تبعات سانسور قیمت در بازار خودرو

نهادهای دولتی در سال۹۸ کسب وکارهای آنلاین و استارت آپ ها را مجبور کردند قیمت ملک و خودرو را از روی سامانه های خود حذف کنند و این محدودیت نزدیک به یک سال هم ادامه داشت. آن تجربه نشان داد که این اقدام نه تنها باعث کاهش قیمت نشد، حتی آهنگ رشد قیمت خانه و خودرو را هم کند نکرد. اما مدیران دولتی باز هم این تجربه شکست خورده را تکرار می کنند. این فقدان حلقه بازخورد و یادگیرنده نبودن الگوریتم تصمیم گیری در دولت را وقتی کنار کیفیت پایین تصمیم گیری ها قرار می دهیم اوضاع نگران کننده تر می شود.

دردناک اینجاست که این تصمیم بیشتر از هر کس به خریداران خودرو لطمه می زند که ظاهرا این تصمیم با هدف حمایت از آنها گرفته شده است. بازار خودرو (به ویژه دست دوم) یک نمونه خوب از بازارهایی است که در آنها مشکل عدم تقارن اطلاعات وجود دارد. بخشی از این عدم تقارن بین خریدار و فروشنده است. فروشنده به خوبی می داند که خودروی او چه شرایطی دارد و عیب و ایرادهای آن چیست؛ اما خریدار در ابهام مطلق است. به همین دلیل ممکن است دو خودرو از نظر برند و مدل مشابه باشند؛ اما قیمت آنها به دلیل شرایط فنی و بدنه متفاوت باشد. تمایزهای قیمتی به خریدار کمک می کند تفاوت بین این گزینه ها را بفهمد. البته بعضی از استارت آپ ها هم خودشان موتور قیمت گذاری دارند که بر اساس شرایط خودرو و گزارش کارشناسی، بازه قیمتی منصفانه را برای ماشین ها مشخص می کنند. حذف قیمت ها باعث می شود مهم ترین تمایز میان ماشین سالم و ماشین مشکل دار حذف شود که طبعا به نفع فروشنده و به زیان خریدار است.

به سادگی می شود دید که این تصمیم سازمان حمایت از مصرف کنندگان باعث می شود هم عدم تقارن بازار به ضرر خریدار بیشتر شود و هم هزینه مبادله برای او افزایش پیدا کند. ضمن اینکه در شرایط تورمی هرچه خریدار زمان بیشتری صرف جست وجو و بررسی کند ضرر می کند؛ چون ارزش پولش کاهش می یابد؛ اما فروشنده دیرتر هم بفروشد ضرر نمی کند؛ چون قیمت خودرو بالا می رود.

اینها نکات پیچیده ای نیست و بعید است به ذهن تصمیم گیرندگان در سازمان حمایت نرسیده باشد. پس چرا چنین تصمیماتی گرفته می شود؟ به گمان من خیلی وقت ها مدیران ما در مواجهه با شرایط دشوار هیچ کاری از دستشان ساخته نیست در عین حال فشار رسانه ها و مردم و گاهی نمایندگان مجلس و نهادهای نظارتی هم روی آنها زیاد است. در چنین شرایطی آنها کارهایی می کنند صرفا برای اینکه نشان بدهند کاری کرده اند و بیکار ننشسته اند.

واضح است که رشد قیمت خودرو ناشی از کمبود عرضه و محدودیت واردات است. وقتی تقاضا برای خودرو وجود دارد ولی عرضه آن محدود است و با قرعه کشی و صف و حواله می شود ماشین خرید آن هم ماشین ایرانی با کیفیت پایین، عجیب نیست که قیمت بالا برود. اما عوامل موثر بر کمبود عرضه ریشه در سیاست هایی دارند که خارج از کنترل و حیطه اختیار اغلب مدیران حتی ارشد دولتی است؛ ولی چون جالب نیست که هیچ کاری نکنند و دست روی دست بگذارند، پس سراغ نمایش های خیابانی و رسانه ای می روند. این کار هم یکی از همین کارهاست.

عادت کردن سیستم اداره کشور به اشتباهات تکراری حتی از گرفتن تصمیم اشتباه بدتر است. وقتی یک تصمیم اشتباه گرفته می شود، می توان تصمیم گیرنده را مقصر دانست؛ ولی وقتی یک اشتباه مدام تکرار می شود دیگر فقط یک فرد مقصر نیست کلیت سیستم اداری کشور و سازوکارهای سنجش نتایج آن است که زیر سوال می رود. اشتباه اول ناراحت کننده است؛ اما وقتی تکرار می شود ناامیدکننده و مایوس کننده است