◄ فرصت طلایی افزایش پروازهای عبوری از آسمان ایران/ بخش اول

محمدرضا ابراهیم پور: بالاخره دوره برزخی از انتخاب ترامپ به عنوان رئیس جمهور تا شروع به کارش در کاخ سفید به سرآمد و تأثیر حضور و تصمیمات او بر اقتصاد ایران اندک اندک پدیدار می شود. او در هفته اول بیش از 50 فرمان و اعلامیه لازم الاجرا داد. اولین رئیس دولتی که در کاخ سفید به ملاقات پذیرفت، نتانیاهو، بزرگترین دشمن ایران، بود و هرچند سعی کرد با ادبیاتی نرم در کنفرانس خبری مشترک صحبت کند، اما بر فشار حداکثری با راهکار رساندن فروش نفت ایران به صفر تأکید کرد.

مسعود پزشکیان، در واکنش به اظهارات دونالد ترامپ مبنی بر «اعمال فشار حداکثری» بر ایران گفته است که برای ایران مسیرهای بسیار زیادی وجود دارد که بتواند مشکلاتش را حل کند.

«آمریکا می گوید ما تحریم می کنیم، اما اگر ما همین منابع خود را مدیریت کنیم و با همسایگان خود درست کار کنیم و تعامل داشته باشیم مگر می شود کشوری که ۱۵ دوست و کشور همسایه دارد را به این راحتی تحریم کرد؟...خیال کردند همه چیز ما به نفت وابسته است و می خواهند جلوی آن را بگیرند، اما برای ما و مردم ما مسیرهای بسیار زیادی وجود دارد که هم مشکلات خود و هم مردم را حل کنیم.»

این نگاه ریاست محترم جمهور در خصوص ظرفیت های بالای ایران، امکان کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و بهره گیری از ظرفیت همسایگی با کشورهای همسایه همواره مطرح بوده و خوشبختانه در صحت و اهمیت آن بین تصمیم گیران کشور اتفاق نظر وجود دارد. اما بد نیست از منظر حمل ونقل و ترانزیت به این موضوع توجه شود و با درک صحیح از شرایط موجود، تحلیلی درست و منطقی از روابط با همسایگان و دیگر کشورها ارائه گردیده و نهایتاً راهکارهایی مناسب برای برون رفت از بحران محتمل ارائه گردد.

در سال های اخیر در حوزه حمل و نقل جاده ای و ترانزیت با مسائل گوناگون و بعضاً بحران هایی مواجه بوده ایم. تردد و عبور از مرزهای افغانستان، ترکمنستان، آذربایجان و ترکیه رانندگان را با چالش های فراوانی مواجه کرده است.

از سوی دیگر هر از گاهی خبری مبنی بر عبور قطار ترانزیتی از شبکه ریلی ایران از چین تا اروپا به گوش می رسد، در حد چند رام قطار و چند کانتینر هم بار جابجا شد، اما هیچ گاه از حالت تجربی و پایلوت خارج نشده و استمرار نیافته اند. همسایگان شرقی و غربی هم با توجه به تعریف گذرگاه های بین المللی عبوری خود که عمدتاً ایران را دور می زند، پروژه های زیرساختی ریلی مانند مسیر چشمه ثریا (ترکیه) و راه آهن شلمچه ـ بصره (عراق)، راه آهن خواف ـ هرات را معوق گذاشته اند.

درخصوص ترانزیت هوایی مسافر از طریق ایران نیز حتی با ده سال گذشته فاصله داریم. مشابه شرکت های هواپیمایی بزرگ منطقه و در مقیاس کوچکتر، در دهه 90 خورشیدی برخی شرکت های هواپیمایی داخلی مسافرانی را از چین، تایلند، مالزی، هند و پاکستان به مقاصد اروپایی و بالعکس منتقل می نمودند. حال آن که به واسط تشدید تحریم های شرکت های هواپیمایی ماهان و هما، سهم مسافران خارجی تقریبا ناچیز است. در شرایط کنونی نه شرکت های هواپیمایی و نه فرودگاه بین المللی امام خمینی ظرفیت ترانزیت مسافر و کالا را ندارند.

در این بین پروازهای عبوری از آسمان ایران با وجود تشدید تنش های منطقه ای و رخدادهای کم نظیر سال گذشته، هرچند نوسان بسیار زیادی تجربه کرد، اما خوشبختانه از سال میلادی جاری در حال افزایش است، هرچند با وجود رشد پروازهای منطقه ای، هنوز به رکوردهای پیشین و حتی میانگین پروازهای عبوری روزانه نرسیده است.

قرارگیری فرودگاه های با نقش قطب (Hub) به عنوان پایگاه شرکت های هواپیمایی بزرگ در مجاورت ایران فرصتی بسیار درخور و ارزشمند را برای کشور فراهم نموده تا با تعامل با کشورها/شرکت های هواپیمایی همسایه، ضمن تضمین امنیت و ایمنی هوایی، خدمات مناسب ناوبری برای ایشان فراهم نماید. این امر نه تنها از منظر اقتصادی منافع فراوانی برای کشور دارد، بلکه به واسطه درگیرشدن منافع شرکت های بزرگ منطقه ای و اقتصاد همسایگان با امنیت ایران، موجب بازدارندگی تهدیدات خارجی خواهد شد.

به گفته سرپرست شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی ایران، در حال حاضر روزانه 700 تا 800 پرواز عبوری از آسمان ایران گذر می نمایند. این مقدار تقریبا برابر با میانگین روزانه پروازهای عبوری در دهه گذشته بوده است. هرچند در سال 2017 و همزمان با تحریم قطر توسط کشورهای عربی، کنترلرهای خبره و کارآزموده مرکز کنترل فضای کشور با پذیرش بیش از 300 پرواز روزانه مازاد و پذیرش 1500 پرواز عبوری روزانه، رکوردی درخشان از خود به جا گذاشته اند و امید می رود با افزایش پروازهای عبوری و بهره گیری مناسب تر از ظرفیت کشور، شاهد افزایش نقش منطقه ای ایران از پروازهای عبوری باشیم.

ادامه دارد...

* مدیرعامل مهندسان مشاور نقطه شروع، کارشناس حمل و نقل هوایی