◄ چند نکته مهم درباره اهمیت اقتصادی راه آهن و نقش آن در توسعه کشور
افزایش سهم حمل و نقل ریلی بار علاوه بر کاهش مصرف سوخت موجب کاهش تصادفات جاده ای نیز خواهد شد زیرا یکی از دلایل اصلی تصادفات جاده ای وجود کامیون های زیاد در جاده ها و سبقت ماشین های سواری از آنها می باشد.
محسن پورسید آقایی: در قرن 19 امریکا توانست با توسعه راه آهن یک قرن اقتصاد خود را از دنیا پیش بیاندازد و علیرغم توسعه جاده ها و بزرگراه ها در قرن 20 ام هنوز بیش از 40 درصد کل بار زمینی و لوله ای در امریکا توسط شرکت های ریلی حمل می شود ( یک و نیم برابر حمل جاده ای) و این شرکتها جزو سودآورترین شرکت های امریکا هستند.
در قرن 20 ام اروپا و ژاپن با توسعه راه آهن مسافری توانستند مشکل تمرکز در شهرهای بزرگ را با حمل و نقل حومه ای سریع حل کرده و با ایجاد قطارهای سریع به توسعه تجارت و رشد همه جانبه کشور کمک نمایند.
در شروع قرن 21 نیز چین با استراتژی توسعه راه آهن سریع السیر توانست رشد اقتصادی خود را علیرغم رکود بزرگ 2008 نگه دارد و توسعه راه آهن را به موتور محرک اقتصاد خود تبدیل کرد به نحوی که در حال حاضر بیش از مجمموع تمام کشورها خطوط سریع السیر دارد.
در بلوک شرق سابق نیز شالوده اصلی حمل و نقل ریلی است به نحوی که در روسیه و کشورهای شوروی سابق سهم ریلی نزدیک به 80 درصد از کل بار داخلی و ترانزیت است.
در ایران احداث راه آهن سراسری در دوره 1306 - 1316 نقطه شروع صنعتی شدن کشور بوده و شروع خوبی داشته است اما پس از آن به کندی حرکت کرده و به جز توسعه های مقطعی رشد مناسبی در زیر ساخت و حمل بار و مسافر نداشته است. باید توجه داشت که اصولا رشد صنایع معدنی و فولادی بدون حمل و نقل ریلی کارا شدنی نیست و در صورت عدم توسعه راه آهن رشد این صنایع نیز با چالش های جدی و قیمت تمام شده بالا مواجه خواهد شد.
با توجه به مساحت و صنایع معدنی و بنادر بزرگ در شمال و جنوب کشور تا 40 درصد بار داخلی می تواند با راه آهن جابجا شود ولی متاسفانه در حال حاضر تنها 10 درصد بار کشور از طریق راه آهن حمل می شود که در صورت اصلاح این رویه و افزایش سهم راه آهن به 40 درصد می تواند از هدر رفت سالانه حداقل 4 میلیارد لیتر گازوئیل که معادل 2 میلیارد دلار می شود جلوگیری نماید. اگر دولت از همین الان با وجود سهم کم ریلی تمام صرفه جویی حاصل از حمل ریلی را در سال اول ( 1402) که معادل 600 میلیون دلار( با فرض دلار 68 هزار تومان معادل 40.8 همت) می شود در آن بخش سرمایه گذاری کند با یک رشد منطقی سالانه 5 درصد بار در کشور و 15 درصد رشد حمل ریلی، سهم بخش ریلی ظرف 20 سال به 40 درصد خواهد رسید.
افزایش سهم حمل و نقل ریلی بار علاوه بر کاهش مصرف سوخت موجب کاهش تصادفات جاده ای نیز خواهد شد زیرا یکی از دلایل اصلی تصادفات جاده ای وجود کامیون های زیاد در جاده ها و سبقت ماشین های سواری از آنها می باشد. لازم به یادآوری است که هزینه سالانه تصادفات جاده ای در ایران بین 3 تا 5 درصد تولید ناخالص داخلی است و کاهش آن بهرطریق ممکن باید در دستور کار جدی دولتها باشد که یکی از راهکارهای موثر آن توسعه حمل و نقل ریلی میباشد.
چنانچه راه آهن در حمل بارهای داخلی توانا شود طبیعتا ترانزیت نیز توسعه پیدا خواهد کرد و کشور میتواند از منافع استراتژیک و اقتصادی ترانزیت نیز بهره مند گردد. هرچند بار ترانزیت ریلی قابل تصور در یک افق زمانی 5 ساله در بهترین حالت بیش از 4 میلیون تن نخواهد بود اما این رقم در بلند مدت میتواند به 15 میلیون تن برای راه آهن ارتقا پیدا کند. لازم به ذکر است که اصولا ترانزیت جاده ای نفع اقتصادی برای کشور ندارد و هزینه های مصرف سوخت و خرابی جاده ها و افزایش تصادفات ناشی از آن بیش از درآمد آن میباشد لذا باید ترانزیت را به سمت حمل ریلی سوق داد.
در بخش مسافری مهمترین مزیت راه آهن علاوه بر کاهش مصرف سوخت و ایمنی بیشتر توسعه حمل و نقل حومه ای است که می تواند از رشد حاشیه نشینی و رشد قیمت مسکن در شهرهای بزرگ جلوگیری کرده و رفاه نسبی را برای زندگی مردم در شهرهای اطراف فراهم نماید.
ایجاد قطارهای سریع ( بالای 250 کیلومتر در ساعت) بین شهرهای بزرگ کشور میتواند به رشد تجارت، گردشگری و یکپارچگی فرهنگی و قومی کشور منجر گردد اما تا زمانی که راه آهن در بخش بار نتواند به سهم مناسبی دست پیدا کند اولویت توسعه قطارهای سریع نمی باشد.
