◄ روش تکنیکی «پنچ چرا»؛ نقشه راه برای ساماندهی سریع تر راه آهن

در گفتگویی که اخیرا با یکی از همکاران پرتلاش و با سابقه در حمل و نقل ریلی داشتیم در زمینه دانش برخی همکاران در تعمیرات نیز دیدگاه ها و نظرات 2 طرف بیان شد و در ادامه از یک عارضه دردناک و مزمن 2 دهه پیش مثالی را عرض کردم که به دلیل اهمیت بالا در شناخت نقشه راه برای ساماندهی سریع تر راه آهن و ... در اینجا به آن می پردازم.

آغاز بیماری با درد گردن بود که به تدریج تشدید شد و خواب و آرامش را هم از خانواده گرفت، پس از مراجعه به پزشک و شرح بیماری و گرفتن عکس رادیولوژی از گردن اعلام شد که بیماری آرتروز گردن است و ارائه نسخه برای درمان بیماری آغاز شد که متاسفانه نتیجه ضعیف سبب مراجعه به پزشکان دیگر شد که همگی همین بیماری را عامل درد می دانستند که نهایتا یکی از متخصصان جراحی مغز و اعصاب با تایید مجدد آرتروز پیشنهاد 10 جلسه فیزیوتراپی را دادند و گفتند چنانچه تاثیر نداشت عمل جراحی کوچکی روی گردن انجام خواهد شد که این گفته سبب اضطراب بیشتر از درد اولیه بیماری شد.

طبق روال همیشگی با وجود دشواری فراوان گرفتن وقت و نوبت، برای ملاقات با یکی از پزشکان سنتی بسیار مجرب (مرحوم سید باقر حکیم)  اقدام کردیم که پس از انجام دستورات و اجرای نسخه ایشان ظرف یک ماه تقریبا 90 درصد درد کاهش یافت. اما نکته مهم و جالب در این تجربه این بود که آن مرحوم بدرستی در همان جلسه نخست به ریشه بروز بیماری اشاره کردند و سپس آنرا درمان کردند (مانند تکنیک پنج چرا) و برخلاف قبل، صرفا به طبقه بندی بیماری و دادن نسخه اکتفاء نکردند. 

از همین نویسنده:

• طبقه بندی خطوط برای کاهش هزینه و زمان احداث و افزایش ایمنی

• پندهایی از مرحوم دکتر دادمان در برخورد با رویکردهای غلط

• پاسخ به برخی شبهات در مورد راه آهن برقی

مشابه این مورد در اواخر دهه 60 و پس از دوران دفاع مقدس برای توربوشارژر لکوموتیوهای GT26 که به دلیل دوزمانه بودن موتور حساسیت بالایی دارد رخ داد و سبب بالا رفتن آمار خرابی و هزینه تعمیرات و کاهش آماده به کاری آنها گردید.              

با وجود فعال بودن بخش تعمیرات توربوشارژر در تعمیرات اساسی لکوموتیو، به دلیل نرخ خرابی بالا و سرعت کم تعمیر و لذا توقف طولانی لکوموتیو برای تعویض توربوشارژر (136 لکوموتیو در سرویس از کل 236 دستگاه)، درصد بالای نیاز از طریق بازسازی مجموعه های خراب (UTEX) که به کانادا ارسال می شد (با هزینه حدود 35 هزار دلار) تامین می گردید. 

در زمان بررسی علل خرابی توربوشارژر در 1369، مبحث (RCA=Root Cause Anaysis) برای نگارنده شناخته شده نبود اما با الطاف الهی و تجربه تحلیل موارد مشابه و پیچیده در صنایع نظامی، بررسی ها آغاز شد و طی مدت یک سال نتایج بسیار درخشان و قابل اثباتی به دست آمد که علاوه بر به کارگیری در رویکرد مدیریتی جدید در سال 1370، در تکمیل مشخصات فنی لکوموتیوهای GE به کار گرفته شد (علاوه بر افزایش 100 و 190 درصد کشش، سیستم های حفاظتی نیز تکمیل گردید).

در این گزارش (700200) با بررسی آمار خرابی های 101 دستگاه لکوموتیو، جستجوی همبستگی و پیامدهای هر مشکل و ... ، 20 عامل اصلی شناسایی شد که به عنوان نمونه به گرفتگی فیلتر هوا، گرم کردن موتور، دشارژ بودن باتری (برای تغذیه پمپ کمکی)، برخورد اجسام خارجی از سمت اتاق تمیز، افت فشار روغن، تزریق سوخت اضافی، خاموشی و استارت مکرر و اشکالات گاورنر اشاره می گردد که در هر مورد به عوامل زیربخش و تشکیل دهنده آنها نیز پرداخته شد (به عنوان مثال در گرم کردن موتور به خرابی ترموستات، گرفتگی رادیاتور به دلیل عدم استفاده از نالکو، سوختن زیاد فن رادیاتور، نشتی زیاد آب و ...).

در بخش بعدی، عوامل بهره برداری از لکوموتیو، راهبری، تعمیرات و نگهداری، تدارکات، آموزش، طراحی و ماموریت لکوموتیو و نهایتا گردش اطلاعات در لکوموتیو نیز مورد بررسی و نقد قرار گرفت و در بخش اجرایی با توجه به محدودیت های منابع، سه اولویت (کوتاه مدت 10 مورد، میان مدت 8 مورد و میان مدت 6 مورد) پیشنهاد گردید.

یکی از باورهای پایه در این بررسی در پیشگفتار چنین آمده: بررسی آمار خرابی ها و عیوب یک طرح و تجزیه و تحلیل آن می تواند معیارهای ارزیابی طرح های بعد را ارائه نموده یا به صورت اصلاحی بر طرح اولیه و یا در قالب طرح بدیع متجلی می گردد. در واقع همین معیارها به عنوان تجربه گروه ها یا شرکت های معظم است که اسرار شرکت را تشکیل می دهد (Know how) ...، بدین ترتیب تناوب تعمیرات و نگهداری یک حکم مطلق و فراگیر نمی باشد و ... در مواردی حتی لازم التغییر خواهد بود.

* کارشناس حمل و نقل