دلواپسی ادامه‌دار کاسبان تحریم
وبلاگ تین نیوز | چندی پیش مذاکرات وین ۴ بدون نتیجه خاصی پایان گرفت و ادامه مذاکرات به خردادماه منتقل شد. طبق صحبت‌های عباس عراقچی، تا تمام شدن فرصت توافق اولیه هنوز يك ماهی باقی‌مانده و اگر چنانچه تا پایان تیرماه به نتیجه‌ای نرسیم، هنوز ۶ ماه دیگر فرصت داریم و می‌توان آن را تمدید کرد.
اغلب تحریم‌های ایران از سال ۲۰۰۷ آغاز شد که به برنامه هسته‌ای کشور بازمی‌گشت. اما چندی بعد پای تحریم‌ها به حوزه‌های مالی، انرژی، بیمه، خودرو و... نیز کشیده شد. البته نباید فراموش کنیم که مشکلات ایران فراتر از این جریانات بود و به کاهش رشد اقتصادی، افت ارزش ریال و رشد تورم هم رسید. حالا هم که بخشی از این تحریم‌ها به تعلیق درآمده و شاید با کمک مذاکرات آینده با گروه ۱+۵ به کلی برداشته شود، صدای کاسبان تحریم بیش از گذشته شنیده می‌شود. در روزگار تحریم که بانک مرکزی ایران و صرافی‌های وابسته به آن تحریم هستند برای جابه‌جایی پول، ارز و طلا نیاز به
افراد و شرکت‌هایی است که صاحب امکانات خاصی باشند یا به بیان دیگر بتوانند تحریم‌ها را دور بزنند و پول و ارز وارد کشور کنند. اما ظاهرا این افراد به جای دورزدن تحریم‌ها و خادم تحریم بودن، مردم و کشور را دور زدند و شدند کاسب یا دلال تحریم. البته این دور زدن‌ها تا جایی پیش رفت که دکتر روحانی دستور شناسایی و مجازات ویژه‌خواران را صادر کرد. بعد از دستور دکتر روحانی، تمامی نهادهای دولتی به تکاپو افتادند.
ریشه کاسبی از تحریم
محمد نهاوندیان، رئیس دفتر رئیس‌جمهوری، اولین کسی بود که از واژه «دلالان تحریم» استفاده کرد. به اعتقاد وی، مخالفان لغو تحریم‌ها شامل آن دسته از افرادی می‌شوند که با خروج شرکت‌های غربی از فضای اقتصادی ایران، فضای انحصاری برای آنها به وجود آمده و حالا اگر قرار باشد شرکت‌های غربی دوباره به بازار ایران برگردند منافع این دسته از افراد هم به خطر خواهد افتاد. کاسبان تحریم وقتی شرایط را مساعد دیدند، سری هم به بازار خودرو زدند.
همان افرادی که از تحریم و بحران ارزی کشور استفاده کردند و به گفته کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی، عده‌ای از مدیران و مسئولان، خودرو با ارز مرجع وارد کردند و با نرخ ارز آزاد به فروش رساندند. چندی پیش رویترز خبر داد که یک بانک گمنام هندی یکی از برندگان اصلی تحریم‌های غرب علیه ایران بوده و از محل واریز میلیاردها دلار از پول نفت ایران به حساب‌های آن، سود خوبی عاید خود کرده است.
این بانک ۳میلیارد دلار پول نفت ایران را بدون پرداخت سود نگهداری کرده و در ۳ ماهه منتهی به سپتامبر با افزایش ۴ برابری درآمد خود مواجه شده. درحالی‌که درآمد حاصل از بهره خالص این بانک ۵۵درصد رشد داشته است. بانک (یوسی‌او) هند قبلا یکی از موسسات مالی نه چندان قدرتمند هند بود، اما پس از آن‌که در سال ۲۰۱۲ برای پس‌انداز روپیه‌های حاصل از فروش نفت ایران انتخاب شد، افزایش درآمد و سود زیادی به دست آورد. این پول از این جهت با ارزش است که بانک‌های هندی به موجودی حساب‌های جاری بهره‌ای نمی‌پردازند، اما می‌توانند آن را به مشتریان دیگرشان وام بدهند. حالا به
گفته کارشناسان، همین افراد و ارگان‌هایی که با تحریم‌ها سود کلانی به دست آورده‌اند، تهدید بزرگی بر سر راه رفع تحریم‌ها به حساب می‌آیند.
همان افراد و شرکت‌هایی که به اسم دور زدن تحریم‌ها مردم و کشور را دور زدند. چرا که با حساب و کتاب دولت یازدهم و با کاهش تحریم‌ها روند کاری این گروه سخت‌تر خواهد شد و دیگر اثری از کاسبی کردن و دور زدن مردم و کشور باقی نخواهد ماند. امروزه بر کسی پوشیده نیست که کاسبان تحریم از چه زمانی، چرا و به چه نحوی در ایران رشد کردند. درست در همان روزهایی که محمود احمدی‌نژاد تحریم‌ها را کاغذپاره می‌خواند، همان کاغذپاره‌ها به دلارهایی در حساب بانکی افرادی تبدیل می‌شد و در پس آن حقوق ملتی زایل.
برگرداندن آب رفته از جوی
بدون‌شک در شرایط سخت روزهای تحریم که تمام گلوگاه‌های تجاری کشور به ویژه در حوزه کالاهای اساسی و نفت، تقریبا بسته و محدود بود، تجارت در این بخش‌ها بدون برخورداری از روابط خاص و وابسته به دایره قدرت سخت و در مواردی ناممکن بود. بدون‌شک این کاسبان تحریم تمایلی به خروج کشور از فضای تنگ و تیره کنونی ندارند، آنها در این سال‌ها از هر روزنی به نفع خود و همراهانشان بهره بردند.
به تبع همین مسأله رفع تنش‌های سیاسی ایران در حوزه بین‌الملل و کمرنگ شدن تحریم‌ها، شاهراه‌های حیاتشان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. «کاسبان تحریم نمی‌خواهند مذاکرات ایران با ۱+۵ مسیر درست و منطقی خود را طی کند، زیرا منافعشان با عدم موفقیت این مذاکرات گره خورده است.» مذاکرات وین ۴ که به ظن برخی چندان نتیجه‌بخش نبوده، خوشحالی کاسبان تحریم را به همراه داشته، اینها امیدوارند که با خروج مذاکرات از مسیر اصلی و عدم موفقیت آن، شریان‌های اقتصادی پرسودشان به قوت خود باقی بماند. این درحالی است که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان سیاسی و مسئولان،
نباید دور اخیر مذاکرات را ناموفق دانست زیرا این مسیری متداوم است که باز هم ادامه می‌یابد. همین تداوم مذاکرات به معنای تمایل غرب برای به نتیجه رساندن این موضوع است اما کاسبان تحریم که به تعبیر حسن روحانی «به بهانه مبارزه با ابرقدرت‌ها، منافع ملت را به یغما بردند» این روزها از هر ابزاری برای منحرف کردن جریان مذاکرات بهره می‌جویند چرا که موفقیت دولت در این مسأله، نه‌تنها منافعشان را به خطر می‌اندازد بلکه ممکن است به واسطه تلاش اذهان عمومی برای برخورد با آنها، نامشان همچون بابک زنجانی‌ها بر سر زبان‌ها بیفتد. آن وقت است که دیگر آب رفته به
راحتی به جوی باز نخواهد گشت.
* کارشناس آقتصادی