پیشروی آهسته و پیوسته مترو زیر زمین ایران
تین نیوز| اکرم امینی*: با گذشت حدود ۱۸ سال از راهاندازی نخستین خط مترو ایران در تهران، حالا بیش از ۶ کلانشهر دیگر میزبان خطوط مترو هستند. در برخی کلانشهرها مانند مشهد، مترو چند سالی است به طور جدی وارد فاز بهرهبرداری شده و بهتدریج به بخشی از سامانه حملونقل عمومی این شهر تبدیل شده، اما در برخی شهرهای دیگر مانند اصفهان، هنوز هم ساخت و هم بهرهبرداری از آن، راه طولانی پیشرو دارد.
مترو تهران درحالحاضر ۵ خط و بیش از ۱۸۰ کیلومتر طول دارد و یکی از ۲۰ مترو طولانی جهان به شمار میرود. قدیمیتر بودن مترو در تهران نسبت به شهرهای دیگر کشور آن را به یک شیوه مرسوم در حملونقل عمومی تبدیل کرده است. روزانه حدود ۳میلیون و ۸۰۰ هزار نفر در ۱۰۷ ایستگاه مترو تهران سوار و پیاده و با مترو جابهجا میشوند و از نظر تعداد سفر در روز، مترو این شهر یکی از ۱۰ مترو پرمسافر دنیاست اما در دیگر کلانشهرها هنوز از همه ظرفیت مترو بهرهبرداری نشده است.به گفته مسئولان تا سال ۱۴۰۰ طول مترو در شهر تهران به ۵۴۰ کیلومتر خواهد رسید و تهران ۲۰۰ کیلومتر هم خطوط
مترو حومهای خواهد داشت. مانند بیشتر پروژههای عمرانی کشور، بودجه یکی از موانع توسعه مطلوب و رضایتبخش مترو در همه کلانشهرها، حتی تهران بوده و مدیران شهری از اختصاص نیافتن بودجه مناسب از سوی دولت به مترو گلایه دارند. آخرین وضعیت پیشرفت فیزیکی و شرایط بهرهبرداری مترو در چند کلانشهر کشور را در این گزارش میخوانید.
بهرهبرداری از ۲۰ کیلومتر مترو در اصفهان
بیش از یک سال از نخستین باری که صدای سوت مترو، زیر زمین اصفهان پیچید و درهای مترو رو به اهالی نصف جهان باز شد، میگذرد. عملیات اجرایی خط یک مترو اصفهان در سال ۸۱ کلید خورد و فاز نخست این طرح به طول بیش از ۱۰ کیلومتر در ۱۰ ایستگاه، مهر سال ۹۴ افتتاح شد تا قطار زیرزمینی، از میدان شهدا تا میدان قدس اصفهان به حرکت درآید.
دلایل طولانی شدن زمان راهاندازی فاز نخست مترو اصفهان، علاوه بر تامین نشدن بودجه مناسب، به مشکلات دیگری نیز مربوط میشود که از این میان میتوان به برخی اختلافات بین مدیران شهری و مسئولان اداره میراث فرهنگی این شهر اشاره کرد. کشف برخی محوطههای تاریخی در مسیر حفاری مترو این اختلافات را ایجاد و پروژه ساخت مترو اصفهان را در مقاطع مختلفی دچار توقف کرد. البته با راهاندازی فاز نخست مترو اصفهان، عملیات ساخت فاز دو، حدفاصل میدان شهدا تا چهارراه تختی سرعت گرفت و فاز دوم این خط به طول حدود ۱۰ کیلومتر، آبان امسال با حضور مسئولان به بهرهبرداری رسید.
خط یک مترو اصفهان در مرکز شهر واقع است و بعد از تکمیل، شمال و جنوب شهر را به هم متصل خواهد کرد. این خط مشتمل بر ۲۰ ایستگاه است؛ ابتدای آن ایستگاه قدس در خیابان امام خمینی(ره) و نقطه پایانی آن ایستگاه دفاع مقدس در پایانه صفه اصفهان است. تاکنون ۱۱ ایستگاه از خط یک مترو اصفهان به بهرهبرداری رسیده است.
