◄ ابهام و نقص در گزارش های آماری سازمان بنادر و دریانوردی چرا و تا چه زمانی؟
چرا تا امروز سازمان بنادر و دریانوردی در دولت سیزدهم، از انتشار گزارش های عملکرد برای سال های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ طبق محتوای موجود در گزارش های سالانه پیشین، تعلل نموده !؟
مخاطب با خواندن محتوای ۱) گزارش های ارائه شده توسط مسئولان سازمان بنادر و دریانوردی در قالب انتشار خبر از طریق وب سایت این سازمان دولتی در بازه های زمانی مختلف ۲) گزارش های منتشر شده توسط مرکز آمار ایران به نیابت از سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور ۳) گزارش های عملکرد سالیانه سازمان بنادر و دریانوردی که در قالب فایل PDF از طریق وب سایت این سازمان منتشر شده است و نیز مشاهده تیترهایی در بالای جداول مرتبط با میزان تخلیه و بارگیری کالا از جمله "بنادر بازرگانی"، "بنادر بازرگانی و نفتی" و در پایان "بنادر حاکمیتی و مالکیتی" که در سه گزارش ذکر شده بالا آورده شده اند، دچار تناقض و سردرگمی عجیبی می شود، طوریکه برای بازه های زمانی یکسان و با تمرکز بر شاخص میزان تخلیه و بارگیری کالا، اعداد متفاوتی را مشاهده می نماید !! و یا در گزارش مرکز آمار ایران برای بازه زمانی یک ساله، تعداد کل بنادر برای محاسبه میزان کل تخلیه و بارگیری ۲۱ بندر ذکر شده و در گزارش های سالیانه سازمان بنادر برای همان بازه زمانی ۲۶ بندر !! چرا این گونه است !؟ آیا مسئولان سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، مرکز آمار ایران و سازمان بنادر و دریانوردی پاسخگوی چرایی این مغایرت ها هستند ؟ با توجه به اینکه سهم دو بندر شهیدرجایی و امام خمینی از مجموع تخلیه و بارگیری انواع کالا در بنادر بازرگانی کشور در حدود ۸۰ درصد است، شاخص تخلیه و بارگیری انواع کالا در این دو بندر برای سال های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ که در گزارش مرکز آمار ایران آورده شده است را مطالعه کردم و به این نتیجه رسیدم مجموع تخلیه و بارگیری انواع کالا در این دو بندر برای سال های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ ثابت بوده (۱۲۰ میلیون تن برای هر سال) و برای سال ۱۴۰۲ به دلیل نبود گزارش در وب سایت مرکز آمار ایران، این مقدار نامشخص است ! و اما نکته ای که باید به آن توجه نمود این است که در گزارش منتشر شده از طریق وب سایت سازمان بنادر به تاریخ ۲۲ خرداد ۱۴۰۳ مجموعه تخلیه و بارگیری انواع کالا در کل بنادر برای سال ۱۴۰۱، ۲۱۵ میلیون تن نوشته شده! که با احتساب ۸۰ درصد این میزان به منظور مشخص نمودن سهم دو بندر شهیدرجایی و امام خمینی از مجموع تخلیه و بارگیری انواع کالا به عدد ۱۷۲ میلیون تن می رسیم !! این در حالی است که مقدار این عدد در گزارش مرکز آمار ایران ۱۲۰ میلیون تن نوشته شده ! و نیز اختلاف هایی ۱) در تعداد شناورهای ورودی به بنادر (با ظرفیت ۱۰۰۰ تن به بالا) و ۲) تعداد مسافر ورودی و خروجی به/از بنادر (جابجایی مسافر دریایی) طی سال های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ بین گزارش های سازمان بنادر و مرکز آمار ایران دیده می شود ! و یا در خصوص واکاوی میزان سرمایه