◄ بیمه و آشنایی با اصطلاحات رایج و کاربردی آن/ بخش دوم

صادق مختاری ایروانلو: 

 شرایط بیمه نامه:

مجموعه شرایط بیمه نامه که درباره اساس قرارداد، وظایف و تعهدات طرفین قرارداد استثنائات و سایر شرایط حاصل بین بیمه گر و بیمه گذار به موجب قانون و مقررات بیمه ای تنظیم می گردد، شرایط بیمه نامه نامیده می شود که دارای دو قسمت به شرح زیر است.

الف) شرایط عمومی بیمه نامه:

شرایط عمومی بیمه نامه به شرایطی گفته می شود که کاربردی عام دارد و غالباً در متن بیمه نامه درج می گردد و ناظر به مقررات آمره قانون بیمه بوده و طرفین قرارداد ملزم به رعایت مفاد آن می باشند.

ب) شرایط خصوصی بیمه نامه:

شرایط خصوصی بیمه نامه توافق های خاصی است که بین بیمه گر و بیمه گذار مورد موافقت قرار می گیرد و در صورت مغایرت با شرایط عمومی بیمه نامه شرایط خصوصی ارجحیت دارد.

شرایط اساسی صحت عقد:

 طبق قانون مدنی ایران برای صحت هر معامله شرایط زیر اساسی است. این شرایط اساسی است و نبودن هر کدام موجب بطلان قرارداد می شود و درست مثل این است که عقدی واقع نشده باشد.

قصد طرفین و رضای آنها

اهلیت طرفین

موضوع معینی که مورد معامله باشد

مشروعیت جهت معامله

 ریسک:

ریسک، دلیل وجود بیمه است و بدون ریسک ، بیمه مفهوم وجودی خود را از دست می دهد. در جامعه ای که ریسک وجود نداشته باشد بیمه نیز وجود نخواهد داشت، زیرا نیازی به وجود آن نیست. ریسک یا خطر انواع و شکلهای مختلفی دارد ولی با توجه به تغییرات گوناگون و به رغم تنوع آن، یک جنبه و نتیجه ثابت دارد و آن این است که ریسک بد، نامطلوب، منفی و ناخوشایند است و ما می توانیم ریسک را به مفهوم نتیجه نا مطلوب و نا خوشایند و زیان آور حادثه آینده قلمداد کنیم. در مقابل ریسک ، شانس قرار داد که بر خلاف ریسک دارای عنصر خوب ، مثبت،خوشایند ، مطلوب و سود آور حادثه قلمداد کرد . همراه ریسک و شانس ، بی اطمینانی و اتفاقی بودن وجود دارد یعنی اینکه نتیجه حوادث آینده را نمی توان از قبل پیش بینی کرد و اگر نتیجه حادثه که بد و ناخوشایند است و حتماً خسارت خواهد دید برای آن بیمه در خواست شود ، شرکت بیمه چون وقوع خسارت را از قبل حتمی می داند اقدام به بیمه کردن آن نمی کند و اگر هم حاضر به بیمه کردن چنین حادثه ای شود، هزینه بیمه (حق بیمه ) بسیار بالا خواهد بود که برای بیمه گذار نیز اخذ چنین بیمه ای مقرون به صرفه نیست، متقابلاً بیمه کردن حادثه ای که عنصر شانس و نتیجه مثبت آن حتمی است دور ریختن حق بیمه است ولو اینکه بسیار کم و اندک باشد. شاید فقط هنگامی که ما درباره دانش و فن بیمه صحبت می کنیم سعی می نماییم که واژه های ریسک و شانس را به دقت تعریف کنیم و به مفهوم آنها پی ببریم در حالی که واژه های شانس و ریسک که نتایج خوب و بد حادثه اند، در محاوره روزمره ما به طور مرتب مورد استفاده قرار می گیرند.

