◄ دوچرخه؛ جایگزینی مناسب برای مقابله با آلودگی هوا

وبلاگ محمد نیکوفر-در مسیر تور خویش در اردیبشهت 1396 به شهر بزرگ اُترخت رسیدم. با وجود این تلاش بر احتراز از ورود غیرلازم به شهرهای بزرگ که تا حدی در مورد عبور از آمستروف در آن موفق بودم، به دلایل عدیده نتوانستم و یا نخواستم از ورود به شهر اُترخت پرهیز کنیم.

هنگام غروب به قصد خروج از شهر و اقامت در محلی مناسب در مسیر جنوبی شهر به طرف مرزهای بلژیک به طرف حومه جنوبی شهر حرکت کردم، اما از آنجایی که مسیر‌یاب گوشی تلفن در آن زمان درست کار نمی‌کرد و علیرغم آنکه نقشه کاغذی مسیرهای دوچرخه در هلند را به همراه داشتم، به دلیلی خستگی و نیز کمی سردرگمی در پیدا کردن مسیر درست مخصوص دوچرخه و در عبور از پل‌ها عریض و طویل جنوب اُترخت، در هنگام عبور از یکی از این مسیرها و هنگامی که قصد عبور از روی یک مسیر موقت پوشیده شده با ورق‌های فولادی که بر روی گل و لای قرار داده بودند، تایر دوچرخه بر روی ماسه‌های موجود بر روی صفحه فولادی سُر خورد و دوچرخه با بار سنگین آن واژگون شده و بار آن باز شد.

از آنجا که روشنی هوا با نزدیک شدن ساعت 9 شب به تدریج رنگ می‌باخت، از سر ناچاری تصمیم گرفتم تا شب را در همان حوالی اردو زده و اقامت کنیم. با کمی گشت و تجسس بر روی یک تپه چمنی مشرف به یک کانال بزرگ آب و در گوشه‌ای دنج چادر خویش را برپا کرده و شامی خورده و آماده خوابیدن شدم.

چند باری که از چادر آمدم و از آنجا که محل استقرار من در نزدیکی یک دریچه مُبدل بود شاهد بودم که چه رفت و آمد سنگینی از کشتی‌های بزرگ از کانال روبرو انجام می‌شود. کشتی‌های زیادی در نوبت حرکت منتظر می‌ماندند و برای من خیلی تازه و تا حدی بارونکردنی بود که چگونه در شهری دور از دریا و در میانه هلند محل عبور چنین کشتی‌های بزرگی است که برخی از آنان از حتی از نوع کروز تفریحی بودند و یا پرچم کشورهای دیگر من جمله آلمان را با خود داشتند.

دریچه مُبدل دریچه‌ای است که در میان دو کانال ناهمسطح (در مقیاسی کوچکتر از آنچه در کانال پاناما هست) وجود دارد و وقتی کشتی‌ها وارد آن می‌شوند، دریچه پشت سر آنها بسته می‌شود و سپس در میانه منتظر می‌مانند تا دریچه پیش رو باز شده و سطح آب با کانال پیش رو همتراز شود.

 اُترخت چهارمین شهر بزرگ هلند است و نیز یکی از مراکز عبور کانال‌های بزرگ آب است. در بخش قبلی در مورد نقش مهم کانال‌های آب در حمل و نقل کشور هلند بیشتر نوشتم. اما پرمسلم است که این الگو در ایران و بخصوص در مناطق مرکزی قابل اجرا نیست. اما در مورد آن روش رایج تردد در هلند چه؟ آیا امکان آنکه در ایران بتوان نقش موثرتری به دوچرخه و دوچرخه‌سواران بدهیم وجود ندارد؟

من به کرات در مورد جایگزینی الگوی دوچرخه هلند و اروپا بحث خواهم کرد. ولی باید بیشتر درمورد هلند و اروپا بنویسم. مثلا شرکت دی. اچ. ال. محموله‌های پستی سریع‌السیر خویش را با استفاده از دوچرخه به مقصد می‌رساند. من نمی‌دانم در ایران چه اتفاقی افتاد و یا چه نظریه‌ای پشت جایگزینی پستچی‌های موتوری با پستچی‌های با دوچرخه بود. البته حمل محموله پستی با موتورسیکلت ممکن است مزایایی هم داشته باشد، اما معایب آن بر محاسنش می‌چربد.

