◄ ادعای رکودشکنی در حمل مسافر با قطار؛ حقیقت یا نمایش تبلیغاتی؟

چندی پیش مدیرعامل شرکت راه‌‌ آهن با بیان این که رکورد حمل مسافر ریلی مربوط به سال 1389 (28 میلیون و 814 هزار نفر) در سال 1401 با رسیدن به بیش از 29 میلیون مسافر شکسته شده است، ادعای رکوردشکنی جابجابی مسافر ریلی را در تاریخ بیش از صد ساله راه‌ آهن مطرح نمود.

بررسی و تحلیل آمار حمل مسافر ریلی در 20 سال گذشته و نه حتی در طول تاریخ بیش از صد ساله راه‌ آهن نشان می‌ دهد که به دلیل نامعلومی این ادعا حقیقت را به طور کامل شفاف بیان نمی‌ کند. آمار موجود در سایت شرکت راه‌ آهن نشان می‌ دهد حمل مسافر ریلی در سال 1401 از نظر تعداد مسافر با رسیدن به 29 میلیون 666 هزار نفر، حدود 3 درصد بهبود در رکورد قبلی (مربوط به سال 1389) ایجاد کرده است و اگر صرفا همین محاسبه را مد نظر قرار دهیم، بهترین عملکرد را در 20 سال گذشته داشته است. اما نکته بسیار مهمی که در ادعای راه‌ آهن خبری از آن نیست، این است که شاخص نفر - کیلومتر مسافر جابجا شده، قطعا و به اعتقاد کارشناسان، شاخص دقیق‌ تر و صادق‌ تری نسبت به شاخص تعداد مسافر برای سنجش عملکرد در این حوزه است. از منظر این شاخص، بهترین عملکرد با رکورد 17 میلیارد و 877 میلیون نفر - کیلومتر، مربوط به سال 1390 بوده که بیش از 12 درصد نسبت به عملکرد سال 1401 که راه‌ آهن ادعای رکوردشکنی در این سال را دارد، بهتر بوده است. همچنین با توجه به نمودار زیر می‌ توان گفت که از نظر این شاخص (یعنی شاخص نفر - کیلومتر) عملکرد تمام سال‌ های 1388 تا 1393 از سال 1401 بهتر بوده است و بنابراین با این تحلیل، روشن است که ادعای رکوردشکنی ادعای درستی نیست. 

از سوی دیگر باید توجه داشت که طبق برخی شنیده‌ ها، از سالیان گذشته به دلایلی نامعلوم در برخی مسیرهای طولانی، هر بلیت صادره برای قطار مسافری، در سیستم عملکرد ریلی دو بار شمرده و ثبت می‌ شده است. برای مثال برخی مواقع، هر سفر واقعی در مسیر اهواز - مشهد، به دو سفر مجازی شامل یک سفر اهواز - تهران و یک سفر تهران - مشهد تجزیه می‌ شده است. با توجه به اذعان برخی کارشناسان به پیشینه رواج چنین پدیده‌ ای در گذشته که یقینا دور از صداقت آماری و مصداق دست کاری در اطلاعات بوده، اکنون مشخص نیست که آیا در سال 1401 نیز رکوردشکنی بر حسب تعداد مسافر، حاصل رشد واقعی عملکرد بوده یا برعکس، ناشی از شکنجه دادن آمار به شکل مذکور و قلب واقعیت بوده است. لذا ضرورت دارد شرکت راه‌ آهن در رابطه با این موضوع که طی دو ماه اخیر سوال بسیاری از کارشناسان بوده است شفاف سازی کند. البته همچنان که بیان شد، فارغ از توضیحات راه‌ آهن، شاخص نفر - کیلومتر جابجا شده، شاخصی صادق‌ تر و قابل اعتمادتر از شاخص تعداد جابجایی ثبت شده بر حسب نفر (مسافر) است و همچنان که نمودار نفر - کیلومتر نمایش می‌ دهد، تا حدی واقعیت پنهان را به نمایش می‌ گذارد. 

* کارشناس حمل‌ و نقل