◄ نقاط قوت و ضعف صنایع ریلی روسیه و فرصت های همکاری مشترک

30 دی ماه 1400، سید احسان خاندوزی وزیر امور اقتصادی و دارایی در ارتباط تصویری از روسیه با برنامه گفتگوی ویژه خبری شبکه دوم سیما با اشاره به خط اعتباری ۵ میلیارد دلاری میان ایران و روسیه از خرید 200 لوکوموتیو روسی خبر داد.

به گفته وزیر اقتصاد، این خرید با ایجاد خط اعتباری ۵ میلیارد دلاری میان ایران و روسیه روی خواهد داد.

وی افزود: توافقات خوبی از جمله توافقات دو جانبه بر سر موضوعات نفت و انرژی، راه آهن و ترانزیت دو کشور و تسریع در ایجاد خط اعتباری ۵ میلیارد دلاری بین دو کشور و از جمله تکمیل راهگذر شمال به جنوب از طریق ترانزیت ریلی خلیج فارس به اروپا، اینچه برون و رشت - آستارا و برخی توافقات جنبی دیگر مانند تامین نهاده‌های اساسی و غلات و همین طور خرید لکوموتیو  درنشست مقامات اقتصادی وانرژی و نفت ایران و روسیه صورت گرفت.

بیشتر بخوانید:

• ایران ۲۰۰ دستگاه لوکوموتیو از روسیه می‌خرد

• نقشه راه ترانزیت و برقی کردن راه آهن گرمسار اینچه برون

خاندوزی با تاکید بر اینکه تعداد درست و دقیق لکوموتیو‌های مورد خرید از روسیه ۲۰۰ دستگاه صحیح است نه ۲۰۰۰؛ تصریح کرد: خط آهن رشت - آستارا طول زیادی ندارد، اما بخش گمشده و مفقوده یکی از کریدورهاست که اگر تکمیل شود می‌تواند تغییر مناسبات تجاری میان تمام کشور‌های اوراسیا با کشور‌های خلیج فارس و حتی پاکستان، هند و چین را درپی داشته باشد.

براساس خلاصه آمار اتحادیه جهانی راه آهن ها UIC (Railway Statistics Synopsis) در سال 2020 با اینکه طول شبکه راه آهن روسیه کمتر از 10 برابر راه آهن ایران و تعداد لکوموتیو آن 12 برابر راه آهن ایران است اما حمل و نقل بار (تن کیلومتر) آن کشور 77 برابر ایران است (و حمل و نقل مسافر 9 برابر ایران) که این امر را میتوان ناشی از چند ویژگی سامانه ریلی این کشور دانست از جمله درصد بالای مسیرهای دوخطه و برقی این کشور (مسیرهای دوخطه در روسیه 18 برابر ایران و راه آهن برقی روسیه بیش از 200 برابر ایران) و سهم بالای حمل و نقل برقی در این کشور که در مسافری به 85 درصد رسیده است.

• بر اساس گزارش سال 2018 رولندبرگر شاخص های مهم در راه آهن های روسیه و ایران در سال 2015 به شرح زیر بوده است:

هزینه نگهداری متوسط هفت کشور 122 هزار دلار بر لکوموتیو در سال (در روسیه 80 هزار دلار و در ایران 619 هزار دلار)

بهره وری متوسط 34 میلیون (بدون ایران و روسیه)، روسیه 278 و ایران 52 میلیون تن کیلومتر بر لکوموتیو در سال

عمر متوسط لکوموتیوهای باری (بدون ایران) 28 سال، روسیه 43 و ایران بیشتر از 31 سال و عمر متوسط لکوموتیوهای مسافری (بدون ایران) 29سال، روسیه 27 و ایران بیشتر از 25 سال است.

با یک نگاه نه چندان ژرف هم می توان به نقش راه آهن برقی و لکوموتیوهای برقی (و خودکشش های برقی) در حمل و نقل بار و مسافر این کشور پی برد و به همین دلیل می توان دریافت راه آهن روسیه با وجود توانمندی خوب ساخت لکوموتیو برقی (تحت لیسانس زیمنس و ...)، در زمینه ساخت لکوموتیوهای دیزل چندان موفق نبوده (به دلیل عدم نیاز جدی به آن) که سوابق استفاده از لکوموتیوهای ساخت روسیه نیز موید همین مطلب است (اجاره شش ماهه لکوموتیوهای 2M62 در سال 62).

این مطلب درحالی است که مهمترین و حساسترین بخش لکوموتیو دیزلی، موتور دیزل آن می باشد (بخش های الکتریکی همچون ژنراتور، تراکشن موتور و کنترل قابلیت تعمیر بالایی در ایران دارند) و استفاده روسیه از انواع موتور دیزل انحصاری (که تامین قطعات آن بسیار دشوار و پرهزینه خواهد بود) سبب تشدید مشکلات این ناوگان حساس و زمین گیر شدن سریع آنها می گردد.

یکی از بهترین شرکت های لکوموتیو سازی روسیه که در سال 1395 بازدید شد، تحت لیسانس یکی از شرکت های اروپایی پیشرو، ساخت لکوموتیوهای باری الکتریکی چهار محوره (دوبله) را بر پایه پلاتفرم لکوموتیوهای قدیمی بر عهده داشت که از نگاه اینجانب حتی برای کاربرد باری ایران مناسب نبود (کارایی نزدیک یک لکوموتیو برقی 6 محوره با دو لکوموتیو چهار محوره).

با این وجود قابلیت صنایع ریلی روسیه در زمینه برقی کردن خطوط و تجربه راه آهن برقی تبریز جلفا در دهه 60 و تبریز آذرشهر در ابتدای دهه 90 که با حمایت سازمان برنامه سبب ارتقای دانش فنی و مهارت پیمانکاران و صنایع داخلی گردید می تواند برای برقی کردن مسیرهای اولویت دار مانند تهران- مشهد به کار گرفته شود (جایگزین گرمسار- اینچه برون فاقد توجیه). 

البته در صورت تاکید بر خرید لکوموتیو روسی با وجود ظرفیت های ساخت داخل نیز می توان نقشه راه مناسبتری را به کار گرفت.