برای اصفهان ۲ خط مترو دیگر نیز در نظر گرفته شده است. خط دوم مترو این شهر ۲۳ کیلومتر طول دارد و شرقی ـ غربی است. ۱۳کیلومتر این خط در شهر اصفهان و ۱۰کیلومتر دیگر در فاصله اصفهان تا خمینیشهر قرار دارد و دارای ۲۲ ایستگاه از زینبیه تا خمینیشهر است و ۱۵ایستگاه این خط در محدوده شهر اصفهان قرار دارد. خط سوم نیز از میدان آزادی تا جنوب غربی اصفهان را پوشش خواهد داد.
مسئولان وعده دادهاند تا ۵سال آینده مترو به صورت کامل در اصفهان راهاندازی شود. برای ساخت خط یک مترو اصفهان تاکنون حدود هزار و ۵۰۰میلیارد تومان هزینه شده است. براساس پیشبینی مسئولان شهری اصفهان، بهرهبرداری کامل از این خط به هزار میلیارد تومان دیگر بودجه نیاز خواهد داشت.
ساخت مترو تبریز با فاینانس
در تبریز هم مانند اصفهان، عملیات احداث خط یک مترو در سال۸۱ کلید خورد و در این کلانشهر نیز کمبودهای بودجهای کار را با کندی مواجه کرد، به طوری که فاز نخست این مترو، شهریور ۹۴ با ۵ ایستگاه در ۶ کیلومتر از خیابان شهریار تا ائلگلی، به بهرهبرداری رسید. کار ساخت فاز دوم خط یک نیز که از ایستگاه ۶ تا ۱۱ خط یک را دربرمیگیرد، آغاز شده و اکنون در مرحله ریلگذاری است. فاز سوم خط یک مترو تبریز از میدان ساعت تا شهرک نور هم با ۱۲ ایستگاه در حال ساخت است و براساس وعده مسئولان، بعد از تکمیل فاز دو در اواخر سال ۹۶ به بهرهبرداری خواهد رسید. خط یک مترو تبریز در صورت
بهرهبرداری، دارای ۱۸کیلومتر طول و ۱۸ ایستگاه خواهد بود. به گفته مسئولان، تاکنون بیش از ۱۵۰۰ میلیارد تومان برای خط یک مترو تبریز هزینه شده و بیش از هزار میلیارد تومان دیگر نیز برای تکمیل این پروژه نیاز است. مانند سایر کلانشهرها، مترو تبریز نیز درگیر کمبود منابع مالی است. آنطور که مسئولان مدیریت شهری تبریز میگویند بودجه لازم در زمان کلید خوردن مترو در تبریز، ۶۰۰ میلیارد تومان بود اما فاز یک این خط با صرف هزینهای حدود ۱۲۰۰میلیارد تومان راهاندازی شد و برای اتمام خط یک نیز بیش از ۱۳۰۰میلیارد تومان دیگر نیاز است. کار ساخت خط ۲ مترو تبریز به طول بیش از ۲۲
کیلومتر و ۲۰ ایستگاه نیز از سال ۹۳ آغاز و به گفته مسئولان، تاکنون بیش از ۲۵۰ میلیارد تومان صرف آن شده است. با وجود محدودیتهای مالی، مسئولان وعده دادهاند کار ساخت خط ۲ مترو تبریز که شرق و غرب این شهر را به هم متصل میکند، تا سال ۹۹ به پایان برسد. باتوجه به کمبودهای مالی، برای ساخت خط ۲ استفاده از سرمایهگذاریهای خارجی در دستور کار قرار گرفته و در ماههای گذشته، قرارداد فاینانس این خط به ارزش ۵۱۷ میلیون و ۸۵ هزار دلار با چین منعقد شده است. به گفته مسئولان این پول (در صورت نهایی شدن قرارداد) برای فاز نخست خط ۲ شامل ۱۰ کیلومتر از ۲۲ کیلومتر، ۸ ایستگاه،
یک پایانه و ۲۰ رام قطار هزینه خواهد شد. خط سوم مترو تبریز به طول حدود ۱۵ کیلومتر و شامل ۱۴ ایستگاه طراحی شده است. خط چهارم به طول ۱۰ کیلومتر و شامل ۱۰ ایستگاه است که در قالب تراموا، روی زمین راهاندازی خواهد شد.
