◄ روند دگرگونی فناوری سامانه چسبندگی چرخ در لکوموتیوهای دیزلی باری

اولین سری لکوموتیوهای باری 6 محوره دیزل از نوع GT26CW، به تعداد 70 دستگاه در سال 1350 از شرکت EMD که بخش لکوموتیو ساز شرکت GM (در آن ایام رقیب پیروز شرکت GE و بهترین شرکت لکوموتیوساز دیزل برای کاربرد باری در جهان) وارد ایران شد و سپس 62 و 51 دستگاه نیز در سال های 53 و 54 وارد شد (جمعا تعداد 183 دستگاه).

لکوموتیوهای مذکور در واقع نوع صادراتی لکوموتیوهای SD40 برای راه آهن آمریکا بود و تجهیزات هردو نوع از جمله موتور، ژنراتور، تراکشن موتور، بوژی، کمپرسور، ترمز هوا و دینامیک و سیستم ضد لغزش و کنترل یکسان بود(تفاوت اصلی وزن).

لکوموتیوهای SD40 (Special Duty) اولین بار با موتورهای 16 سیلندر سری 645 توربوشارژی با قدرت 3000 اسب کششی، وزن 160 تن، سرعت 134 و ضریب چسبندگی 18 درصد در سال 1966 به بازار آمریکا عرضه شد (1286 دستگاه).

پس از معرفی و استقبال از این نوع، لکوموتیوهای SD40-2 با مشخصات اندکی متفاوت (با وجود تغییر موتور، قدرت لکوموتیو تغییری نداشت ولی ضریب چسبندگی حدود 17% درصد و کشش بیشتر از 22 درصد نسبت به نوع قبلی افزایش داشت) به بازار آمریکا معرفی گردید که تولید آن از 1972 یعنی پنجاه سال پیش آغاز و به دلیل مطلوبیت آن برای شرکت های خصوصی راه آهن آمریکا بیش از 4000 دستگاه برای شرکت های مذکور ساخته شد. نوع GT26CW-2 معروف به کانادایی و با بار محوری 20 تن، از لکوموتیوهای وارد شده پس از انقلاب اسلامی (جمعا 61 دستگاه در سال های 62 و 63)، از همین خانواده بوده است.

ضریب چسبندگی لکوموتیوهای SD50، SD60 و SD70DC که در سال های میلادی 80، 84 و 92 وارد بازار شدند به ترتیب به 24، 25 و 28 درصد افزایش یافت و نهایتا در لکوموتیوهای SD70MAC با تراکشن موتور AC در سال 1993 ضریب چسبندگی به 33 درصد افزایش یافت و همین نوع بود که با بار محوری 27 تن که قرار بود به 25 برسد در 19 فوریه 94 به ایران پیشنهاد گردید (با توان کشش 4000 اسب، سرعت 112 و کشش مداوم 62 تن نیرو در سرعت 15 که با تحریم اجرایی نشد).

بیشتر بخوانید:

• نقشه راه دستیابی به لکوموتیو باری درخواستی بازار با رویکرد جهانی

• نقاط قوت و ضعف صنایع ریلی روسیه و فرصت های همکاری مشترک

• مروری بر بخش لکوموتیو گزارش رولند برگر

این کشش بیش از سه لکوموتیو معادل و بیش از 2 لکوموتیو GT26 بود که عملکرد را افزایش و هزینه واحد را کاهش می داد.

بر اساس منحنی روند رشد ضریب چسبندگی که یکی از مهمترین شاخص های کشش لکوموتیو باری است.

این شاخص در لکوموتیوهای DC از 1972 تا اوایل دهه 90 از حدود 20 به حدود 30 درصد افزایش یافته (رشد50 درصد) که نه فقط در لکوموتیوهای نو بلکه در انواع قدیمی هم در مراحل بازسازی یا ارتقای سیستم کنترل و سیستم چسبندگی قابل اعمال است. (GM با فناوری EM2000 قابلیت افزایش ضریب چسبندگی تا 33 درصد بیشتر را اعلام داشته که مفهوم آن امکان دستیابی به چسبندگی حدود 26 درصد می باشد که توسط سایر شرکت ها الگوبرداری و بیش از 100 لکوموتیو ایران مجهز به آن می باشند).

با این رویکرد و این گونه اصلاحات شرکت های راه آهن تعداد لکوموتیوهای مورد نیاز برای حمل قطارهای 15000 تنی را از 5 دستگاه لکوموتیو SD40 به 3 دستگاه  SD70MACیا گزینه های دیگر آن کاهش دادند (به دلیل سهم بالای هزینه سوخت که به عنوان نمونه در سال 2007 به 9 میلیارد از 47 میلیارد دلار یا 19 درصد هزینه کل راه آهن های اصلی آمریکا در مقابل 14 میلیارد دلار هزینه حقوق یا 31 درصد در سال می رسید) و با وجود خصوصی بودن زیرساخت، ناوگان و بهره برداری و نسبت تعرفه کمتر از 10 درصد نسبت به جاده، توانستند نتیجه رقابت را بیشتر به نفع خود تغییر و طی یک دهه از 1997 تا 2006 سهم ریلی را با سودآوری بالا از 36 به 43 درصد برسانند در حالی که سهم بخش جاده ای در همین مدت از 29 به 30 درصد رسید. 

شرکت جنرال الکتریک نیز که اکنون رتبه اول برترین سازندگان لکوموتیو باری دیزلی را به خود اختصاص داده ضریب چسبندگی لکوموتیوهای DC را از 1984 در سری -8 به 25 درصد و از سال 1987 به 28 تا 30 درصد افزایش داد و با وجود خرید لکوموتیوهای C30-7 ایران که در سال 1372 (1993) انجام شد چسبندگی این لکوموتیوها 26 درصد اعلام گردید که در عمل یکی از بهترین سیستم های چسبندگی کشور می باشد. این شرکت در آخرین نمونه های محصولات خود با فناوری ترکشن موتور AC ضریب چسبندگی را به حدود 38 درصد رسانده که تقریبا 30 درصد بیشتر از چسبندگی انواع لکوموتیو DC می باشد.  

فایل مرتبط را اینجا ببینید.

* کارشناس حمل و نقل