مجموع یارانه های انرژی که در حال حاضر بصورت پنهان در کشور توزیع می شوند سالانه حدود صد میلیارد دلار معادل شش هزار همت است.در این تحلیل موضوع آزاد و شناور سازی قیمت گاز، برق، بنزین و گازوئیل و توزیع ۷۰درصد از درآمد حاصله بین مردم مورد بررسی قرار می گیرد.
پیش نیازهای اجرای این طرح عبارتند از:
- ایجاد اطمینان در بین مردم از این بابت که این طرح نیز به طرح افزایش نرخ بنزین دولت آقای احمدی نژاد گرفتار نمی شود که مردم و اقتصاد ملی هم چماق را خورد و هم پیاز را لذا بهتر است این موضوع در صدا و سیما و مناظره های تخصصی در رسانه های مختلف و در اندیشکده ها تشریح شود نقاط قوت و ضعف بررسی و نقاط ضعف کاهش و نقاط قوت تقویت شوند سپس اقدام اجرایی بعمل آید بعد از آزاد سازی قیمت حتما شناور سازی نیز بش ند و ثابت نمانند بر اساس قیمت های جهانی و نرخ دلار شناور باشند همچون سایر کشورهای جهان اجرایی شود. زمانی که اکثریت ملت متقاعد شدند این طرح به نفع کشور و ملت است در مراحل اجرا نیز همکاری می کنند و طرح به نحو مطلوبی محقق خ اهد شد.
- دولت در کنار این طرح حتما هزینه های غیر ضروری را حذف کند، حجم دولت را بهر طریق ممکن کوچک کند، از اختصاص بودجه حساسیت زا به برخی مراکزی که اکثریت مردم موافق اختصاص بودجه به آنها نیستند پرهیز نماید. لازمه اجرای صحیح این طرح همراه نمودن مردم و اعتماد بخشی به مردم است.
- ایجاد حساب اعتباری برای همه سرپرستان خانواده و افراد مستقل بالاتر از ۱۸ سال دارای اجاره نامه مسکن یا ساکن مسکن شخصی
- اختصاص کارت متصل به این حساب اعتباری به همه سرپرستان خانواده و افراد مستقل جهت استفاده در پمپ بنزین، فروشگاه های زنجیره ای، پرداخت فیش گاز و برق و پرداخت هزینه های دانشگاه ها، مراکز درمانی و بیمارستانها و سایر خدمات به تشخیص دولت، امکان برداشت پول از این کارت اعتباری وجود ندارد
- کاهش مرحله ای تعرفه واردات خودرو های کم مصرف
در صورت توزیع ۷۰ در صد درآمد حاصله بین همه ایرانیان سهم هر نفر سالانه ۵۰ میلیون تومان می شود( در گام اول عمده درآمد حاصل از آزاد سازی قیمت گازوئیل در کارت اعتباری مالکان کامیون ها و اتوبوس های فعال متناسب با عملکردشان بازگشت شود) با اختصاص ۵۰ میلیون تومان حاصل از آزادسازی حامل های انرژی به هر ایرانی ساکن کشور، سهم خانواده ۴ نفره ۲۰۰ میلیون تومان در سال می شود.
این مطلب که ۳۰ درصد درآمد در اختیار دولت باقی بماند جهت توزیع گازوئیل و بنزین یارانه ای برای حمل و نقل عمومی و شبکه حمل و نقل بار است. که البته قیمت گازوئیل نیز حتما باید اصلاح شود منتها بصورت مرحله به مرحله و با افزایش سهم راه آهن در جابجایی کالا چرا که مصرف انرژی قطار یک هشتم کامیون است.
البته قیمت گازوئیل نیز پس از تامین زیرساخت های لازم باید بطور کامل آزاد شود همانند سایر کشورهای جهان.( قیمت بنزین، گازوئیل، گاز و برق در اروپا، آمریکا و سایر کشورهای جهان آزاد و شناور است). در حال حاضر یارانه های انرژی به باتلاق جانکاهی برای کشور و ملت تبدیل شده است.
