◄ بلاتکلیفی 16 ساله خط‌آهن 45 کیلومتری!
هیچ کشوری نمی‌تواند در راه توسعه اقتصادی گام بردارد، مگر آنکه سرعت تکمیل پروژه‌های زیرساختی در آن معقول و منطقی باشد.
مهمترین عاملی که می تواند رشد و توسعه اقتصادی در یک کشور را تضمین کند، شتاب در توسعه زیرساخت های اقتصادی است. به بیان دیگر هیچ کشوری نمی‌تواند در راه توسعه اقتصادی گام بردارد، مگر آنکه سرعت تکمیل پروژه‌های زیرساختی در آن معقول و منطقی باشد. تا چند سال اخیر، ایران به عنوان یکی از کشورهای مهم در حال توسعه در سطح جهان مطرح بود و این موضوع از اهمیت و تمرکز ویژه کشور بر تکمیل و بهره برداری از پروژه های زیربنایی ناشی می‌شد. در سال های اخیر به واسطه به وجود آمدن مشکل در فرایند فروش نفت و همچنین تکانه های اقتصادی ناشی از تحریم های بین المللی،فرایند ساخت و توسعه زیربناهای اقتصادی در کشور با چالش مواجه شده و از سرعت آن کاسته شده است.
475 میلیارد تومان پولی که نیست!
به عنوان مثال، پروژه اتصال سبزوار به شبکه ریلی به طول 45 کیلومتر و با برآورد هزینه 475 میلیارد تومانی، همانگونه که در پیوست شماره یک لایحه بودجه سال 1400 اعلام گردیده است، از سال 1389 شروع به دریافت ردیف اعتباری کرده و تا امروز، بعد از گذشت بیش از 10 سال، تنها 175 میلیارد تومان از اعتبار مورد نیاز به آن اختصاص داده شده است. مطابق جداول اعتبار طرح های تملک سرمایه‌ای دستگاه‌های اجرایی در سال 1400، بناست این پروژه تا سال 1405 باقی مانده مبلغ مورد نیاز خود یعنی 300 میلیارد تومان را دریافت کند و در صورتی که همه چیز مطابق با پیش بینی‌ها صورت پذیرد، بعد از گذشت 16 سال این پروژه تکمیل گردد.
در اردیبهشت سال ۹۷ که رئیس جمهور به سبزوار سفر کرده بود، تکمیل پروژه راه آهن سبزوار به عنوان مطالبه دیرینه و نافرجام از رئیس جمهور مطرح شد که با پیگیری های صورت گرفته اعتباری از محل مصوبات سفر ریاست جمهوری به آن اختصاص یافت. عباس آخوندی وزیر سابق راه و‌شهرسازی نیز در مرداد ۹۷ در محل اجرای پروژه راه آهن سبزوار حضور یافت و در جمع خبرنگاران در خصوص وضعیت پروژه گفت که این پروژه از سال ۸۹ آغاز شده و تا سال ۹۵ اعتبار جدی نداشته و کار خاصی انجام نشده بود. وی اعلام کرد که پروژه راه آهن سبزوار از سال ۹۵ فعال شده و سال ۹۷ به میزان ۲۰ میلیارد تومان اعتبار برای پروژه در نظر گرفته شده است.
پیمانکار مشغول به کار، ایستگاه در حال ساخت، ریل در حال خرید
معاون فنی و عمرانی فرمانداری سبزوار نیز با بیان این که پروژه راه آهن سبزوار در سه بخش است، اظهار کرد: در بخش تاسیسات و زیرساخت مسیر این پروژه پیمانکار مشغول به کار است و زیرساخت شامل عملیات خاک برداری، تاسیسات فنی و تسهیل اراضی به طول ۴۸ کیلومتر پیشرفت حدود ۸۰ درصدی دارد. «حسین شاد» افزود: در بخش ایستگاه راه آهن سبزوار به مساحت حدود ۶ هزار متر مربع و ۴۲ میلیارد تومان اعتبار پیمانکار آن شرکت بتن ماشین آستان قدس است و قسمت های زیادی از سایت و عملیات خاکی پروژه انجام شده است. وی در خصوص روند پروژه احداث ایستگاه راه آهن سبزوار، بیان کرد: فونداسیون سالن های اصلی اجرا شده و ساخت اسکلت و ستون های پروژه در کارگاه پیمانکار در خارج از پروژه به پایان رسیده و مراحل انتقال و نصب ستون ها و اسکلت به زودی انجام می شود که این بخش پیشرفت فیزیکی حدود ۲۰ درصدی دارد.