بطلان:

زمانی که یکی از شرایط چهارگانه صحت عقد که تحت عنوان شرایط صحت تعریف شده است فاقد باشد، عقد بیمه باطل می گردد. مثلاً در اثنای قرارداد بیمه مشخص شود بیمه گذار قصد و رضا نداشته یا اهلیت نداشته و یا هدف معامله نا مشروع بوده است و این مصادیق به شروع و هنگام انعقاد عقد برگردد، می گوینده عقد به علت فقدان اهلیت و... باطل می گردد یعنی از ابتدا به طور صحیح منعقد نگردیده است، اثر بطلان به ابتدای قرارداد بر می گردد. در مواقعی که عقدی باطل می گردد وضعیت طرفین به قبل از عقد بر میگردد. بنابراین چنانچه بیمه نامه ای باطل گردد حق بیمه باید مسترد شود و چنانچه خسارتی پرداخت شده باشد نیز باید مسترد گردد.

فسخ:

حق و اختیاری است که در قانون یا شرایط قرارداد پیش بینی شده است و به موجب آن یکی از طرفین می تواند قرارداد را فسخ نماید. بر خلاف بطلان فسخ اختیاری است.اثر آن ناظر بر آینده است یعنی عقد از زمان فسخ اعتبار خود را از دست می دهد. قرارداد از شروع تا زمان فسخ معتبر است و از زمان فسخ رابطه حقوقی طرفین به هم می خورد. در صورت فسخ عقد- اگر حق بیمه پرداخت شده باشد، حسب مورد حق بیمه آینده باید به بیمه گذار مسترد شود.

انفساخ:

زمانی که قرارداد بیمه خود به خود و بدون اراده طرفین فسخ می گردد می گویند عقد منفسخ شده است. در انفساخ به واسطه ایجاد وضعیتی خارج از ارداه طرفین رابطه حقوقی طرفین به هم می خورد و آثار آن مانند آثار فسخ است.

تفاسخ یا اقاله:

زمانی که دو طرف قرارداد با توافق یکدیگر عقد را فسخ کنند می گویند عقد به علت تفاسخ به هم خورده است. هر عقدی از جمله عقد بیمه را بیمه گر و بیمه گذار با توافق می توانند فسخ کنند. انقضاء پایان مدت قرارداد بیمه و یا انقضای مدت بیمه نامه نیز از سرنوشت های یک قرارداد بیمه می باشد.

فرم های پیشنهاد بیمه نامه:

در اغلب رشته های بیمه، بیمه گر ورقه مخصوص چاپی را که پیشنهاد بیمه نامیده می شود در اختیار بیمه گذار قرار می دهد که او با تکیل برگ پیشنهاد شرایط و خصوصیات آنچه را که می خواهد بیمه نماید در اختیار بیمه گر می گذارد لازم به ذکر است که بیمه گر نیز حق دارد اطلاعاتی را که برای ارزیابی خطر بیمه شدنی ضروری تشخیص می دهد به دست آورد هر چند درخصوص بیمه نامه های با مبلغ بیمه پایین غالباً بیمه گر به اطلاعات داده شده در برگ پیشنهاد بیمه گذار اکتفا می نماید در ضمن بعضی از اطلاعات مندرج در برگ پیشنهاد را منحصراً بیمه گذار دارد و بیمه گر به راحتی نمی تواند به آنها دست یابد مانند اطلاع از بیماریهای موروثی جهت بیمه عمر، لذا اهمیت دقت و صحت در پاسخگویی به سؤالات برگ پیشنهاد مذکور در واقع اساس شرایط قرارداد بیمه ای است که بعداً صادر می گردد.

تسلیم پیشنهاد بیمه به تنهایی برای هیچ یک از طرفین تعهدی ایجاد نمی نماید و همانگونه که بیمه گر حق دارد درخواست پیشنهاد دهنده را غیرقابل قبول اعلام کند بیمه گذار نیز می تواند از پیشنهاد خود منصرف شود لکن در صورت صدور بیمه نامه مطالب مندرج در برگ پیشنهاد برای بیمه گذار الزامی آورده بود و پیشنهاد مذکور جزو لاینفک قرارداد محسوب می شود و در صورتی که با دقت و صحت و از روی حسن نیت کامل به مطالب آن پاسخ داده نشود، ضمانت اجراهای مختلفی را برای بیمه گذار در پی خواهد داشت.

* کارشناس ارشد بیمه