طرح آزاد سازی یارانه ها ابتدا بصورت آزمایشی در جزیره کیش یا مکان دیگری اجرائی شود و نقاط مبهم و موانع آن شناسایی شوند شیوه اجرای این طرح بسیار مهم است. در ابتدای اجرای این طرح باید یک حساب اعتباری به همه ایرانیان اختصاص یابد و میزان هزینه از این حساب اعتباری نیز برای هر نفر تعین و روزانه به آن حساب اختصاص یابد هزینه های انرژی(برق، گاز، بنزین و گازوئیل) نیز روزانه بصورت آنلاین از حساب اعتباری کسر شود. از این کارت اعتباری می توان در مترو و اتوبوسرانی و تاکسی رانی ، اسنپ و تپسی و ... و هواپیمایی و فروشگاه های زنجیره ای و غیره استفاده نمود تا مردم از اعتبار اختصاص یافته برای امور اساسی زندگی استفاده نمایند
با لحاظ اینکه به سرپرست خانواده چهار نفره سالانه ۲۰۰ میلیون تومان اعتبار اختصاص داده شود روزانه معادل ۵۵۰هزار تومان می شود حال چنانچه هزینه برق و گاز آن خانواده در یک شبانه روز ۲۰۰هزار تومان شود و هزینه بنزین ۱۰۰هزار تومان و ۲۰۰هزار تومان نیز از فروشگاه های زنجیره ای خریداری کنند در نهایت در آن روز ۵۰هزار تومان از اعتبار باقی می ماند که برای آن خانواده ذخیره می شود تا در روزهای بعد استفاده کنند اما اگر خانواده چهار نفره دیگری در آن روز بیش از۵۵۰هزار تومان هزینه نمایند تا سقف ۵۵۰هزار تومان از اعتبار کسر می شود و مابقی را باید از حساب خودش پرداخت کند. اما اگر از روزهای قبل اعتبار ذخیره داشته باشد می تواند از آن اعتبار استفاده نماید.
خانواده هایی که ماهیانه ۲۰۰ هزار تومان هزینه گاز و برق دارند و خودرو شخصی ندارند خصوصا انها که در روستا و شهرهای کوچک زندگی می کنند می توانند هر ماه حدود ده میلیون تومان مازاد هزینه های گاز و برق و بنزین اعتبار برای سایر هزینه های زندگی استفاده و نیازهای خود را از فروشگاه های زنجیره ای خریداری نمایند.
عمده این اعتبار از طریق سامانه های یکپارچه زیر قابل هزینه باشد:
۱- شبکه اتوبوسرانی
۲- مترو
۳- تاکسی های اینترنتی (اسنپ و تپسی و غیره)
۴- شرکتهای هواپیمایی
۵- قطارهای مسافری بین شهری
۶- تاکسی رانی
۷- فروشگاه های زنجیره ای
۸- سایر مراکز خدماتی، رفاهی، آموزشی و ...
۹- توانیر، شرکت گاز و پالایش و پخش فرآورده های نفتی
به ترتیب فوق می توان هزینه ها و تورم را کنترل نمود و برخی مشکلات دیگر را نیز مدیریت کرد.
البته در بعد کلان می بایست فرآیندها بگونه ای تنظیم شوند که پرمصرف ها انگیزه پیدا کنند مصارف انرژی را بهینه نمایند و ثروتمندان نیز از یارانه کمتری برخوردار باشند.
نتایج حاصل از اجرای این طرح:
۱- مصرف بنزین به حدود نصف می رسد
۲- مصرف گاز کاهش می یابد. در روستاها بعضا از هیزم و سایر روش ها برای گرمایش استفاده خواهند نمود. در ماه های سرد دمای بسیاری از خانه ها بین حدود ۱۵ تا ۱۸درجه تنظیم خواهد شد.و مردم ایران نیز همچون مردم ژاپن و اروپا و سایر کشورهای سرد جهان در روزهای سرد سال در خانه ها لباس گرم خواهند پوشید
۳- مصرف برق کاهش می یابد
در سال اول اجرای طرح قیمت برق در روزهای جمعه تا حدود نصف قیمت روزهای معمولی محاسبه شود تا مردم تشویق شوند برخی فعالیت ها از جمله استفاده از جارو برقی، چرخ گوشتی، اتو و سایر فعالیت های پر مصرف را به جمعه ها منتقل نمایند. اللبته با اجرای طرح و سه زمانه شدن قیمت برق برای ساعت های کم باری، معمولی و پر باری، بسیاری از مردم تشویق می شوند از کنتورهای هوشمند استفاده نمایند تا با کاهش مصرف در ساعتهای پر باری از مزیت های آن استفاده نماند.
۴- مصرف گازوئیل کاهش می یابد
۵ - فرهنگ اسراف بی رویه انرژی جای خود را به مصرف بهینه می دهد.
۶- حمل و نقل عمومی به سرعت توسعه می یابد و دولت جهت تامین سریع واگن و اتوبوس تحت فشار قرار می گیرد. استفاده از موتور سیکلت و دوچرخه و سایر وسایل حمل و نقل کم مصرف یا شارجی برقی افزایش می یابد. در مسیر های کوتاه مردم با پیاده روی به مقصد می روند.
