◄ خاطره‌ ای از مرحوم دکتر بهبهانی در ماموریت به چین، اواخر دهه هشتاد

ضمن عرض تسلیت به خانواده، دوستان، همکاران و دانشجویان مرحوم دکتر حمید بهبهانی، پیش از آغاز دوره وزارت در معیت ایشان ماموریتی به چین داشتیم و علاوه بر جلسات با مسئولان چینی، سفر شانگهای، بازدیدهایی نیز داشتیم از جمله کارخانه دالیان.

• پیش از این ماموریت نیز جلساتی با آن مرحوم پیرامون قطارهای مغناطیسی پیشنهادی یک شرکت آلمانی ناشناخته که در آن ایام در دولت نهم مطرح و با مخالفت کارشناسان و مدیران باتجربه مواجه شد داشتیم (پیشنهاد قطار مغناطیسی با سرعت 500 با هزینه زیرساخت 19 میلیارد یورو که به 7 میلیارد یورو کاهش یافت و نهایتا بحث BOT مطرح شد که از ابتدا مشخص بود یک فریب فنی است) که گلایه استاد عزیز و متواضع را درپی داشت که در سفر شانگهای با تجربه قطارهای مذکور، بخشی از دلایل مخالفت برای ایشان بیان و راهکار جایگزین برای اجرای پایلوت در مسیر فرودگاه امام تشریح گردید (تین 153203).
• در بازدید شرکت لوکوموتیوسازی دالیان که پس از مذاکره و توافق با آلستوم برای 100 دستگاه لوکوموتیو 4000 اسب، اولین پیشنهاد لوکوموتیو 4000 اسب چینی در اواخر دهه هفتاد از ایشان گرفته شد (تین 265648) بر خلاف انتظار مشاهده شد این شرکت خط تولید لوکوموتیوهای دیزلی برای چین را محدود به انواع مانوری سنگین نموده و بر تولید انواع برقی 6 محوره با فناوری ژاپن متمرکز شده و قرارداد چندصد دستگاه لوکوموتیو را با وزارت راه آهن چین منعقد نموده است (تین 267605).

لوکوموتیو مانوری مذکور (قیمت اولیه 900 هزاردلار) مجهز به همان موتوری بود که در 1378 برای لوکوموتیو اصلی باری به ما پیشنهاد شد ولی با دوبرابر قدرتی که برای لوکوموتیو مانوری دیزل هیدرولیک در همان ایام از شرکت دیگر چینی دریافت گردید.     

• فرم 101 پانزدهم اسفند 1402 لوکوموتیو مورد استفاده برای کاربرد مانوری را 91 لوکوموتیو معادل نشان می دهد در حالی که لوکوموتیو معادل باری 381 دستگاه و لوکوموتیو معادل مسافری 145 دستگاه بوده و چنانچه لوکوموتیو مانوری به باری را محاسبه کنیم نسبت 24 درصد به دست می آید (نسبت مانوری به جمع کل 15درصد )، تعداد پنج نوع لوکوموتیو مانوری این آمار جمعا 103 دستگاه و و برابر 55 لوکوموتیو معادل شده که نشان می دهد 36 لوکوموتیو معادل یا 26 لوکوموتیو GT26 یا ... در عملیات مانور بوده اند. 
• بر اساس آمار 2020 اتحادیه بین المللی راه آهن ها (UIC) متوسط وزن قطارها در 26 کشور اروپایی 647 تن (ترکیه 612 تن) و در دنیا 687 تن بوده ولی بر اساس همین آمار متوسط وزن قطارها در ایران 1025 تن بوده (49 درصد بالاتر از متوسط جهانی) که با توجه به نسبت بار و مسافر راه آهن ایران (بار دو برابر مسافر) می توان به علت وزن متوسط بالاتر قطارهای باری پی برد.
• این در حالی است که متوسط وزن قطار در چند کشور موفق و پیشرو در حمل ونقل ریلی باری بدین ترتیب است: قزاقستان 2417، استرالیا (QR)  3517، روسیه 2944 و آفریقای جنوبی 2838 تن. (متوسط قطارهای باری پر، خالی و مسافری و ...).
• بالا بودن وزن متوسط قطارهای (باری) یعنی مانورهای بیشتر برای تشکیل و تفکیک قطارهای باری (که با خرابی واگن در بین راه تشدید می شود) و این بدین معنی است که لوکوموتیوهای مانوری اولیه (چهار محوره که همزمان با لوکوموتیوهای اصلی و با قابلیت کشش مشابه وارد شدند) که برای مانور قطارهای سبک وزن دهه 30 تا دهه 50 مناسب بودند دیگر این گونه نیستند.
• به همین دلیل سه دهه پیش در ایستگاه های تشکیلاتی مناطق جنوب شرق که قطارهای سنگین تردد داشتند، گلایه نیروی کشش از ادارات کل که متاسفانه هنوز هم مشاهده می شود به کارگیری لوکوموتیوهای سنگین خطوط اصلی برای مانور بود. 
• بر همین اساس در اواسط دهه هشتاد که راه آهن برای خرید 70 دستگاه لوکوموتیو مانوری 4 محوره 1000 اسب مناقصه برگزار کرد پیشنهاد لوکوموتیوهای مانوری 6 محوره به مدیرعامل راه آهن و استفاده از پلاتفرم مشترک به معاونت ناوگان ارائه شد. این لوکوموتیوها با وجود توان کمتر از 2000 اسب از نظر کشش مشابه انواع 3 و 5 هزاراسب بودند (3 برابر G12، تین 258989).
• تشابه کشش لوکوموتیوهای مانوری و اصلی قابلیت کشش تا حدود 8000 تن را خواهند داشت و برای تناژ پایین تر شتاب حرکت و شتاب ترمز را بهبود و لغزش را می کاهد و می تواند برای امداد در خطوط اصلی نیز به کار برده شود و سوانحی مانند نیشابور را مانع شود. راه اندازی لوکوموتیوهای متوقف با فناوری هیبرید، باتری، چند موتوره و تعویض موتور راهکار دیگر است (تین 176271).