◄ تحلیل روانشناسی تاخیر پروژه‌ های عمرانی/ پندهایی برای راه‌آهن سریع‌السیر تهران مشهد

یکی از خاطرات پرکاربرد برای اینجانب از سال های نخست دهه هفتاد در اداره کل کارخانجات (نیروی کشش) راه آهن، نموداری بود که آقای دکتر آقایی در جلسه ای با همکاران ارائه نمودند که رابطه انگیزه افراد با فاصله احساس شده از هدف را نشان می داد.

این نمودار دو بعدی که در محور افقی فاصله و محور عمودی انگیزه را نشان می داد مشابه یک نمودار توزیع نرمال بود و در فاصله صفر انگیزه به صفر میل پیدا می کرد و در فاصله زیاد نیز همین طور و حداکثر انگیزه در وسط این دو نقطه قرار داشت که انطباق این نمودار با عقل و منطق و رویکرد خوف و رجا در اسلام سبب دلنشینی و به کارگیری بیشتر این نمودار گردید. 

هرچند نام تهیه کننده نمودار را از آن ایام به خاطر ندارم ولی نمودار ارائه شده مقاله آقای جان اتکینسون (Atkinson) در ص 359 مجله شماره 64 (Psychology review) در 1957 با عنوان عوامل انگیزشی در رفتار ریسک پذیر با آن مشابهت دارد. در نمودار ناقوس مانند این مقاله در ص 365 مجله، محور افقی احتمال موفقیت و محور عمودی قدرت انگیزه را نشان می دهد. نمودار مبین این است که انگیزه و تلاش افراد در دو محدوه به صفر میل می کند، در احتمال موفقیت کم (ناامیدی) و زیاد (غرور).

یکی از واژه های پرتکرار در فرمایشات رهبر معظم انقلاب امید، امیدآفرینی و ... است از جمله در سخنرانی اول فروردین(12 بار):

در جنگ ترکیبی، حمله نظامی نیست امّا حمله به باورهای دینی و سیاسی است؛ حمله دشمن به باورهای دینی و باورهای سیاسی است ... هدفشان سست کردن اراده ملت است، هدفشان خاموش کردن امیدها است، می خواهند شعله امید را در دل جوانان ما خاموش کنند، جوان را مایوس کنند. یأس یعنی بن بست؛ وقتی که جوان از پیشرفت مایوس شد، از آینده مایوس شد، احساس بن بست می کند؛ از کسی که احساس بن بست می کند، نمی شود توقع داشت درست کارکند ... امیدآفرینی، خودفریبی نیست. بعضی ها خیال می کنند امیدآفرینی پنهان کردن ضعف ها است، خودفریبی است؛ نه، ضعف ها هم باید بیان بشود، اشکالی ندارد؛ امّا در کنار بیان ضعف ها بایستی امیدآفرینی هم بشود، آینده و افق روشن در مقابل چشم قرار بگیرد و نشان داده بشود.

توجه چندین ساله به پروژه های نیمه تمام و برخی راهکارها نیز در 15 فروردین با مسئولان نظام مورد تاکید ایشان قرار گرفت.

• اشاره رئیس سازمان برنامه و بودجه به درآمد نفتی 603 همت و وجود سه هزار همت پروژه نیمه تمام (ایمنا دوم بهمن 1401) و گزارش ارزیابی راه آهن سریع السیر تهران قم اصفهان از سوی کمیته ریلی کمیسیون عمران مجلس بویژه با توجه به افتتاح فاز یک در 1378 میتواند عوامل تاخیر این پروژه چندده ساله و درخواست مجلس برای توقف آن را آشکار نماید. (تین نیوز / کد خبر 221209)
• رئیس سازمان خصوصی سازی به 65 هزار پروژه نیمه تمام (60 هزار استانی و 5 هزار ملی) و نیاز به 1300 همت (هزار میلیارد تومان) برای اتمام طرح های ملی که فقط 102 همت در بودجه 1402 برای آنها منظور شده اشاره نمود (فارس 26/11/1401).
• تجربه آزادراه شمال (121 کیلومتر) که در 1353 طرح و در 1375 آغاز و قطعه یک از 1398 بهره برداری شده و با وجود تلاش های فراوان بنیاد مستضعفان و پیمانکار چینی همچنان با تاخیر چندین ساله روبروست و تجربیات مشابه در سریع اصفهان (تین 221290) و سایر پروژه های وزارت راه (تین نیوز / کد خبر 237609) برتری روش گام به گام پروژه های بزرگ زیرساخت را آشکار می نماید.   FEASIBILITY OF STAGE CONSTRUCTION AND OPERATION TO ECONOMIC THE PROJECT OR TO FACILITATE THE CONSTRUCTION AND OPERATION   
• گزارش مشاور سیسترا اثبات نمود با وجود برتری برقی راه آهن تهران مشهد که کمتر از سه سال و با مبلغ حدود یک میلیارد دلار قابل اجرا است حتی با فرض وجود منابع مالی برای احداث خط سریع السیر که 21 میلیارد دلار برآورد شده و خوشبینانه 15 سال به طول خواهد انجامید، باید پیش از احداث دومین خط سریع السیر کشور، خط موجود مشهد برقی گردد. (تین نیوز/ کد خبر 240747)
• جمع بندی اینکه کم توجهی به طولانی شدن پروژه ها و به ویژه ابرپروژه های ریلی، نه تنها سبب کسری بودجه شده بلکه منابع مالی را اتلاف و بذر ناامیدی را در مجریان، وزرا و حتی نمایندگان مجلس و مردم، آبیاری می نماید و باید از آن جدا پرهیز نمود. 
• یکی از راهکارهای جلوگیری از طولانی شدن پروژه راه آهن سریع السیر تهران مشهد، استفاده از تجربیات فرانسه و چین (تین نیوز / کد خبر 240747)، مطالعات ریسک پروژه راه آهن سریع السیر کره (تین نیوز / کد خبر 236073) و پرهیز از حرف های سست (تین نیوز / کد خبر 252959) است.  

فایل پیوست را از اینجا دانلود کنید.