وی بخش سوم پروژه راه آهن سبزوار را بحث ریل گذاری آن دانست و گفت: ریل گذاری به عنوان یک بخش پروژه خرید ریل، توافق با خرید و انتقال و نصب ریل گذاری است و این بخش خرید دو هزار کیلومتر ریل در کشور که شامل پروژه راه آهن سبزوار می‌شود صورت گرفته است. وی ادامه داد: هم اکنون ریل های پروژه در حال ساخت است و پس از ساخت به صورت مرحله‌ای مسیر پروژه از ریل ساخته شده برخوردار می شود. «شاد» با بیان این که اگر بخواهیم درباره پیشرفت پروژه راه آهن صحبت کنیم، اعداد ۳۰ یا ۴۰ درصد قابل اعلام نیست چراکه این موضوع بحث های پیشرفت فیزیکی و پیشرفت ریالی است، تصریح کرد: بخش زیادی از پروژه خرید و تامین ریل است که این بخش فارغ از اعتبارات شهرستانی است و در مسیر اعتبارات ملی تامین شده بنابراین پس از ساخت در میان دو هزار کیلومتر پروژه ریل‌گذاری از جمله پروژه راه آهن سبزوار توزیع می شود.
2 سال ساخت و 14 سال بهره‌برداری یا 16 سال ساخت؟
سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا واقعا باید ساخت یک خط آهن 45 کیلومتری در کشور 16 سال طول بکشد؟ در حالی که اکثر کشورهای دنیا احداث، تکمیل و بهره‌برداری از پروژه‌های زیرساختی خود را به بخش خصوصی واگذار کرده اند و دولت‌ها با رها کردن زمینه تصدی‌گری، در جهت ایجاد بستر های سرمایه گذاری و تشویق بخش خصوصی فراغ بال پیدا کرده‌اند، در ایران همچنان بر اجرا، تکمیل و بهره برداری از تمامی پروژه ها حتی پروژه های کوچک مقیاس و کم اولویت تر توسط دولت اصرار می‌شود. حال آنکه اگر در همان سال‌های 89-90، بستری توسط دولت برای مشارکت بخش خصوصی فراهم شده بود تا مردم می توانستند در یک مشارکت برد-برد، تامین مالی این پروژه را بر عهده بگیرند، شاید امروز حتی بازگشت سرمایه کامل پروژه بعلاوه سود عملیاتی حاصل از بهره‌برداری از پروژه و انتفاع از فعال شدن ظرفیت های منطقه، کام مردم منطقه و سرمایه گذاران بخش خصوصی را شیرین می‌کرد.
مدل های مشارکت عمومی-خصوصی و یا ابزارهای نوین تامین مالی بورس پایه همچون صندوق های سرمایه‌گذاری پروژه محور و یا شرکت های سرمایه گذاری پروژه، بسترهایی هستند که دولت با فعال کردن آنها و جلب مشارکت و اعتماد بخش خصوصی می تواند از طریق آنها، پروژه های ریز و درشت این چنینی که سالهاست در حال اخذ ردیف‌های قطره چکانی از بودجه عمومی سنوانی هستند و به عضو لاینفک جداول لایحه بودجه تبدیل شده اند را سر و سامان دهد و به واسطه تکمیل آنها، اقتصاد کشور بتواند نفسی تازه کند.
* کارشناس حمل و نقل
سلام. لطفا کلاهتان را قاضی کنید.آیا اتصال سبزوار به شبکه ریلی میتواند برای توسعه ی خطوط ریلی کشور یک اولویت باشد؟ چگونه پروژه های ریلی را دسته بندی کردید که راه آهن سبزوار در اولویت قرار گرفت؟ آیا همینکه پروژه ای تصویب شد الزام است که پایان پیدا کند؟ اگر دیدیم این پروژه اولویت یا ضرورت ندارد نمیشود کمی شجاعت به خرج داد و آن را از ردیف بودجه حذف کرد؟ بهتر نیست اگر متوجه شدیم که اشتباه کرده ایم جلو ضرر را از همانجا بگیریم ؟
سریع انجام دادن پروژه ها علامت کار آمدی دستگاه اداری و فنی دولت است اما از آن طرف انجام کار نادرست و نابجا علامت بی خردی و هدر دادن منابع محدود کشور است.
