◄ روند حمل و نقل و شبکه ریلی طی 18 سال (۲۰۰۴ تا ۲۰۲۲)
داده ها نشان می دهد منطقه آسیا اقیانوسیه و خاورمیانه به عنوان نیروی غالب در رشد حمل و نقل ریلی ظهور کرده است.
عباس قربانعلی بیک: اتحادیه بین المللی راه آهن ها با استناد به چند منبع معتبر آمار جهانی، روند طول شبکه و جابجایی بار و مسافر جهانی و قاره ای از 2004 تا 2022 را در پایگاه خویش قرار داده که برای اطلاع همکاران و فعالان صنعت ریلی و علاقمندان به راه آهن، به شرح زیر ارائه می گردد: (منابع آماری: UIC, OECD, Eurostat, UNECE, World Bank, World Factbook, Official national statistics reports)
روند نفر-کیلومتر (Pkm): شاخص جهانی نفر کیلومتر رشد پایداری از ۲,۳۹5 میلیارد در سال ۲۰۰۴ به ۴,۱20 میلیارد در سال ۲۰۱۹ نشان داد که مبین افزایش ۷۲ درصدی طی این دوره ۱۵ ساله است. با این حال، همه گیری کووید ۱۹ باعث کاهش چشمگیری در سال ۲۰۲۰ به ۲,۷۳۱ میلیارد (کاهش ۳۴ درصدی نسبت به ۲۰۱۹) شد، با بهبود نسبی در سال ۲۰۲۱ (۲,۱۳۲ میلیارد) و ۲۰۲۲ (۲,۴70 میلیارد)، اگرچه هنوز بسیار پایین تر از سطوح قبل از همه گیری است.
تحلیل منطقه ای نشان می دهد: منطقه آسیا اقیانوسیه و خاورمیانه در حمل و نقل مسافری پیشتاز بوده و از ۱,۷۰۴ میلیارد در سال ۲۰۰۴ به ۳,۳۴3 میلیارد در سال ۲۰۱۹ رسیده، قبل از اینکه به ۱,۷۸6 میلیارد در سال ۲۰۲۲ کاهش یابد. اروپا رشد پایداری تا سال ۲۰۱۹ داشته، سپس با کاهش شدید و بهبود قابل توجهی تا سال ۲۰۲۲ مواجه شده است. روسیه کاهش متوسطی قبل از همه گیری نشان داده و اکنون به سطوح نزدیک به قبل از همه گیری بازگشته است. آفریقا و آمریکا حجم مسافری رو به کاهشی را در طول این دوره نشان داده اند (آمار جابجایی مسافر آمریکا از 53 به 37 و آفریقا از 58 به 51 میلیارد نفرکیلومتر رسیده است).
روند تن-کیلومتر (Tkm): حمل و نقل بار جهانی مقاومت بیشتری در طول همه گیری نسبت به حمل و نقل مسافری نشان داده است: رشد از ۸,۵۳۶ میلیارد تن کیلومتر در سال ۲۰۰۴ به ۱۱,۸۹۲ میلیارد تن کیلومتر در سال ۲۰۲۲ (افزایش ۳۹ درصدی) برخلاف حمل و نقل مسافری، حجم بار به سرعت پس از سال ۲۰۲۰ بهبود یافته و از سطوح قبل از همه گیری در سال ۲۰۲۲ فراتر رفته است.
الگوهای منطقه ای نشان می دهد: منطقه آسیا اقیانوسیه و خاورمیانه تقریباً حجم بار خود را از ۲,۸۰3 میلیارد تن-کیلومتر در سال ۲۰۰۴ به ۵,۳۳۹ میلیارد تن کیلومتر در سال ۲۰۲۲ دو برابر کرده است. آمریکا حجم بار نسبتاً ثابتی حدود ۳-۳.۵ میلیون تن کیلومتر در طول این دوره حفظ کرده است. روسیه رشد پایداری نشان داده و حجم بالای بار را به طور مداوم افزایش داده است (1802 به 2637). اروپا کاهش ملایمی در حمل و نقل بار در طول این دوره نشان داده است (719 به 594).
روند طول خطوط (km): طول جهانی شبکه راه آهن رشد متوسطی از ۱,۰۷۷,۰۶۱ کیلومتر در سال ۲۰۰۴ به ۱,۱۵۱,۳۱۴ کیلومتر در سال ۲۰۲۲ (افزایش ۷ درصدی) نشان داده که نشان می دهد: زیرساخت شبکه کندتر از حجم حمل و نقل توسعه می یابد. منطقه آسیا اقیانوسیه و خاورمیانه چشمگیرترین گسترش شبکه را نشان داده است (افزایش ۳۹ درصدی). آمریکا کاهش متوسطی در طول شبکه داشته است (۸- درصد). شبکه روسیه و آفریقا تقریبا ثابت و اروپا از 274 به 270 هزارکیلومتر رسید.
این داده ها نشان می دهد که چگونه حمل و نقل ریلی در سطح جهانی تکامل یافته و منطقه آسیا اقیانوسیه و خاورمیانه که به عنوان نیروی غالب در رشد حمل و نقل ریلی ظهور کرده، در حالی که همه گیری کووید ۱۹ باعث اختلال قابل توجه اما موقتی، به ویژه در حمل و نقل مسافری شد حمل و نقل بار به رشد خود ادامه داد در حالیکه طول شبکه جهانی رشد اندکی داشته است.
این شاخص ها در ایران در سال 2004 به ترتیب برای نفر کیلومتر، تن کیلومتر و طول شبکه حدود 10و 18 میلیارد و 8 هزار کیلومتر بوده و در 2022 به 16، 30 میلیارد و 10هزار کیلومتر رسید که نسبت به یک درصد جهانی (نسبت تقریبی جمعیت و مساحت ایران به جهان) در سال 2004 برابر 42 درصد، 21 درصد و 74 درصد بوده که در سال 2022 به 65 درصد مسافر 25 درصد بار و 86 درصد طول شبکه نسبی رسید.
با فرض سهم 30 درصد بار ریلی (قانون مدیریت سوخت 1386 و برنامه هفتم)، در سال 2022 نسبت 25 درصد به 94 درصد افزایش می یافت.
آمارهای سال 2022 هم در صفحه پایگاه UIC بسیار ارزشمند است از جمله تعداد متوسط مسافر هر قطار مسافری که در ایران بیش از 350 نفر بوده، و بار متوسط قطارهای باری که نزدیک 1200 تن بوده و نسبت خطوط برقی که کمتر از 2 درصد بوده است.
