◄ پایش بهره وری لکوموتیو در دهه 70، ضرورت و فرصت های پیش رو

بر اساس گزارشی که اقتصاد آنلاین در آغاز سال 1401 منتشر کرد؛ رهبر معظم انقلاب اسلامی با تاکید مکرر بر موضوع بهره وری، کاهش بهره وری را یکی از مشکلات مهم کشور دانستند و فرمودند: کاهش هزینه تولید و افزایش بهره وری از نتایج اقتصاد دانش بنیان است.

بهره وری در سیاست های ابلاغی اقتصاد مقاومتی (921130) نیز سه بار مورد تاکید قرار گرفته که متاسفانه غالبا مغفول است.

معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان مدیریت هم اخیرا در خصوص بهره وری اعلام داشته که مبنای پاداش مدیران خواهد بود.

شرکت رولندبرگر در گزارش پایانی خود برای راه آهن (New strategy and structure development for RAI) به تعداد اندک لکوموتیوها (در مقایسه با چند راه آهن بزرگ اروپایی)، عمر زیاد و تعداد خارج از سرویس بالا و هزینه بسیار زیاد تعمیرات لکوموتیوها اشاره نموده و در مقابل در صفحه 198 بهره وری لکوموتیوها را بسیار بالا ارزیابی نموده است و حتی در صفحه 255 بالا بودن بهره وری لکوموتیوهای باری را به عنوان قوت در جدول SWOT آورده است (مقابل عمر و هزینه بالا).

در صفحه 325 گزارش مذکور تعداد لکوموتیو مورد نیاز را 900 دستگاه (600 باری و 300 مسافری) اعلام نموده است. (هدف اشاره شده صفحه 172 برای افزایش سهم باری از شاخص کمتر از 12 درصد در سال 2015 به سهم 30 درصد در سال 2025 و صفحه 206 که هدف بخش مسافری را افزایش سهم از شاخص کمتر از 3 درصد در سال 2015 به سهم 20 درصد در سال 2025)

• با وجود نتایج بسیار خوب بررسی ها و اقدامات به عمل آمده سال 69 که کشش لکوموتیو GT26 تا 50 درصد، کشش لکوموتیو U30C تا 100 درصد و کشش لکوموتیو C30-7 تا190 درصد افزایش یافت و آزمایش های سال 76 که کشش لکوموتیو GT26 مجددا 33 درصد بهبود یافت و بر خلاف گزارش شرکت رولندبرگر (ص 198) در سال 2020 بهره وری لکوموتیو در ایران 49 میلیون واحد حمل بر لکوموتیو و خودکشش معادل و از متوسط جهانی پایین تر (103 میلیون واحد حمل بر لکوموتیو و خودکشش معادل در جهان و طبق آمار 2020، UIC، این نسبت در ایران کمتر از 48 درصد متوسط جهانی) و نسبت به کشورهای موفق بسیار اندک است. (کمتر از 7 درصد برزیل با شاخص 757 و کمتر از 9 درصد BHP استرالیا و ...، کمتر از 20 درصد خط معدنی سوئد، تین نیوز، 6 آذر 1400).

این بدان معنی است که برای حمل یک میلیارد تن کیلومتر خالص در ایران باید حدود 20 لکوموتیو خریداری گردد، استرالیا 2 لکوموتیو، برزیل نیز 2 لکوموتیو، سوئد 4 لکوموتیو و ... ، در حالی که قیمت لکوموتیو با شرایط یکسان در ایران گرانتر است.

• با اصلاح رویکرد راه آهن در ثبت گراف ... و داده کاوی می توان دستیابی سریعتری به اهداف زیر در قالب منطق مثلثات نقشه راه بلوغ داشت (نرم افزار، سخت افزار و راه افزار): یافتن روند تغییرات، یافتن ترین ها (بیشترین، کمترین و ...) و یافتن همبستگی ها.      
• شرکت راه آهن برای افزایش جابجایی بار ریلی در گام نخست باید بهره برداری بهینه و پایش کشش در ادارات کل را برای بهبود بهره وری لکوموتیو یا تن کیلومتر سالانه هر دستگاه آغاز نماید. همچنین افزایش کشش لکوموتیوها با توجه به تجربیات 69 تا 76 برای 73 دستگاه لکوموتیو MP (میکروپروسسوری متعلق به راه آهن) در زمان کوتاه با امکان بهبود تا 30 درصد قابل تحقق است و افزایش بار اعزامی نسبت به قابلیت کشش هم با برنامه ریزی و پایش بهتر می تواند سریعا محقق گردد (فرم 301 که در نیمه اول دهه هفتاد برای مدیریت تقاضای لکوموتیو از سوی نواحی و تخصیص بهینه لکوموتیو به ایشان طراحی شد). 

• همزمان با این تغییرات، روش های بارگیری و توزین بار که از عوامل کاهش بهره وری لکوموتیو است باید مورد بازبینی قرار گیرد (روش های تخلیه واگن مستقیما تاثیر بر بهره وری لکوموتیو ندارند ولی به دلیل تاثیر آنها بر ایجاد صف قطارها در ایستگاه های پایانی مسیر سبب کاهش بهره وری لکوموتیو می گردند). با به کارگیری روش های ریشه یابی و تحلیل خرابی برای لکوموتیو و استفاده از نتایج آن می توان زمینه کاهش مستمر تعداد لکوموتیو در سرویس را از بین برد (در کنار تحلیل دقیق سوانح برخورد).   

با ابزارهای ردیابی ناوگان که اکنون سال هاست در کشور بومی شده نیز می توان از به کارگیری ناوگان اصلی کشش در عملیات مانور و یا در عملیات کم بازده جلوگیری نمود و با تلفیق آنها با سامانه های نمایش وضعیت می توان از نرخ خرابی های ویژه کاست.

در این امر برقراری مجدد پرداخت بهره وری که آیین نامه آن در سال 77 تهیه گردید برای پاداش همکاران و ... ضروری است.

* کارشناس حمل و نقل