فعالیت ۳۲ کیلومتر مترو در مشهد
آیین بهرهبرداری از فاز نخست خط ۲ مترو مشهد در روزهای اخیر با حضور جمعی از مسئولان کشوری برگزار شد و به این ترتیب از ۱۴ کیلومتر خط ۲، مسیر ۸ کیلومتری با ۶ ایستگاه در دسترس مردم مشهد قرار گرفت. خط ۲ مترو مشهد با ۱۳ ایستگاه از انتهای خیابان طبرسی شمالی در شمال شهر مشهد آغاز میشود و به بلوار شهیدفکوری در جنوب شهر میرسد.
مشهد دومین کلانشهری است که فعالیت مترو در آن آغاز شده است. نخستین خط مترو این شهر در سال ۸۹ در مسیری ۲۰کیلومتری و با ۲۲ ایستگاه آغاز به کار کرد و در ماههای بعد، با بهرهبرداری از فازهای دیگر، طول این خط به ۲۴ کیلومتر و تعداد ایستگاهها به ۲۴ ایستگاه افزایش یافت. درحالحاضر روزانه بیش از ۱۳۰هزار نفر از این خط که شرق مشهد را به غرب وصل میکند، برای جابهجایی استفاده میکنند. یکی از ایستگاههای خط یک مترو مشهد، ایستگاه فرودگاه مشهد است که در روزهای پایانی سال گذشته بهعنوان نخستین ایستگاه مترو فرودگاهی کشور آغاز به کار کرد.
برای مشهد ۴خط مترو درنظر گرفته شده که تاکنون دو خط آن وارد فاز بهرهبرداری شده است. عملیات ساخت خط ۳ مترو مشهد نیز از سال گذشته کلید خورده است. مسئولان مدیریت شهری مشهد معتقدند کمبود بودجه از عوامل حرکت کند مترو در مشهد بوده است.
فعالیت کج دار و مریز مترو شیراز
در شیراز هم مانند اصفهان و تبریز، کلنگ احداث مترو در سال۸۱ به زمین خورد. البته سرعت کار در این شهر بیشتر از دو شهر دیگر بود و فاز نخست خط یک مترو شیراز به طول حدود ۱۱کیلومتر از میدان احسان تا نمازی، مهر ۹۳ به بهرهبرداری رسید. ادامه مسیر خط یک به طول ۱۴ کیلومتر، فاز دوم خط یک را تشکیل میدهد و قرار است میدان نمازی را به میدان الله متصل کند.
مسئولان وعده دادهاند این مسیر با ۱۲ ایستگاه، تا پایان سال به بهرهبرداری برسد. خط یک مترو شیراز در صورت تکمیل به طول ۲۵ کیلومتر، شرق شیراز را به غرب آن متصل خواهد کرد. البته مسئولان میگویند برای خرید قطار و مسافرگیری در فاز دوم خط یک، با مشکل خرید واگن و اعتبارات مواجهند. به گفته آنها، برای تکمیل فاز دوم خط یک باید ۶۰۰ میلیارد تومان اعتبار اختصاص یابد. همچنین به بودجه ۲۱۵ میلیارد تومانی برای تامین تجهیزات و ناوگان نیاز است. مدیرعامل سازمان قطار شهری شیراز میگوید اگر بودجه لازم برای تکمیل فاز دوم خط یک مترو تخصیص داده نشود، پیشرفت قابل توجهی در این
مسیر ۱۴کیلومتری رخ نخواهد داد.
آنچه به عنوان شبکه مترو در شیراز طراحی شده شامل ۶ خط و در مجموع، ۹۰ کیلومتر است. مدیران شهری شیراز میگویند کار ساخت خط ۲ مترو شیراز به خوبی پیش میرود و براساس زمانبندی، این فاز در دهه فجر سال ۹۷ به بهرهبرداری خواهد رسید.
*روزنامه نگار