◄ سهام صندوق پروژه؛ جایگزینی مناسب برای سپرده بانکی
کاهش اعتبارات عمرانی به واسطه کسری بودجه یکی از مهمترین چالش های حال حاضر توسعه اقتصادی در ایران است؛ صندوق‌های سهامی عام پروژه محور می توانند این چالش را به وجه احسن مرتفع کنند.
دولت ایران در سال‌های اخیر هرگاه دچار چالش در تامین بودجه مورد نیاز خود شده، به جای آن که همانند اغلب کشورهای دنیا، از هزینه‌های جاری خود بکاهد، به کاهش اعتبارات عمرانی پرداخته است؛ چرا که بعضی از پروژه‌های عمرانی با دیدگاه اجرایی دولتی سودده به نظر نمی‌آیند. این در حالی است که اساسا پروژه‌های زیرساختی فارغ از اقتصادی بودن یا نبودن خود، بستر و زمینه‌ساز سرمایه‌گذاری در سایر بخش‌های اقتصاد به شمار می‌روند و وجود و یا عدم وجود آن‌ها می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در میزان رشد اقتصادی کشورها داشته باشد. بنابراین، تامین منابع مورد نیاز برای این پروژه‌ها اگر به صورت غیردولتی انجام شود، علاوه بر کاهش قابل توجه هزینه‌های دولت در بودجه‌های مصوب سالیانه، به برداشتن گامی بلند در توسعه اقتصادی کشور کمک خواهد کرد.
آمریکا و اروپا؛ طلایه‌داران استفاده از شیوه صندوق سهام پروژه
تامین مالی به روش غیردولتی مفهومی است که به صورت گسترده و وسیع مورد استفاده کشورهای پیشرفته دنیا قرار گرفته است. یکی از انواع این روش‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه و یا به عبارتی تاسیس شرکت‌های سهامی عام پروژه محور است که می‌تواند سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در پروژه‌های زیرساختی را به یک سرمایه‌گذاری جذاب و با ریسک کم تبدیل نماید. طلایه‌داران این روش از تامین مالی، کشورهای اروپای غربی و همچنین ایالات متحده آمریکا بوده‌اند؛ به طوری‌که آمریکا توانست با استفاده از بازار سرمایه خود مبلغی بالغ بر 300 میلیارد دلار تامین مالی عرضه اولیه شرکت و پروژه انجام دهد که عمده این مبلغ به شیوه سهام پروژه و یا صندوق پروژه تامین شده است.
شیوه فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه به این صورت است که در گام اول یک صندوق با اساسنامه مشخص و با تعیین پروژه‌ای مشخص تاسیس شده و به جمع‌آوری سرمایه‌های خرد و کلان مردم و بخش خصوصی می‌پردازد. همچنین در کنار این صندوق یک نهاد تضمین‌گر شامل بانک‌ها و یا دیگر نهادهای مالی ارائه کف سود پرداختی به سهام‌داران را تضمین می‌کنند تا به این واسطه ریسک سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیرساختی پوشش داده شود. در هنگام ساخت پروژه نیز سهام‌داران می‌توانند سهم متعلق به خود را در بازار ثانویه و با قیمت کشف شده بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا معامله کنند.
سهام پروژه ارزنده‌تر از سپرده‌گذاری‌های معمول بانکی
مزیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه نسبت به سپرده‌گذاری در بانک این است که اولا سپرده افراد در بانک‌ها بر اثر تورم مستهلک می‌گردد اما در صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه به واسطه خرید سهام که ذاتا دارایی به شمار می‌رود و نه بدهی، حتی در شرایط تورمی، میزان ارزش دارایی‌های مردم تغییری نمی‌کند. ثانیا، در روش صندوق سرمایه‌گذاری پروژه مردم می‌دانند دقیقا روی چه پروژه‌ای سرمایه‌گذاری کرده‌اند، بنابراین، با توجه به آنکه کف سود تضمین شده است اما سقف سود پرداختی وابسته به عملکرد خود پروژه خواهد بود، مردم بر پروژه به عنوان شریک آن پروژه نظارت خواهند کرد که همین موضوع سبب افزایش کارایی پروژه، کاهش زمان احداث و حذف تصمیمات غیرکارشناسی از فرآیند ساخت، تکمیل و بهره‌برداری از پروژه‌ها می‌شود. به بیان دیگر صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه علاوه بر آنکه سرعت تکمیل پروژه‌های زیرساختی را افزایش می‌دهد، با نظارت مردم و سرمایه‌گذاران، از اتلاف هزینه در پروژه‌ها که سبب غیراقتصادی شدن آن ها می‌شود، جلوگیری خواهند کرد. این در حالی است که سپرده‌گذاری در بانک‌ها در عمل به معنی قرض دادن آن مبلغ به بانک بدون تصمیم‌گیری در مورد نحوه هزینه‌کرد آن است که در ازای دریافت سود مشخص سپرده این اقدام صورت می‌گیرد.
نوآوری در اجرای پروژه‌ها به روش صندوق سهامی پروژه محور
علاوه بر مزیت‌های ذکر شده، در روش صندوق سرمایه‌گذاری پروژه می توان دست به ابتکار و نوآوری‌هایی زد که همگی در نهایت به نفع اقتصاد ملی خواهد بود. برای مثال، یکی از ابتکاراتی که در روش صندوق سرمایه گذاری پروژه امکان اجرا دارد، پرداخت مطالبات پیمانکاران و یا خرید مصالح و تجهیزات به واسطه خود سهام پروژه خواهد بود. به عبارت دیگر در تامین منابع لازم برای پرداخت به پیمانکاران، نیازی به پرداخت وجه نقد وجود ندارد و خود سهام پروژه از آنجا که دارایی به حساب می‌آید و قابلیت خرید و فروش دارد، می تواند به پیمانکاران و یا شرکت های تامین کننده مواد و مصالح مورد نیاز پروژه اعطا شود.
* کارشناس حمل و نقل
