مروری تحلیلی بر وضعیت جهانی و ایران در توسعه هوانوردی

ترافیک هوایی جهان تقریبا به طور کامل پس از بحرانCOVID-19 بهبود یافته است و به سطح قبل از کرونا در سال 2019 رسیده است و انتظار می رود در آینده حدود 4 درصد در هر سال رشد کند.با این حال، روند این رشد در مناطق مختلف جهان متفاوت خواهد بود. رشد ترافیک در منطقه آسیا/اقیانوسیه و چین با رشد، توسعه و تقویت یک طبقه متوسط در حال ظهور، بهتر از بازارهای توسعه یافته آمریکای شمالی و اروپا است.

در سال 2022، قاره آمریکا و اوراسیا (اروپا، روسیه و آسیای مرکزی) به ترتیب 34 درصد و 31 درصد از ترافیک جهان را تشکیل می دادند، در حالی که منطقه آسیا و اقیانوسیه و چین به ترتیب 15 درصد و 6 درصد از ترافیک جهان را به خود اختصاص دادند.

با این حال، بوئینگ پیش بینی می کند که تا سال 2042، آسیا و اقیانوسیه و چین به سهم قابل توجه 26 درصد و 23 درصد از کل ترافیک هوایی جهان خواهند رسید و این یعنی اینکه این منطقه بیش از نیمی از ترافیک هوایی جهان را در یک شعاع محدود جغرافیای سیاسی و درهم تنیده با انواع پیمان های منطقه ای متقابل به خود اختصاص می دهد، در حالی که قاره آمریکا و اوراسیا هر کدام فقط همان سهم 19 درصدی را خواهند داشت.

در سال 2022، آمریکای شمالی 30.8 درصد از ناوگان هواپیماهای تجاری جهان را به خود اختصاص می داد در حالیکه پیش بینی 20 ساله بوئینگ نشان می دهد در سال 2042 سهم آمریکای شمالی از کل ناوگان هوایی جهان به 22 درصد کاهش می یابد، با این وجود، 9250 هواپیمای تجاری جدید طی 20 سال آینده به خطوط هوایی آمریکای شمالی تحویل داده خواهد شد. این واقعیتی است غیرقابل انکار که ما باید جهت رشد و توسعه ایرانمان هم که شده در ارتباطمان با آمریکای شمالی به یک راه حل دو طرفه برسیم و راه توسعه کشور بدون شک از موازنه ارتباط سیاسی با آمریکای شمالی و ایالات متحده می گذرد و غیر این بدانید فریب است و حداقل تجارب تاریخی نشان داده آمریکا بیش از ستانده، برای ایران آورده داشته است.

انتظار می رود سهم آمریکای لاتین از ناوگان هواپیماهای تجاری جهان تا سال 2042 در حدود 6 درصد باقی بماند. در این منطقه برزیل پتانسیل های متعددی برای توسعه هوانوردی ما دارد که پیش نیاز آن حل کلاف ارتباطی خودساخته مان با ایالات متحده است.

اوراسیا شامل اروپا، روسیه و آسیای مرکزی است. پیش بینی می شود که سهم این منطقه از هواپیماهای تجاری جهان از 24.2 درصد در سال 2022 به 21.9 درصد در سال 2042 کاهش یابد و تا سال 2042 به تعداد 9645 هواپیمای تجاری جدید تحویل خواهد گرفت. هرچند چشم انداز این منطقه با جنگ فرسایشی روسیه و اکراین با تحریک ایالات متحده از طریق ناتو مبهم است و حداقل نشان داده آمریکا در این منطقه توانسته سیاست هژمونی بازار خود را با حماقت روسیه به خوبی به پیش ببرد. در این بین آلمان و انگلستان و فرانسه می توانند شرکای موثری به شرط چند وجهی بودن روابط سیاسی ما باشند و از کارت های متقابل بتوان بازی برنده را به پیش برد. بازار آسیای مرکزی و CIS جایی است که ما نتوانسته ایم از ظرفیت های فراوان آن حداکثر بهره را ببریم و تازه امتیازهای زیادی را از نوع خزری واگذار کرده ایم.

در چین، افزایش بالقوه سفرهای سرانه همراه با جمعیت زیاد در کنار رشد شتابان طبقه متوسط، منجر به سریع ترین نرخ رشد سالانه ترافیک در جهان به میزان 11.4 درصد تا سال 2042 خواهد شد که با رکورد تحویل 8560 هواپیمای جدید به ثبت می رسد. سیاست عملگرایانه چین نشان داده است به طرز بسیار موفقی توانسته توسعه چندبعدی خود را دنبال نماید و ایران را با علم با اضطرارش بدوشاند و دریغ از ریالی سرمایه گذاری مستقیم FDI در زیر ساخت های توسعه کشور به طریق صحیح با ایجاد وابستگی متقابل، مادامی که ما در مفاهیم انتزاعی و کهکشانی استقلال فقهی و فلسفی خود درمانده و فرومانده ایم.

