◄ تشکیل شرکت سهامی عام پروژه؛ راهکاری برای تکمیل راه آهن تهران-آمل

طبق بررسی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در بازه زمانی بین سال های 1376 تا 1394، به طور متوسط 97 درصد از اعتبارات بودجه های سنواتی کشور محقق شده است که در مورد بودجه عمرانی در همین مدت این آمار 67 درصد است. همچنین در سال های 1381 تا 1394، هزینه تاخیر در اتمام طرح های عمرانی 110 هزار میلیارد تومان برآورد شده است. نکته جالب توجه آنکه برای اتمام هر طرح در همین دوره زمانی، به طور متوسط 2 برابر برآوردهای اولیه، بودجه به پروژه ها تخصیص پیدا کرده است.

بودجه نحیفی که میزان تحقق آن نامطلوب است

تحقق 67 درصدی بودجه عمرانی در دوره ای از زمان اتفاق افتاده است که کشور همچون امروز با مشکل کسری بودجه ناشی از کاهش فروش نفت و تحریم های اقتصادی همه جانبه دست به گریبان نبوده است. با این وجود، تنها مسیر تامین مالی پروژه های زیربنایی کشور که لازمه پیشرفت و توسعه اقتصادی اند و نبود آنها شرایط اقتصادی کشور را پیچیده کرده است، حتی در دوره ای که مشکلات و چالش های جنگ اقتصادی به این اندازه پر رنگ نبود نیز مورد توجه دولت های مختلف قرار نداشت. همین موضوع نشان دهنده اهمیت تغییر در رویکردهای تامین مالی پروژه های زیربنایی در جهت افزایش شتاب رشد و توسعه اقتصادی کشور است.

از همین نویسنده:

شرکت سهامی عام پروژه، برای تحقق اقتصاد مردمی

از سال 1394 تا امروز، نه تنها میزان تحقق بودجه عمرانی سنواتی با عدد پایین تری نسبت به 67 درصد پیش از آن مواجه بوده است، بلکه خود بودجه تصویب شده نیز با کاهش سهم نسبت به سال های اولیه دهه 90 دست و پنجه نرم می کند. به طوری که سهم بودجه عمرانی نسبت به کل بودجه عمومی کشور که در سال های 1391 و 1392 به ترتیب 28 و 27 درصد بود، در سال 1400 به 12 درصد رسیده است که در 20 سال گذشته بی سابقه است.

راه آهن تهران-آمل هم ردیف چابهار-سرخس

کاهش میزان تحقق بودجه عمرانی همزمان با کاهش میزان سهم بودجه عمرانی نسبت به بودجه سنواتی کشور سبب شده است که بسیاری از پروژه های زیربنایی کشور نیمه کاره بمانند. جدای از این مسئله، همین بودجه عمرانی محدود و با آمار تحقق پایین، به واسطه نبود قانون جامع توسعه حمل و نقل و هموار بودن مسیرهای جایگزین از جمله فشارهای سیاسی بعضی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، بین تعداد زیادی پروژه که بعضا بازدهی اقتصادی نداشته و یا در اولویت نیازهای کشور نیستند، توزیع می‌شود.

برای مثال، پروژه احداث خط آهن برقی تهران-لاریجان-آمل از سال 1391 در ردیف تخصیص بودجه دولتی برای تکمیل قرار گرفته است و مطابق با پیوست شماره یک قانون بودجه سال 1398، نیاز به اعتباری بالغ بر 120 هزار میلیارد تومان دارد. با توجه به توپوگرافی منطقه و نیاز به احداث تونل ها و پل های متعدد، این پروژه یکی از گران ترین پروژه های ریلی تاریخ ایران محسوب می شود که بازگشت سرمایه آن نیز با تردید هایی همراه است. این پروژه در حالی ردیف اعتبار اختصاصی در بودجه سنواتی دریافت می کند که مسیر ترانزیتی ریلی چابهار-سرخس، به واسطه نبود منابع مالی علی رغم تمام منافع اقتصادی و استراتژیکی که می تواند برای کشور داشته باشد، هنوز تکمیل نشده است.

راهکار اصلی حذف پروژه ها نیست؛ تامین منابع مالی جدید

با توجه به جمیع جوانب، راهکار برون رفت از این چالش شاید در وهله اول اختصاص درست منابع موجود به پروژه های با اولویت بالا باشد، اما باید پذیرفت که کشوری همچون ایران با وجود ظرفیت های زیاد مغفول مانده، نیاز جدی به توسعه همه جانبه زیرساخت های عمرانی دارد. بنابراین راهکار اصلی حل مشکل تکمیل پروژه های زیربنایی در کشور، صرفا تعدیل پروژه ها و یا اختصاص درست منابع مالی به پروژه های اولویت دار نیست و باید مسئله را از طریق ایجاد منابع جدید مرتفع نمود.

تاسیس شرکت های سهامی عام پروژه محور با وجود منبع نامحدود نقدینگی موجود در جامعه، راهکاری است که می تواند محدودیت در اجرای پروژه های زیربنایی را مرتفع کرده و حتی پروژه های زیربنایی جدیدی را برای کشور ایجاد نماید. این شیوه نوین تامین مالی که امروزه در اغلب کشورهای دنیا رواج پیدا کرده است، در صورت اجرای درست، می تواند علاوه بر تکمیل پروژه های مورد نیاز، ظرفیت های جدیدی برای اجرای پروژه های زیربنایی ایجاد کند و در عین حال، بهره وری مصرف منابع مالی در پروژه های عمرانی که یکی از مهمترین چالش های امروز کشور است را مرتفع نماید.

* کارشناس حمل و نقل