◄ اقتصاد نفتی، الگوی اقتصادی و پندی از حج تمتع 1401

30 تیر 1401 معاون علمی و فناوری رئیس‌ جمهور در مصاحبه ای اعلام کرد: وابستگی ایران به اقتصاد نفتی موجب شده تا ساختاری در اقتصاد کشور شکل گیرد که مخالف کارآفرینی است و این در ذات دولت‌ هاست.

 سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس‌ جمهور معتقد است که قوانین کشور مخالف بخش خصوصی است و این رویکرد در فرهنگ اجتماعی کشور هم نهادینه شده و همچنان ادامه دارد.

در بیستمین سالگرد عروج فرمانده نیروی هوایی در 15 دی 93  نیز تسنیم از وی نقل نمود: اکنون در آستانه یک اصلاح ساختار جدی در اقتصاد کشور هستیم، برای نخستین بار در کشور میزان وابستگی اقتصاد به نفت، به زیر سی درصد رسیده است و باید از این فرصت طلایی برای تغییر جهت اقتصاد کشور از یک اقتصاد مبتنی بر نفت، به اقتصاد دانش‌ بنیان بهترین استفاده را ببریم. تکیه اقتصاد کشور بر منابع نفتی، مشکلات بسیاری طی سال‌ های گذشته برای کشور ایجاد کرده است و این تفکر بعد از صد سال می‌بایست اصلاح شود. معاون فناوری با بیان اینکه اخلاق نفتی باید از سبک زندگی کشور حذف شود، گفت: اصلی‌ترین سرمایه‌ های کشورمان در حقیقت مغز جوان‌ های ما هستند. تکیه بر نفت، اقتصاد کشور را بد عادت و ذهن‌ ها، رفتارها و اقتصاد کشور را آلوده کرده است. تنها با قدرت مغز است که می‌توان پیشرفت کرد. این جرات و جسارت را در جوانان کشور ایجاد کنیم. وی افزود: مهم نیست چه تجهیزاتی در اختیار داشته باشیم بلکه باید بدانیم چگونه فکر کنیم تا با همین تجهیزات و امکانات موجود و با قدرت دانش، اقتصاد را بهبود ببخشیم. اگر درست فکر کنیم می‌توانیم اقتصاد را متحول کنیم.     

• بخش اخیر فرمایشات ایشان (30 تیر) در مورد اقتصاد نفتی کاملا منطقی است اما ریشه بزرگ شدن دولت ها، فشار و تضعیف بخش خصوصی در الگوی اقتصادی است که نیاز به افراد متخصص را کاهش می دهد چون زمین، خودرو و ارز، اندیشه نیاز ندارد.

در بهترین حالت اگر اقتصاد ما از وابستگی به نفت رها شود منطقا باید مالیات چاله آن را پر نماید در حالی که الگوهای موجود غالبا فشار را بر کارمندان، شرکت های کوچک و کسبه خرد وارد می کنند و نه ثروتمندان بزرگ و سلاطین مسکن، طلا، ارز و ... .  

• یکی از برکات حج تمتع امسال به حج عمره سال 79 ناشی از توجه به آیات 27 و 28 سوره مبارکه حج و عبارت منافع لهم بود، در مدینه منوره در مسجد ذوقبلتین (با دو قبله) که محل تغییر قبله مسلمین (با زاویه نزدیک 180 درجه) از بیت المقدس به سوی کعبه بود (آیه 144 سوره مبارکه بقره)، با دعا برای بستگان، دوستان و مومنین این پرسش مرا به خود مشغول داشت که خداوند متعال که قبله عبادی مسلمین را در چنین مکانی تغییر داده آیا ممکن است پیام دیگری را هم می خواسته به ما برساند.
• آیا تغییر قبله اقتصادی، سیاسی، اجتماعی ... را هم می توان مجسم نمود. قبله سیاسی ما با انقلاب اسلامی تغییر نمود و رویکرد غربگرایی به رویکرد نه شرقی و نه غربی تغییر یافت اما به نظر می رسد قبله اقتصادی که بیش از یک و نیم قرن پیش با سفر ناصرالدین شاه به اروپا با ظرافت در ساختار و قوانین موجود نهادینه شده ثابت مانده و رنج اقتصادی جامعه از این قبله است.
• قبله اقتصادی موجود را می توان در تبعیت از الگوی غلط اقتصادی تملک گران و بهره برداری ارزان بیان نمود که در صفحه 14 کتاب نقشه راه بلوغ برای حمایت از تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی (نشر سال 1392) شرح داده شده و آن را می توان ریشه اصلی اغلب مشکلات اقتصادی (تورم بالا، معیشت سخت، بیکاری، ربا، کاهش ازدواج، کاهش ارزش پول ملی و ...) دانست.

در قبله اقتصادی کنونی نه تنها قیمت مسکن و خودرو نجومی، سرمایه و منابع مالی بانک ها و ... مجذوب آنها و مصرف انرژی و آب و ... بسیار بالا و  سرمایه گذاری برای تولید بسیار پرریسک و ناچیز است بلکه توجه دولت و بخش خصوصی به نوآوری و شرکت های دانش بنیان و تحول و بهبود مستمر هم کاهش می یابد که نتیجه آن را در تاکیدات مکرر رهبر انقلاب بر آنها می بینیم.  

• با تغییر رویکرد اقتصادی و افزایش قیمت انرژی به تراز جهانی و همزمان تحقق تملک ارزان (خودروهای معمولی با اقساط طولانی کم بهره برای داوطلبان)، انگیزه افراد به استفاده از وسایل عمومی مانند مترو، راه آهن و ... افزایش و نیاز خودروسازان به شرکت های دانش بنیان برای بهبود مستمر و محصولات بهتر افزایش، درآمد ارزی کشور بیشتر و مصرف انرژی کاهش می یابد.
• سرمایه اشخاص، بانک ها، بورس و ... نیز به جای زمین، مسکن، خودرو و دلالی به سوی تولید، نوآوری و بهره وری هدایت می گردد.

* کارشناس حمل و نقل