◄ غفلت از اهمیت آمار در حمل‌ و نقل ریلی و پندی از ژاپن

آمار، ستون فقرات برنامه ریزی است، فرقی هم نمی کند که برنامه ریزی های اقتصادی باشد، فرهنگی باشد، اجتماعی باشد، سیاسی باشد؛ حتی دیپلماسی باشد. همه انواع برنامه ریزی، متوقف به آمار است. ما ندانیم چه داریم و چگونه داریم و با چه خصوصیاتی داریم، هرگز نخواهیم توانست برای آینده برنامه ریزی کنیم، از بیانات رهبر معظم انقلاب که ۱۳۹۰/۰۸/۰۲ در دیدار ستاد سرشماری  و در ۱۳۹۵/۰۶/۲۳ فرمودند: در آمارها، هم باید وضعیت موجود تبیین شود و هم «روند تغییرات» شناسایی شود تا در روزگار کنونی که سرعت تغییرات در آن بسیار زیاد است، مسئولان و تصمیم گیران کشور بر اثر تغییر روندها غافلگیر نشوند.

- کتاب نقشه راه بلوغ آمار را به عنوان پایه سوم (رکن بازخورد) مبحث مدیریت دانایی پس از تحقیق و آموزش منظور می نماید.

- در ژاپن اعداد خجالت نمی کشند (تین 261157): در ژاپن هر کسی دیپلم دارد، مفاهیم اولیه آمار را به صورت کامل دانسته و می تواند با نرم افزارهای تحلیل آماری کار کرده و نمودار و تحلیل برایش کار ساده ایست. از سوم ابتدایی تا دیپلم، از دانشکده های فنی تا دانشکده های علوم سیاسی، حقوق و روانشناسی، حداقل نصف وقت افراد صرف آمار، تحلیل و مدل سازی ریاضی پدیده ها و رویدادها می شود. در ژاپن ریزترین مسائل هم به صورت آماری بررسی می شوند. مثلا مدرسه ای که من درس می دهم، هر ماه یک نمودار میدهند که چنددرصد از کسانی که کلاس آزمایشی می ایند، برای ثبت نام بازمی گردند. ( دکتر لشکر بلوکی)

- در کتابچه آماری (Japan 2005, An International Comparison) در 132 صفحه، این رویکرد ژاپن به صورت محسوس قابل مشاهده است و برای نمونه به صفحه 35 در مورد فصول اصلی بودجه ملی و درآمد در سال های 1994 و 2004 می توان اشاره نمود که در سرفصل کارهای عمرانی (10 درصد بودجه)، 24 درصد به تعمیرات جاده ها، 7 درصد بنادر و 11 درصد مسکن اختصاص داده شده بود.

- در صفحه 50 این کتاب به مقایسه سهم روش های مختلف حمل و نقل بار و مسافر چند کشور در سال 2002 پرداخته و بار جابجا شده آمریکا را 2183 میلیارد تن کیلومتر (متک) و ژاپن را 22 متک (جاده آمریکا 1523 و ژاپن 313)، مسافر جابجا شده ژاپن 385 میلیارد نفر کیلومتر (منک) و آمریکا را 9 منک (جاده آمریکا 6544 و ژاپن 753 منک) اعلام کرده است (بار و مسافر جابجا شده راه آهن ایران در سال 2002 بدین ترتیب بوده: 16 متک و 9 منک و سهم ریلی حدود 15 درصد و 3 درصد بوده).

- نمودار خرابی قطارهای سریع السیر ژاپن در یک میلیون کیلومتر که متوسط آن طی سال های 1987 تا 2000 کمتر از یک دهم بوده (قابلیت اعتماد بالای 99.99 و فاصله بین خرابی 17 میلیون کیلومتر)، سبب رسیدن آماده به کاری به بالاتر از 96 درصد برای قطارهای خودکشش 8 واگنه E4 (25 از 26 قطار) شد که با مقایسه اعداد فوق با آماده به کاری کمتر از 30 درصدی 20 قطار خودکشش زیمنس راه آهن ایران و حدود 500 خرابی در یک میلیون کیلومتر سیر هر ترنست زیمنس (تین 268423) ، یکی از نشانه های به کارگیری صحیح روش های آماری در تحلیل، ریشه یابی و رفع خرابی ها آشکار می گردد (پنج چرا، تین 237243) 

در تحلیل کثرت خرابی های توربوشارژر لوکوموتیوهای GT26 در سال 1369 (که نتیجه آن در اردیبهشت 70 منتشر گردید) گزارشات و تحلیل آماری 100 لوکوموتیو بررسی شده بود که علاوه بر مشخص شدن 20 عامل خرابی توربوشارژر لوکوموتیوهای GT26 (تین 237243) زمینه شناسایی و رفع کاستی های سیستم کنترل در لوکوموتیوهای GE فراهم گردید (تین 246781).  

با این تجربه، در آستانه تشکیل اداره کل کارخانجات ( سپس نیروی کشش) واحد برنامه ریزی که یکی از اهداف آن ثبت رایانه ای آمار خرابی ها بود تشکیل و اطلاعات مورد نیاز برای تمرکز همکاران قسمت کنترل کیفیت بر لوکوموتیوهای پرخرابی و همکاران قسمت مطالعات بر عوامل پرتکرار، مانند یک داشبورد نیز برای اتخاذ تصمیمات مدیریتی گردآوری می گردید (تین 233895).

هرچند دانش آماری در راه آهن اهمیت بالایی دارد اما توجه به آمار بسیار ضعیف است، با نگاهی به آمارهای (1380 تا 1400) و مقایسه آن با آمار دیگر کشورها (تین 250591 و 264471) این پرسش ایجاد می شود که با این آمار پرحجم که برای هر ناحیه و هر ماه اعداد زیادی را به صورت جدول نشان می دهد چه تصویری در افکار وزیر، نمایندگان، مدیران ارشد و ... ایجاد می گردد و آیا نمی توان با چند شاخص اصلی، به آثار تصمیمات مدیران بر بهبود عملکرد و بهره وری پی برد (گزارش انجمن، تین 268842). 

فایل پیوست از اینجا قابل دریافت است.