◄ روش محاسبه و برآورد نیاز لکوموتیو و واگن باری در آغاز دهه هفتاد

در آغاز دهه هفتاد با دو تجربه افزایش کشش لکوموتیو در سال 69 برای لکوموتیوهای موجود GT26 و U30C جدید که قابلیت حمل بار آنها در فراز 10 در هزار به ترتیب از 1000 به 1500 تن و از 1000 به 2000 تن افزایش یافت و باز شدن فضای خرید لکوموتیوهای جدید بیشتر و تامین قطعات یدکی برای راه اندازی لکوموتیوهای متوقف، زمینه یک جهش چشمگیر برای پاسخ به بازار رو به رشد صنایع کشور به ویژه در بخش بارهای معدنی در سال های نخستین پس از جنگ تحمیلی فراهم شد.

هرچند برای مذاکرات خرید لکوموتیوهای GE به دلیل رویکرد قابل تقدیر وزیر راه و ترابری زمان زیادی صرف نشد ولی محاسبه و برآورد نیاز لکوموتیو و واگن باری برای پیش بینی خرید لکوموتیو و سفارش واگن به صنایع داخلی بسیار ضروری بود که برای نمونه به جدول محاسبات ناوگان باری که در تصویر شماره 611 کتاب سیاه در مرکز تحقیقات ثبت شده است اشاره می شود.

این جدول با 34 سطر و 12 ستون برای هر مسیر ریلی تقاضای حمل و فاصله را مشخص و مشخصات قطار شامل وزن ناخالص قطار، تعداد واگن و تعداد لکوموتیو را تعیین نموده است (ستون های 4، 5، 6) و بر اساس مسافت و فرآیند بارگیری، حمل، تخلیه و بازگشت و منطقا با توجه به ترافیک، واگن روز و لکوموتیو روز (ستون های 7 و 8) را برای هر چرخه در هر مسیر مشخص کرده و پس از تعیین نوع لکوموتیو بر اساس منطقه کاری لکوموتیوها (ستون 9)، تعداد ناوگان مورد نیاز را با احتساب زمان آماده به کاری مشخص نموده (ستون های 10 و 11) و در ستون 12 تن کیلومتر خالص از ضرب تقاضا و فاصله را برآورد کرده و در پایین جدول جمع لکوموتیو باری و واگن مورد نیاز (با بارمحوری 20 تن) برای حمل بار را مشخص نموده است.

19141 واگن و 443 لکوموتیو (481 لکوموتیو معادل) برای حمل 71 میلیون تن (24 میلیارد تن کیلومتر) که بعضا برای حداکثر استفاده از قابلیت کشش لکوموتیو، متناسب با فراز و طول مجاز قطار، با تناژ و لکوموتیو متفاوت اعزام می شد که نمونه آن در ردیف های 28 تا 31 با تناژ 5 میلیون تن در مسیر بندرعباس به آپرین با مسافت محسوب 1398 کیلومتر قابل توجه است.

تناژ اولیه 2400 تن در مسیر بندعباس- بافق با 2 لکوموتیو GT26، 3800 تن تا میبد با 2 دستگاه U30C، 4000 تن تا قم با 1 دستگاه U30C و 2600 تن تا تهران با 3 دستگاه GT26 (مسیر قدیم قم با فراز 15 درهزار و GM با 18 تن کشش).

نمونه دیگر 2 میلیون تن بار بین دیزیچه تا آپرین با ایستگاه های میانی سیستان، چاریسه و قم با چهار ترکیب قطار در ردیف های 20 تا 23 با وزن3800، 3000، 4000 و 2600 تن با 2 لکوموتیو U30C، و سپس 3، 1 و 3 لکوموتیو GT26 تا آپرین است.

نمونه سوم 4 هزار تن بار از بندر امام به آپرین است که در بخش اول قطار 4000 تنی با یک لکوموتیو GT26 تا اندیمشک و از آنجا تا آپرین، قطار سنگین 5000 تنی با 6 دستگاه لکوموتیو GT26 منظور شده بود (با فرض قطار سنگین با لکوترول).

این رویکرد تغییر آرایش قطار برای حداکثر کردن بهره وری لکوموتیو با رعایت طول قابل اعزام قطار در مسیرهای متفاوت بود و چنانچه از محاسبه مجدد ناشی از تفکیک و تنظیم مجدد قطار در بارهای مذکور پرهیز گردد تناژ کل بار به حدود 50 میلیون تن بدون تغییر تن کیلومتر می رسد (با متوسط سیر 480 کیلومتر در حالی که با فرض نخست متوسط سیر 340 کیلومتر بود).

اکنون که راه آهن در برنامه جهشی ترانزیت برای حمل 150 میلیون تن، لکوموتیوهای باری مورد نیاز تا 1405 حدود 800 دستگاه و لکوموتیو مانوری را 370 دستگاه اعلام نموده که جمعا با احتساب فناوری کشش آن بیش از دوبرابر کل لکوموتیوهای باری و مانوری موجود می باشد بهتر است محاسبات جدول فوق با رعایت شرایط کنونی و آینده برای مبدا - مقصد، فراز مسیر، تناژ قطار، تعداد، توان و کشش لکوموتیو تکرار گردد. (با احتساب مسیرهای گلوگاهی و نقشه لازم الاصلاح تقاضا- ظرفیت)

تهیه این جدول برای تجدید محاسبات جدول (880118) ناوگان برقی (آماده به کاری، سرعت و قابلیت اعتماد) نیز مفید است.

قابل ذکر اینکه با ورود لکوموتیو C30-7 که توان موتور آن با لکوموتیو U30C یکسان ولی کشش آن بیش از 40 درصد بالاتر بود، تقاضا برای آن از سوی ادارات کل نواحی فزونی یافت و برای توزیع عادلانه و پایش بهره وری این لکوموتیوها، شاخص لکوموتیو معادل تعریف و فرم 301 طراحی شد و مدیرعامل با این ابزار پایشی، کاستی بهره وری ادارات کل را تذکر میداد (4000919).       

* کارشناس حمل و نقل