گذاری بخش خصوصی در بنادر بازرگانی برای بازه های زمانی یک ساله (به ویژه سال های ۱۴۰۰، ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲) و نیز خرید دارایی های فیزیکی یا ایجاد زیرساخت های فیزیکی جدید در هر سال در هر یک از بنادر بازرگانی از منظر زمان شروع و اتمام هر پروژه یا قرارداد خرید و نیز قیمت اولیه و تمام شده هر یک از آنها، نوعی سردرگمی و ابهام در ذهن مخاطب شکل می گیرد طوری که بی خیال بررسی و بالطبع قضاوت در خصوص عملکرد سازمان بنادر می شود! به راستی چرا !؟ آیا تهیه و انتشار آمار دقیق و شفاف با محوریت شاخص های علمی و معتبر بین المللی توسط سازمان بنادر و دریانوردی یا مرکز آمار ایران، پیش نیاز اعتماد سازی جهت تقویت همکاری با ذینفعان این صنعت به ویژه خبرگان، بیمه گران و سرمایه گذاران این صنعت نیست ؟
حال چند پرسش از مسئولان سازمان بنادر و دریانوردی؛ چرا تا امروز که سازمان بنادر و دریانوردی در دولت سیزدهم، از انتشار گزارش های عملکرد برای سال های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ طبق محتوای موجود در گزارش های سالانه پیشین، تعلل نموده !؟ اینکه در تاریخ ۲۱ خرداد ۱۴۰۳ در قالب خبری با عنوان " تشریح عملکرد سازمان بنادر و دریانوردی طی سال ۱۴۰۲ " محتوایی در قالب متن در ۸ بخش را در وب سایت این سازمان منتشر نمایند، چه معنا و مفهومی دارد !؟ البته به تصور بنده، تعجیل در ارائه و انتشار گزارش نیز وجود داشته که شاید به دلیل شروع انتخابات ریاست جمهوری باشد ! اینکه سازمان بنادر و دریانوردی در بخش هفتم خبر با عنوان "تخلیه و بارگیری کالا در بنادر مالکیتی و حاکمیتی برای سال ۱۴۰۲" که در زیر عنوان اصلی خبر با عنوان " تشریح عملکرد سازمان بنادر و دریانوردی طی سال ۱۴۰۲ " آورده شده، بطور خلاصه و کلی، آماری را ارائه دهد، حرفه ای، علمی و اصولی نیست. از طرفی بهتر بود تا نام بنادر تحت مالکیت و نیز تحت حاکمیت به طور جداگانه نوشته می شد و سهم هر بندر از میزان تخلیه و بارگیری انواع کالا مشخص می شد. چون هیچ رابطه معقول و منطقی بین عملکرد سازمان بنادر و دریانوردی در نقش حاکمیتی (با محوریت میزان تخلیه و بارگیری کالا) با عملکرد سالانه شرکت های صاحب اسکله، صاحب تجهیزات تخلیه و بارگیری، صاحب مخازن و انبار، صاحب وسایل نقلیه جهت حمل کالا، دارای نیروی انسانی طرف قرارداد و نیز صاحب بارانداز، وجود ندارد. از طرفی باید به این نکته توجه نمود که سازمان بنادر و دریانوردی در پایانه های نفتی واقع در جزایر خارک، سیری، لاوان، قشم، کیش و بهرگان، اسکله های واقع در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس (عسلویه)، پتروشیمی بندرامام و پایانه نفتی شمال و در پایان اسکله های تجاری جزایر قشم و کیش صرفا نقش حاکمیتی دارد و نه مالکیتی، پس نمی تواند عملکرد تخلیه و بارگیری کالاهای نفتی و غیرنفتی در این اسکله ها را جزو آمارهای عملکردی خود منظور نماید. البته با مطالعه خبر منتشر شده در وب سایت سازمان بنادر به تاریخ ۱۹ خرداد ۱۴۰۳ نمی شود نتیجه گرفت که آمار ارائه شده در بخش میزان تخلیه و بارگیری کالا شامل کدامین بنادر کشور است !؟ حاکمیتی یا مالکیتی یا هر دو؟ و یا در بخش مالکیتی، سهم هر بندر چقدر بوده ؟ البته به اعتقاد بنده شاخص تغییر نرخ تخلیه و بارگیری انواع کالا در بنادر تحت مالکیت و تحت حاکمیت برای بازه های زمانی سالانه، سهم ۱۰ تا ۱۵ درصدی در قضاوت مردم نسبت به عملکرد سازمان بنادر و دریانوردی دارد چون شاخص های مهمتر دیگری هم وجود دارد که باید توسط مردم مورد توجه جدی قرار بگیرد که تعدادی از آنها در پارگراف بعدی آورده شده:
