◄ سفر ایمن، ارزان و سریع با توسعه حمل و نقل ریلی به روش TOD

اگرچه در انجام پروژه های مختلف عمرانی درون یا برون شهری، کسب درآمد، فراهم کردن رفاه بیشتر برای مردم و افزایش زیبایی شهرها و اطراف آنها با یکدیگر همبستگی مثبتی دارند اما در کشورهای درحال توسعه گاها وزنه بعضی از موارد نسبت به سایرین سنگین تر می شود و از حالت همبستگی مثبت داشتن، خارج می شود. شاهد مثال اینکه، در اکثر کشورهای توسعه یافته برای طراحی شهری با آخرین تکنولوژی و همراه با رعایت اصول هنریِ معماریِ مدرن، از مردم نیز- ضمن رعایت دقیق اصول مهندسیِ شهرسازی به شیوه های مختلف- نظرخواهی می شود و سپس با درنظر گرفتن میزان درآمد مردم، میزان عوارض شهری تعیین می شوند.

به گزارش تین نیوز، از مهم ترین شاخصه های انجام پروژه های عمرانی در کشور ما، درآمدزایی همراه با داشتن صرفه اقتصادی و سپس حفظ زیبایی بصری است. وصله های ناراستی که در طراحی شهرها و محورهای مواصلاتی بین شهری می بینیم، مبین یک نظام نانوشته در اولویت بندی فاکتورهای تاثیرگذار بر انجام این پروژه ها هستند!

درواقع مدت زیادی نیست که دولت در ایران، متوجه اهمیت جانمایی فضاهای شهری و اِلِمان یا نمادهای شهری و بین شهری در بزرگراه ها، آزادراه ها، ایستگاه های قطار، نسب بنرهای خوش منظره تر در در طول مسیرها، مبلمان شهری و بین شهری و کیفیت فنی وزیربنایی محورهای مواصلاتی طبق استانداردهای مهندسی و علمی شده است. البته از معماری ایرانی در غالب معماری و جانمایی کاروانسراها، سنگفرش ها، مهندسی قنات ها، آبراه ها و انواع راه ها که به تفکیک تردد انسان و احشام طبقه بندی می شده نباید به آسانی رد شد. معماری ای که در دل سنت ها ریشه داشته و در طول تاریخ زبانزد اقوام و ملت های مختلف بوده است. هرچند که تاریخ مند بودن بدون تکرار مدرن آن، بالیدن به تصویری است که از فاصله بسیار دور مشاهده می کنیم و قادر به درک ظرافت ها و جزئیات آن نیستیم.

امروزه در همه جای دنیا توجه به مواردی که پیش از این عنوان شد در شهرسازی، جاده سازی، ریل گذاری، ساخت فرودگاه و... لحاظ می شود.

نمونه این ادعا، در طراحی ایستگاه های قطار که به جرات می توان گفت در دنیای امروز پرکاربردترین وسایط حمل ونقلی چه در بخش بار و چه در بخش مسافر هستند و تبدیل به مهم ترین فضاهای شهری و بین شهری شده اند، مشاهده می شود.  راه آهن کشورهایی نظیر روسیه، فرانسه، آلمان، بریتانیا، شیکاگو در امریکا و اسپانیا با ایستگاه های بی نظیر از منظر زیبایی شناسی و کاربرد بهترین مصالح ساختمانی از این مواردند. مهم ترین فاکتوری که در این زمینه مورد توجه قرار گرفته یکپارچه سازی سیستم حمل ونقلی تحت عنوان TOD است. موضوعی که اخیرا ضرورت آن در کشور ما نیز احساس شده است. رویکرد جدیدی که شرکت راه آهن مدعی استفاده از آن در برنامه های آتی خود برای توسعه ایستگاه های قطار در حوزه مسافری شده است.

یکپارچه سازی سیستم حمل ونقل یا TOD در ماهیت خود به عنوان یکی از تکامل یافته ترین دیدگاه های توسعه شهری، به معنی اتصال شهرها مبتنی بر حمل ونقل عمومی است، که بر ارتباط متقابل حمل ونقل عمومی و توسعه شهری تأکید دارد، است. درواقع یک سیستم حمل ونقلی متصل می تواند کارکردی بهینه و مثبت داشته باشد و موجب ترغیب مردم به استفاده از آن سیستم شود. در غیر این صورت شهروندان یک کشور به استفاده از سیستم حمل ونقلی ای خواهند رفت که در سریع ترین زمان ممکن و با صرف هزینه کمتر آنها را به مقصد می رساند. با این اوصاف نباید از عدم استقبال از قطارهای مسافری که با صرف هزینه های بسیار در کشور ما طراحی و ساخته می شوند، تعجب کرد. همچنین نباید از آلوده تر شدن کلان شهرهای کشور متعجب شویم.