رشد سالانه ترافیک و ناوگان در منطقه آسیا و اقیانوسیه  به ترتیب 7.2٪ و 4.6٪ پیش بینی می شود و ناوگان منطقه از 3520 در سال 2022 به 9825 در سال 2042 با 8085 تحویل جدید در طی 20 سال خواهد رسید که در این مناطق بازارهای بسیار با پتانسیل بالای هند، اندونزی، سنگاپور، مالزی و..  نیاز عاجلی برای توسعه همکاری های جدی و متقابل هوانوردی بین المللی در ایران دارند که بارها قبلا تذکر داده شده بود و توجهی نشد، فرصتی که دیگر در حال از دست رفتن است آنهم وقتی حتی بین خود اصحاب متخصص هوانوردی لجاجت ها و حسادت ها و عدم وفاق ملی در سایه ترویج فرهنگ منحط رفتارهای ریاکارانه ایدئولوژیکی و تفتیش عقاید وجود دارد به نحوی که توان چشم دیدن یکدیگر را هم نداریم و در نهایت مسئله یکایک آنها شکمبه روانشناسی های زرد در میان مسخ ادبیات و الاهیات به شکلی مبتذل است، لذا از خود تک به تک ماهاست که بر ماست و گلایه ای از دولت و حاکمیت می تواند وجود نداشته باشد وقتی این ساز ناکوک ما در بزم رقص توسعه ملیست.

در خاورمیانه رشد ترافیک هوایی سالانه 6 درصد و رشد ناوگان هواپیمایی 4.5 درصدپیش بینی می شود و سهم منطقه از کل هواپیماهای تجاری جهان نیز از 5.7 درصد در سال 2022 به 6.9 درصد در سال 2042 افزایش خواهد یافت و تحویل جدید به 3025 هواپیما خواهد رسید. بپذیریم همان اعرابی که خوشمان نمی آید توانسته اند با همین شعله افکنی های سیاسی ما، راهبرد قیمت گذاری نهاده های انرژی های فسیلی را با سطحی بالا به نفع خود نهایت بهره تجاری را ببرند و اکنون ما در تسخیر اقتصادهای متکثر و غیر نفتی و تلاش های متهورانه از نوع MBS آن هستیم و کلاه گشادی که برسر ما رفت که رفت. پیش بینی ها در روند واقعیت های سیاسی و مرور چرخه های تاریخی به ویژه معاصر نشان می دهد، ایران با سماجت در ادامه راهبردهای اشتباه و عدم بازتعریف میدان اقتصادی برای نیروهای نظامی، هویت و مشروعیت و همچنین بقای خود را در امنیت و دشمن سازی ها و حفظ سطحی از تعارضات و تنش های بهینه بین المللی دنبال نماید. به نظر می رسد این سیگنال های قوی در ایران به معنای واقعی بیدار کننده نبوده و هنوز به درستی خوب فهمیده و درک نشده اند و اجماع نظری و عملی به صورت عینی و واقعی مشاهده نمی شود. هرچند نگارنده همچنان امیدوار به مدل توسعه و جهش این ایران بانو بر مدار اضطراری توسعه هوانوردی و سرریز مدل آن به سایر بخش هاست که تاکید می نماید، امیدوار است تا قبل از رسیدن به نقطه بدون بازگشت فاجعه گسست و فروپاشی و کی بود کی بود من نبودم، چنین باشد.

در قاره آفریقا، ناوگان کنونی متشکل از 645 هواپیما تا سال 2042 به 1555 هواپیما افزایش خواهد یافت، با 1025 تحویل جدید برای گسترش و جایگزینی ناوگان و انتظار می رود با روند رشد تولید ناخالص داخلی آفریقا با نرخ سالانه 3.4 درصد، ترافیک هوایی آن 7.4 درصد و ناوگان آن با نرخ 4.5 درصد رشد کند. سهم این منطقه از کل هواپیماهای تجاری جهان از 2.6 درصد در سال 2022 با اندکی رشد به 3.2 درصد در سال 2042 افزایش خواهد یافت. این بازار با سیاستی هوشمندانه می تواند حیات خلوت توسعه هوانوردی ایران باشد.

* خلیل الله معمار زاده کارشناس هوانوردی