کلا سرمایه گذاری در بخش ریلی خیلی برای بخش خصوصی و مردم جذاب نیست چون خواب سرمایش زیاده و می تونن جاهای دیگه سودهای خیلی بهتری ببرن اینکه چرا پروژه های زیرساختی ما و حالا اینجا راه آهن ، پروژه های 20 30 ساله می شود به بحث الویت گذاری مربوط می شود ما باید یک شورایی مثل شورای نگهبان برای تصویب اجرای پروژه های عمرانی زیرساختی مثل ریل داشته باشیم اساتید و بزرگان و مهندسان ارشد که سیاسی نباشند و هیچوقت پست سیاسی نگرفته باشند از سرتاسر ایران چنین شورایی تشکیل بدن تا پروژه ها بر مبنای الویت جهانی (منفعت ملی) ، ملی و منطقه ایی ساخته بشن تا کارها بر مبنای عقل جلو برود و نه سیاسی تبلیغاتی که خروجیش را می بینید کشور ما با داشتن موقعیت ممتاز استراتژیک چقدر در ترانزیت عقب افتاده و دور می خورد راه آهن سبزوار و امثالهم ، این ها الویت 3 و 4 کشور هم نیست اما فشارهای سیاسیون باعث استارت این پروژه ها می شود که آن نماینده دور بعد هم رای بیاورد منفعت شخصی اش تیک بخورد آنطرف منابع کشور برای دو دهه بلاک می شه و صدها پروژه نیمه کاره در سرتاسر کشور باقی می گذاره تا هر یک کم کم بودجه بگیرند و 20 30 ساله به سرانجام برسند ! ما حتما به آن شورای عمران نیاز داریم که فلان نماینده های یک استان ائتلاف کردند که وزیر یا راه آهن استان ما را بساز یا استیضاحت می کنیم کار دست وزیر نباشد و اولویت ساخت آن طرح در آن شورا رد شود یا فلان وزیر اهل فلان استان طرح غیرالویتی ریلی شهر خود را خواست شروع کند شورا ردش کند یا فلان نماینده پرنفوذی که ریل را به شهرش برد که حالا مردمان شهرش هم استقبال نکردند و حالا می خواهد ریل غیرالویتیش را برقی کند وقتی تهران مشهد و تهران اصفهان برقی نیست شورا چنین اجازه ایی ندهد مگر یک مملکت چقدر بودجه دارد که هزاران پروژه سرتاسر کشور باهم کلنگ می خورد ؟ خود کشورهای ثروتمند با اقتصادهای بزرگ مثل آمریکا و چین چنین کاری نمی کنند که ما می کنیم ! و دودش تو چشم همه ملت و کشور می رود و البته سود شخصی اش می ماند برای آن فرد سیاسی ، امثال بودجه ریل سبزوار باید جمع می شد برای پروژه هایی مثل رشت آستارا تا این ها به ترتیب ساخته بشن بعد نوبت ساخت به همین ریل سبزوار می رسید 2 و نهایتا 3 ساله می ساختنش می گذاشتن کنار ، کشور ما درگیر جوک قدیمی و بزرگیه ریل هایی که نقش ما را در دنیا تعیین می کنند تحریم شکنن و برآرای جهانی تاثیرگذار یا هنوز به ساخت نرسیدن یا عقبن و آنطرف طرح های الویت 5 و 6 و 7 منطقه ایی و درون استانی در حال ساخته ! بلایی که خودمان سر خودمان می آوریم آمریکا نمی تونه حتی بهش فکر کنه .
با سلام. اينكه پروژه اي كه بسيار ساده و كوچك هست 16 سال معطل است كاملا نشان دهنده اشكالاتي در نظام برنامه ريزي هست و سازمان برنامه مهمترين نهادي است كه بايد پاسخگوي چنين موضوعاتي باشد ولي هرگز بحثي از طرف آن سازمان در اين كه علل بروز اين معضلات چيست و راهبردهاي آن سازمان در اين موضوع منتشر نشده است. اينكه پروژه ها بايد اولويت بندي شوند هم بحث بسيار مهم و ضروري است و به قدري اين مهم بديهي است و تكرار شده كه اكنون آن را مجدد بحث نمي كنم. اما اينكه برخي از نظرات نشان دهنده اين است كه اين پروژه را كم اهميت و بدردنخور تلقي كرده اند اشتباه است شخصا در مطالعات توجيهي اين طرح نقش كارفرمايي داشتم و به توجيه مناسب اين طرح از منظر ملي معتقدم. اين طرح طول كوتاهي دارد و يك شهر بزرگ را به شبكه ريلي متصل مي كند كه آن موقع از پنج مركز استان ديگر بزرگتر بود. چنين شهر بزرگي حتما نياز به اتصال به شبكه سراسري دارد هم براي پوشش مسافرين و هم براي حمل بار. دقت شود اگر اين خط ريلي نباشد مسافر سبزوار براي سفر به مشهد يا تهران حتما سوار خودروي شخصي يا اتوبوس مي شود ولي با اين انشعاب كوتاه مسافت زيادي را در شبكه ريلي سير مي كند و به همين نحو بارهاي اين شهر بزرگ. عمده منافع اين طرح روي ترافيك محدود اين شهر نيست بلكه ناشي از سير طولاني بار و مسافر به مقاصد اصلي يعني مشهد و تهران مي باشد. اينكه چنين طرحهايي براي مشاركت مناسب مي باشند را با نويسنده هم عقيده هستم ليكن به شروطي كه متاسفانه وزارت راه و سازمان برنامه شروط مناسب براي جذب سرمايه گذاري در چنين پروژه هايي را فراهم نكرده اند و بحث مستقلي لازم دارد.