در زیر تصویر یکی از همین پستجی‌های اروپایی را می‌آورم:

روته نخست‌وزیر هلند در تصاویر بسیاری با دوچرخه دیده می‌شود. اینکه آیا این تصاویر صرفا برای نمایش است و یا اینکه در دنیای واقعی نیز چنین است، اطلاع دقیقی ندارم. هر چه هست وقتی در یکی از آخرین گزارشهای تلویزیونی وی را در حال رفتن به کاخ پادشاه برای یک ملاقات نشان می‌دادند، وی دوچرخه خود را همان جا پارک کرد و طبق عادت اکثر دوچرخه‌سوارانی که به وفور از دوچرخه استفاده می‌کنند، آن را نیز همانجا قفل کرد!

نوشتیم که تعداد دوچرخه‌ها در هلند از تعداد انسانها بیشتر است. برای پاسخگویی به این حجم بالای تقاضا از دیرباز کارخانجات دوچرخه بسیاری در هلند تاسیس شده است. البته بخشی از این تقاضا از طریق واردات تامین می‌گردد، علاوه بر اینکه برخی از کمپانی‌های مشهور دارای نمایندگی تولید در هلند هستند، من جمله Giant.

مشهورترین مارک‌های دوچرخه در هلند شامل: Gazelle و Batavus، ... هستند. این کارخانجات که بیشتر تولیداشان در همان کشور هلند به مصرف می‌رسد، دارای انواع دوچرخه و در ابعاد مختلف هستند.

در این فیلم مرکز تحقیق و تست یکی از این کارخانجات را مشاهده می‌کنید. در این مرکز 129 تست بر روی دوچرخه قبل از عرضه به بازار انجام می‌گردد. این فیلم را عرضه کردم تا اگر سرمایه‌گذارانی مایل بود در آینده ( در صورت افزایش تقاضای دوچرخه در ایران و یا جایگزینی آن با موتورسیکلت) خط تولید دوچرخه وارد کند، از همان ابتدا و در اقدامی سریع از چین یک کارخانه ارزان و  بی‌کیفیت نخرند! 

یکی از قدیمی‌ترین نوع دوچرخه‌ها که هنوز برای بسیار در هلند جاذبه دارد، دوچرخه مشهور به دوچرخه مادربزرگ است، که من تصویر یکی از آنها را در زیر آورده‌ام.  این دوچرخه که بدنه آن فولادی است دارای استحکام بسیاری است و برای کار و خرید داخل شهر در مسیرهای کوتاه مناسب است. این نوع دوچرخه کلاسیک هلندی دارای ترمز پدالی است و نیز روشنایی آن از طریق دینامی که با حرکت محور چرخ جلو فعال می‌شود، تامین می‌گردد. بسیاری از این نوع دوچرخه‌ها حتی دارای جعبده دنده در محور عقب هستند.

این روزها در هلند و بسیاری از کشورهای اروپایی از دوچرخه‌های الکترونیکی استقبال زیادی می‌شود. این دوچرخه‌ها برای افراد میان‌سال راحت‌تر است و نیز راه‌حل مناسبی برای جایگزینی با موتورسیکلت به منظور مقابله با آلودگی هوا در شهرهای بزرگ ایران به نظر می‌رسد.

اگرچه چندین سال است که این نوع دوچرخه‌ها به بازار ایران وارد شده است ولی به نظر می‌رسد هنوز نتوانسته است جای مطمئنی برای خود در بازار ایران پیدا نماید. شاید یکی از راه‌حل‌های کوتاه مدت مقابله با آلودگی هوا جایگزینی یارانه بنزین با یارانه خرید این نوع از دوچرخه‌ها باشد.