این منظور باید سیاست‌های حمایتی اتخاذ شود تا علاوه بر کمک به خودکفایی ریل، مسیری روشن برای دیگر تولیدکنندگان حرکت‌کننده در خودکفایی قطعات ریلی بسازد تا در سایر وسایل ریلی نیز به خودکفایی برسیم. سیاست‌هایی حمایتی که می‌تواند از عدم تخصیص ارز دولتی برای واردات ریل شروع‌شده و تا تعیین تعرفه حمایتی مناسب ادامه پیدا کند.

* کارشناس حمل‌ونقل