با آزاد سازی قیمت بنزین خیابان های شهرهای بزرگ خلوت می شوند و اتوبوس ها و تاکسی ها بجای اینکه یک مسیر را در مدت یک تا ۱.۵ساعت طی کنند در مدت نیم ساعت مسافران را به مقصد می رسانند لذا در طول شبانه روز می توانند جابجایی مسافران را به دو برابر تا سه برابر می رسانند این بدان مفهوم ا ست که نیاز به اتوبوس و تاکسی به نصف تا یک سوم کاهش می یابد. البته با آزاد سازی قیمت بنزین، گرایش به استفاده از اتوبوس و تاکسی افزایش می یابد و تعداد مسافران اتوبوس و تاکسی افزایش می یابد.
با آزادسازی قیمت بنزین خیابان های شهرهای بزرگ خلوت می شوند، اتوبوس ها و تاکسی ها بجای اینکه یک مسیر را در مدت یک تا ۱.۵ساعت طی کنند در مدت نیم ساعت مسافران را به مقصد می رسانند لذا در طول شبانه روز می توانند جابجایی مسافران را به دو تا سه برابر برسانند این بدان مفهوم ا ست که ضمن کاهش زمان سفر به نصف تا یک سوم می توان با اتوبوس ها و تاکسی های موجود میزان جابجایی مسافر را به دو تا سه برابر افزایش داد.
۷- تعرفه واردات خودروها کم مصرف کاهش می یابد.
۸- آلودگی هوا به شدت کاهش می یابد
۹- ایران به صادر کننده بنزین تبدیل می شود
۱۰- دمای عمده خانه ها در زمستان روی ۱۸ تا ۲۰ درجه تنظیم می شود
۱۱- بازار کولرهای آبی کم مصرف رونق می گیرد و بازار کولرهای گازی پر مصرف کم رونق می شود.
۱۲- با کاهش مصرف گاز و برق در حوزه خانگی، تجاری و عمومی از تعطیلی کارخانه ها و واحدهای بزرگ صنعتی و تولیدی و تامین کننده ارز کشور جلوگیری می شود.
۱۳- صادرات برق و گاز افزایش می یابد
۱۴- دولت درآمد لازم برای توسعه زیرساخت ها را بدست می آورد و امکان احداث چند هزار کیلومتر قطارهای برقی پر سرعت فراهم خواهد شد
۱۵- توزیع یارانه ها عادلانه تر می شود و اقشار کم درآمد تقویت خواهند شد.
۱۶- رضایت عمومی به مرور افزایش می یابد
۱۷- منابع برای سرمایه گذاری و استخراج از میادین مشترک نفت و گاز با کشورهای عربی همسایه تامین می شود .
۱۸- منابع لازم برای خرید ۲۰۰ هواپیمای مدرن تامین می شود
۱۹- با توسعه حمل و نقل ریلی و هوایی و توسعه حمل و نقل عمومی تعداد کشته های جاده ای از ۱۸ تا ۲۰ هزار به نصف کاهش می یابد.
۲۰- از مصدوم و زخمی شدن و قطع عضو و قطع نخاع بیش از ۵۰هزار نفر در سال جلوگیری می شود.
۲۱- بصورت خودکار از اختصاص میلیاردها دلار یارانه انرژی به اتباع غیر مجاز جلوگیری می شود.
۲۲- نیاز به واردات حدود ۷میلیارد دلار جهت واردات بنزین و گازوئیل رفع می شود و دولت از این طریق و از محل افزایش صادرات گاز و برق درآمد لازم برای سرمایه گذاری دولت در زیرساختهای ذکر شده تامین خواهد شد.
اجرای طرح فوق نقدینگی مستقیمی وارد بازار نمی نماید و با کارت اعتباری که به همه مردم اختصاص داده می شود اثر تورمی آن تا حد زیادی کنترل می شود با انجام تمهیداتی می توان این طرح را با کمترین اثر تورمی اجرایی و برکت های بسیار آن را به ملت و کشور ارزانی نمود..
با اجرای این طرح میلیون ها نفر در روستاها و شهرهای کوچک و حتی افراد کم درآمد در همه نقاط کشور می توانند ماهیانه پنج تا ده میلیون تومان از مازاد اعتبار باقی مانده نسبت به مصارف انرژی استفاده نمایند.
پیشنهاد فوق برای فتح باب موضوع است این پیشنهاد باید به بحتث و نقد گذاشته شود و پخته شود. نخبگان، تحلیلگران و نقادان مطالب فوق را تکمیل و اصلاح نمایند انتظار رد و یا تائید کامل وجود ندارد نواقص این تحلیل باید رفع و با همفکری نخبگان تکمیل و اجرائی شود.
* سید حسین میر افضلی
طرح بسیار خوبی است