در ایران سیستم TOD پیاده نشده است و شاهد هستیم که در بسیاری از شهرهای کشور ارتباطی از طریق حمل ونقل ریلی میان بخش های حومه ای با مرکز شهر وجود ندارد. این عدم اتصال حمل و نقل ریلی برون و درون شهری موجب شده است تا درصد کمی از حمل بار و مسافر به راه آهن اختصاص داشته باشد و حمل ونقل ریلی مقرون به صرفه نباشد. ضمن اینکه بررسی ها نشان می دهد، آنطور که به حوزه جاده ای توجه می شود به حوزه ریلی نپرداخته ایم و بیشتر بار کشور به شکل جاده ای جابه جا می شود.

به زعم کارشناسان حمل ونقلی، دیگر برای کشور- با توجه به وسعت آن- تعمیر و نگهداری و تأمین مالی این همه جاده مقرون به صرفه نیست و تلفات جاده ای در حال حاضر به ۱۶ هزار نفر در سال رسیده است. ضمن اینکه توجه به حمل ونقل ریلی کاهش مصرف سوخت و حفظ محیط زیست را نیز به همراه خواهد داشت.  

اما اگر سیستم حمل ونقل ریلی با توجه به مزایای رقابتی که عنوان کردیم به روش TOD در کشور توسعه یابد، امکان سفر ارزان و ایمن برقرار خواهد شد و مردم به سمت استفاده از قطار خواهند رفت. چراکه حفظ ایمنی در سفر و مقرون به صرفه بودن آن ضمن تماشای دیدنی های مسیر از مهم ترین فاکتورهای سفر برای مردم است؛ تجربه رونق قطار تهران-مشهد این را نشان می دهد. اخیرا هم معاون فنی وزیربنایی راه آهن گفته است: قرار است که با ساخت ایستگاه جدید در شهر ری مترو به راه آهن متصل می شود. ضمن اینکه با شهرداری هم به توافق رسیده ایم که در ایستگاه پایانه جنوب مرکز تبادلی با مترو، اتوبوس رانی و راه آهن ساخته شود، همچنین هرچند که پیش مقدمه تحقق همه این موارد، ترغیب سرمایه گذاران داخلی و خارجی به سرمایه گذاری در بخش ریلی است اما صحبت کردن از ضرورت یکپارچه سازی هم به خودیِ خود نوید ایجاد فرهنگ استفاده از قطار به جای انواع ریسک پذیرتر حمل ونقل را می دهد.

اما امکان سنجی ایستگاه های TOD استانداردهایی در دنیا دارند که در ایران هم قرار است با همکاری مشاوران ژاپنی، مطالعات طرح جامع ایستگاه ها برای 33 ایستگاه راه آهن انجام خواهد شد.طبق خبرهای رسیده در شرح این امکان سنجی، اولویت با ایستگاه های تهران، اهواز و مشهد است که با ایجاد آن، بستری برای سیر قطارهای حومه ای و بین شهری به روش TOD فراهم خواهد شد و راه آهن هم بهره بردار اصلی برای انجام این کار خواهد بود.

به زعم کارشناسان ریلی، اتصال قطارهای حومه ای به روش TOD به شهر می تواند نقش بسیار مهمی در اتصال شهرهای بزرگ به حومه آنها وبه یکدیگرداشته باشدکه بر ای بهره گیری بیشتر از این امکان باید ایستگاه ها به مراکز اصلی شهر، مراکز اداری - تجاری و ترمینال ها نیز متصل شوند. از طرفی دیگر لازم است که قطارهای بین شهری هم به قطارهای حومه ای متصل شوند. در غیر اینصورت شاهد رشد استفاده از حمل ونقل ریلی همچون سایر نقاط دنیا نخواهیم بود. چراکه بسیاری از کشورهای دنیا ایستگاه های مرکزی قطار را در مرکز شهرها احداث کرده اند و آن را به تمام نقاط شهر به شکل مویرگی وصل کرده اند.

کارشناسان حمل ونقل ریلی، پیشبرد چنین اهدافی را با توجه به کاهش چشم گیر بودجه های دولتی، سیر کاهشی قیمت نفت در بازار جهانی و اعمال تحریم های ریز و درشت به بدنه اقتصاد کشور، بدون مشارکت بخش خصوصی داخلی ممکن نمی دانند. چراکه بخش خصوصی در ایران تجربه بسیار بالایی در عمل دارد و به دلیل اینکه همواره به هزینه-فایده توجه داشته است در پیشبرد اهداف اقتصادی خود موفق تر خواهد بود