◄ اهمیت سنجش برای مدیریت و بهبود کیفیت، شاخص CTR خطوط ریلی

با وجود تاکیدات مکرر قرآن کریم بر اهمیت موضوع اندازه گیری کمی به ویژه توزین دقیق در هنگام خرید و فروش در آیات متعدد از جمله آیه 85 سوره اعراف که اولین تذکر حضرت شعیب (ع) به اهل مدین را پس از توصیه به پرستش خداوند، توزین دقیق و پرهیز از کم فروشی اعلام می نماید، در آیات 65 و 66 سوره انفال به شاخص کمی اندازه گیری معنوی (صبر) هم اشاره می نماید.   

• متفکران برتر مدیریت مانند دراکر، دمینگ و کاپلان براین موضوع تاکید دارند که " آنچه اندازه گیری می شود مدیریت می شود ".

• در اداره ­کل خط­ و ابنیه فنی راه­ آهن در سال های 79-78، تنها دستگاه نسبتا جدید (آن هنگام) اندازه گیری خط (M422 Matisa) بود که آماده به کاری شدیدا پایینی داشت و عملا متوقف بود، که به دلیل زمان زیاد سفارش تا ساخت دستگاه جدید، برای رفع نیاز ضروری به ابزار اندازه گیری، همزمان با عقد قرارداد راه اندازی و به کارگیری چند دستگاه ماشین اندازه گیر مکانیکی قدیمی (Matisa PV6) توسط یکی از همکاران که قبل از بازنشستگی مسئولیت این ماشین ها را برعهده داشت، برای گسترش و تعمیق دانش اندازه گیری و ارزیابی خط هم اقدام گردید و با تعریف شاخص کیفیت خط  CTR (Combined Track Recording)، ضوابط یکسانی برای ارزیابی کیفیت نگهداری خط و یا اعمال محدودیت سرعت در خطوط تدوین و به ادارات کل راه ­آهن ابلاغ گردید.

• شاخص CTR که خلاصه محاسباتی گزارش های دستگاه های اندازه گیری خط بود به صورت مدیریتی و تناوبی در قالب جداولی برای ادارات کل نواحی ارسال می گردید و به صورت کمی نتیجه کیفی کار متصدیان و مدیران مربوطه را نمایش می داد که بخشی از یک نمونه ارسالی مرداد ماه 1379 برای یکی از ادارات کل با حذف نام های روسای قطعه و روسای حوزه تشریح میگردد.

• 8 قطعه مذکور از 22 تا 29 و از کیلومتر 171 تا 464 با طول متوسط حدود 37 کیلومتر با CTR بین 55 تا 88 و متوسط 76 بود، در این ارزیابی ها بهترین سطح کیفی 100 و شاخص پایین تر از 60 نامطلوب و انحراف معیار کمتر مطلوبتر اعلام شده بود.

• کد غالب مصالح 2362 (ریلU33، تراورس فلزی، پابند فلزی و جوش مقطع) و انحراف معیار از 4.2 تا 17.6 که کمترین آن در قطعات با شاخص CTR بالا و بیشترین انحراف معیار در بدترین قطعه ثبت شده بود (نشان از CTR و کیفیت پایین و بی نظمی).

• مدیران ادارات کل نواحی راه آهن با دریافت این جداول و مقایسه ماهانه می توانستند علاوه بر تشخیص روند کار مدیران و متصدیان قطعات، کیفیت کار ایشان را با همکاران قطعات مجاور مقایسه نمایند (در صورت داشتن پیمانکار نیز همین طور). 

• متاسفانه وضعیت آن هنگام ارزیابی کیفیت خط بیشتر حسی و سلیقه ای بود به گونه ای که مدیران فنی ادارات کل نواحی غالبا با دستگاه درزین مسیر را طی می کردند و بر اساس مقدار ارتعاش و ... میزان سرعت مجاز را تعیین می نمودند (روش پوپومتریک).

• پوپومتر (اندازه گیری با ارتعاش محل نشیمن) که همکار عزیز آقای مهندس حمزه مرند اولین بار در سال 1356 از کارشناس شرکت لینک هوفمن بوش اتریش (LHB) در وصف روش اندازه گیری ارتعاشات خط در ایران شنیده بودند، با وجود خرید دستگاه بسیار پیشرفته در سال های اخیر (EM120 Plasser)، متاسفانه نه تنها همچنان پابرجاست و تعیین سرعت سلیقه ای و متغیر است بلکه با این روش کیفیت نگهداری خطوط پایین بوده و هزینه های نگهداری و سوانح بالا و بحران مالی راه آهن تشدید می گردد.

• اوایل دهه هشتاد شرکت رجا به عنوان متولی بخش مسافری راه آهن برای مطالبه سرعت و کیفیت بالاتر خط با هدف رضایت و ایمنی بیشتر مسافران، اقدام به سفارش و خرید یک دستگاه شتاب سنج سه بعدی با ژیروسکوپ و مجهز به GPS (در ابعاد کیس کامپیوتر) با حافظه مناسب برای ثبت اطلاعات نمود که در مسیرهای مختلف در داخل کوپه واگن مسافری قرار داده میشد و علاوه بر ثبت کمی کیفیت خط و راحتی سیر در هر مکان، نقاط بحرانی مسیر از جمله نقاط پرریسک سوزن را نیز ثبت مینمود.

• (با فناوری های جدید گوشی های همراه این قابلیت در دسترس و قابل استفاده بوده و اپلیکیشن های آن موجود و تجربه شده اند).     

• از آنجایی که در شرایط افت کیفیت خط، حفظ سرعت بالا می تواند به ایجاد سانحه منتج گردد، سرعت بهینه باید به صورت علمی و تجربی با ابزارهای مناسب و دردسترس نواحی تعیین شود. متاسفانه شیوه اندازه گیری حسی و سلیقه ای (پوپومتریک) اختصاص به خط و زیربنا نداشته و مشابه آن در ناوگان، بهره برداری ... هم دیده شده و باید برای شناسایی و رفع آنها اقدام شود.