◄ استفاده از ظرفیت های بخش غیردولتی برای بهبود وضعیت کشنده های ریلی

پیش از آغاز پاندمی کرونا، میزان جابجایی مسافر ریلی در فصل زمستان سال 1398، بالغ بر 5.8 میلیون نفر گزارش شده است که بلافاصله در بهار سال 1399 به رقمی در حدود 1.1 میلیون نفر تقلیل پیدا کرد.

پس از آن با اتخاذ پروتکل های بهداشتی، رفته رفته میزان جابجایی مسافر توسط شبکه حمل و نقل ریلی افزایش پیدا کرد تا آنجا که در سه ماهه دوم سال 1400، تعداد مسافر جابجا شده توسط شبکه حمل و نقل ریلی کشور به رقمی معادل 4.7 میلیون نفر رسید.

در جدول زیر میزان جابجایی مسافر ریلی در بازه زمانی 1398 تا انتهای تابستان 1400 قابل مشاهده است.

رشد حمل بار بعد از کرونا

اما در بخش باری، با توجه به کاهش تعداد قطارهای مسافری موجود در شبکه، میزان جابجایی بار بعد از شیوع پاندمی کرونا افزایش پیدا کرد و رکورد حمل بار ریلی در پاییز سال 1399 و با جابجایی 12.9 میلیون تن شکسته شد. هر چند رفته رفته و با افزایش تعداد قطارهای مسافری در زمستان 99 و همچنین بهار و تابستان 1400، میزان جابجایی بار نیز کاهش پیدا کرده و در تابستان 1400 به 11 میلیون تن محدود شد. در جدول زیر میزان جابجایی بار ریلی در بازه زمانی 2.5 ساله قابل مشاهده است.

کاهش شدید تعداد لکوموتیوهای در سرویس

از سوی دیگر، در 2.5 سال گذشته، وضعیت کشنده های ریلی موجود در شبکه راه آهن کشور نابسامان بوده است. به طوری که طی این مدت، تعداد کشنده های در سرویس، از 580 دستگاه به 516 دستگاه تقلیل پیدا کرده است. نمودار زیر نشان دهنده میزان تغییر تعداد کشنده های در سرویس در بازه زمانی ابتدای سال 1398 تا انتهای تابستان 1400 است.

بدون شک یکی از مهمترین دلایل افت عملکردی راه آهن در حوزه حمل بار، کاهش لکوموتیوهای در سرویس است که به دلایل متعددی از جمله تعمیر و نگهداری نامناسب، زمین گیر شده اند. بنابراین، یکی از مهمترین چالش های حال حاضر شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران، تعمیر و نگهداری لکوموتیوهای موجود است.

بهره برداری از کشنده های ریلی واگذار شود

از سوی دیگر به‌رغم تعهد راه‌ آهن به عنوان مالک بیش از ۷۰ درصد از کشنده‌ های ریلی موجود و بهره‌ بردار اصلی شبکه ریلی کشور، که در زمان خصوصی‌سازی واگن‌ های باری متعهد به سیر روزانه ۳۰۰ کیلومتری واگن‌ های انتقال یافته به بخش خصوصی شده بود، هم‌ اکنون میانگین سیر روزانه این واگن‌ ها در حدود ۱۱۰-۱۲۰ کیلومتر در روز است که نشان دهنده شکاف عمیق وضع موجود بهره‌ برداری و وضع مطلوب آن است. در چنین شرایطی، راه‌ آهن به جای آنکه بتواند در سال بالغ بر ۱۰۰ میلیارد تن-کیلومتر حمل بار ریلی انجام دهد، صرفا در بهترین رکورد خود توانست ۳۳ تا ۳۴ میلیارد تن حمل بار انجام دهد. بنابراین موضوع نظام مدیریت و بهره‌ برداری از شبکه حمل‌ و‌ نقل ریلی و همچنین بهره‌ برداری از ناوگان و آلات نقلیه ریلی باید به طور ویژه مورد اهتمام قرار گیرد.

ضمن آنکه طبق آیین‌نامه اجرایی تعیین سهم بهینه بخش‌ های دولتی و غیر دولتی در فعالیت‌ های راه و راه‌ آهن، دولت می‌ تواند تا سقف صد درصد از فعالیت‌ هایی چون مدیریت ترافیک و بهره‌ برداری از شبکه خطوط ریلی، مالکیت انواع واگن‌ های مسافری و خدماتی مربوط و راهبری قطارهای مسافری، مالکیت انواع لکوموتیو و خودکشنده‌ ها و بهره‌ برداری از آنها و همچنین مالکیت انواع واگن‌های باری و راهبری قطارهای باری را به بخش غیردولتی واگذار کند.

بنابراین یکی از مهمترین راهکارهای پیش پای راه آهن برای بهبود وضعیت کشنده های ریلی، اعطای بهره برداری از لکوموتیوهای زمین گیر به بخش غیر دولتی در قالب قراردادهای تعمیر، بهره برداری و انتقال (ROT) و یا واگذاری اپراتوری کشنده های ریلی موجود است.

* کارشناس حمل و نقل