شاخص های عملکردی سازمان بنادر و دریانوردی در دو بخش بنادر حاکمیتی و مالکیتی برای بازه های زمانی یک ساله می بایست شامل موارد زیر باشد: نرخ تاخیر در تخلیه یا بارگیری کالا از / به کشتی، هزینه های عملیاتی و غیرعملیاتی، درآمدهای عملیاتی و غیرعملیاتی، میزان بهره وری یا اشغال بودن اسکله ها، انبارها، مخازن، محوطه های نگهداری کانتینر، میزان بهره وری و راندمان تجهیزات دخیل در تخلیه و بارگیری کالا از کشتی به اسکله و بالعکس، عملکرد نظام نگهداری و تعمیرات زیرساخت های فیزیکی، تعرفه های مترتب بر کشتی و کالا، تعداد، تحصیلات، تجربه و میزان بهره وری نیروی انسانی شاغل در بنادر و ستاد مرکزی، وضعیت آموزش، پژوهش و نوآوری، وضعیت مدیریت دانش و مهندسی ارزش در پروژه ها و بنادر در حال بهره برداری، راندمان و بهره وری دارایی های فیزیکی واقع در بنادر، تهران و دیگر شهرها، هزینه و فایده اقدامات و تصمیم ها در گستره ملی، منطقه ای و بین المللی، حفاظت از محیط زیست، نرخ وقوع تمام حوادث، وضعیت مدیریت ایمنی و ریسک در بنادر، شایسته سالاری در انتصاب ها، شفافیت و پاسخگویی، وضعیت سازمان بنادر و دریانوردی از منظر میزان توفیق در اجرای سیاست های کلی نظام در حوزه های مرتبط و همراستا با وظایف و فعالیت های این سازمان، وضعیت سازمان بنادر از منظر میزان تطابق سیاست ها، اهداف، راهبردها و اقدامات با قوانین برنامه های توسعه پنج ساله کشور و ... ولی متاسفانه در تدوین گزارش های عملکرد سالانه سازمان بنادر و دریانوردی (گزارش هایی که از طریق وب سایت سازمان بنادر و دریانوردی منتشر می شود) به اکثر این شاخص ها یا توجهی نمی شود یا خیلی سطحی و مبتدی به اندکی از آنها پرداخته می شود !! گزارش های عملکرد سالانه فعلی شبیه بروشور معرفی سازمان بنادر و دریانوردی است، چون مخاطب با خواندن این گزارش ها نه تنها متوجه توانمندی ها، ظرفیت ها، هزینه ها، درآمدها، سیاست ها، اهداف، راهبردها و اقدامات نمی شود بلکه به ابهامات او بیش از پیش افزوده خواهد شد. البته ناگفته نماند که تدوین و انتشار این نوع گزارش های سالانه مربوط به این دولت نیست بلکه در دولت های پیشین هم این رویه ناقص و مبهم حاکم بوده !
در پایان انتظار می رود تا شاخص های عملکردی سازمان بنادر و دریانوردی توسط تیمی زبده و توانمند مورد بازبینی و اصلاح قرار گیرند و نیز گزارش های سالیانه در اسرع وقت (حداکثر تا پایان فروردین ماه سال بعد و نه شهریور ماه سال بعد) جهت اِطلاع مردم منتشر یا به صورت برخط اطلاع رسانی گردد. چون نقص در شاخص ها جهت رصد و پایش عملکرد یک نظام و نیز تاخیر در انتشار گزارش های عملکردی، سبب تضعیف اعتماد بین اقشار مختلف مردم و دولت (به ویژه سازمان بنادر و دریانوردی) می شود.
* رضا محمد علی بیگی کارشناس دریایی
