◄ نقش «وزارت حمل و نقل» در کاهش تصادفات و توسعه نقش ایران در کریدورهای بین المللی چیست؟
تشکیل وزارتخانه ای مستقل برای حمل و نقل می تواند کاهش تلفات ناشی از تصادفات را تسهیل کند؛ زیرا هرچه تمرکز بر این بخش تخصصی تر شود، تصمیم گیری و سیاست گذاری با حساسیت و دقت بیشتری صورت می گیرد.
شهاب دبیری نژاد: با توجه به بحث های مختلف و دیدگاه های متفاوت درباره تفکیک وزارت راه و شهرسازی در این متن تلاش شده تا در قالب پاسخ به دو سوال کارکرد تشکیل وزارت حمل و نقل در حل دو موضوع مهم حوزه حمل و نقل یعنی تصادفات و راهگذرهای بین المللی به صورت مختصر بررسی شود.
پرسش 1: با توجه به آمار بالای کشته های تصادفات در ایران (سالی 20 هزار نفر) تفکیک وزارتخانه راه و شهرسازی و تشکیل وزارت حمل و نقل چه کمکی به کاهش تلفات می کند؟
پاسخ: تشکیل وزارتخانه ای مستقل برای حمل و نقل می تواند کاهش تلفات ناشی از تصادفات را تسهیل کند؛ زیرا هرچه تمرکز بر این بخش تخصصی تر شود، تصمیم گیری و سیاست گذاری با حساسیت و دقت بیشتری صورت می گیرد. در ساختار فعلی، موضوعات حمل و نقل در کنار مسکن و شهرسازی قرار گرفته و ممکن است اولویت ها یا بودجه کافی برای ایمنی راه ها و مدیریت ترافیک در دسترس نباشد. اما با ایجاد وزارت حمل و نقل مجزا، چند اقدام مهم می تواند مؤثر باشد:
1. اولویت بندی اقدامات ایمنی: یک نهاد تخصصی در حوزه حمل و نقل بهتر می تواند بر برنامه ریزی ایمنی راه ها، ارزیابی نقاط حادثه خیز و تخصیص منابع کافی برای اصلاح و بهبود زیرساخت ها تمرکز کند. این رویکرد موجب می شود بند «ت» ماده (59) برنامه هفتم توسعه که بر ضرورت تدوین «برنامه عملیاتی ایمنی راه های ایران» تأکید دارد به درستی اجرا شود. اقدامی که تاکنون به دلیل گستردگی وظایف وزارت خانه فعلی به سرانجام نرسیده است.
2. تقویت نظارت و استانداردسازی: وزارت حمل و نقل مستقل امکان تدوین و اجرای استانداردهای فنی و ایمنی را با جدیت بیشتری دارد. به عنوان مثال، بخش حمل و نقل می تواند با تمرکز بر بهبود کیفیت جاده ها، افزایش کنترل ها و نظارت بر شرکت های حمل و نقل، ارتقای کیفیت ناوگان حمل و نقل عمومی، و رعایت استانداردهای فنی خودروها در کاهش تصادفات مؤثر باشد.
3. مدیریت چابک تر: با تفکیک، کاهش بروکراسی و تقسیم واضح وظایف به تحرک بیشتر در رفع مشکلات منجر می شود. وقتی مسئولیت هر وزارتخانه مشخص باشد، وزارت حمل و نقل می تواند بدون درگیر شدن در موضوعات مسکن و شهرسازی، تصمیم گیری های سریع و متمرکزی در حوزه بهبود ایمنی داشته باشد.
4. هماهنگی با پلیس و دیگر دستگاه ها: وزارت حمل و نقل تخصصی، بستری برای هم افزایی بهتر با پلیس راهنمایی و رانندگی، اورژانس و نهادهای مرتبط ایجاد می کند. این ارتباط منسجم امکان اعمال قانون، پایش دقیق تصادفات و هم اندیشی برای طراحی راهکارهای کاهش تلفات را تسهیل می کند.
5. تخصیص بودجه و منابع متمرکز بر ایمنی: در ساختار یک وزارتخانه مجرد، بخش عمده ای از توجه و بودجه به صورت هدفمند برای ارتقای کیفی و ایمنی راه ها، توسعه حمل و نقل عمومی ایمن تر و بهبود فرهنگ ترافیک اختصاص می یابد. این امر موجب حفظ تمرکز سیاست گذاران بر حل مشکلات حیاتی جاده ها و وسایل نقلیه می شود.
در مجموع، با تخصصی سازی و اولویت بخشی به حمل و نقل، می توان رویکردی جامع به ایمنی راه ها اعمال کرد، هماهنگی دستگاه ها را بالا برد و از هدررفت منابع جلوگیری کرد. در نتیجه، اقدامات پیشگیرانه و اصلاحی در بخش های مهندسی، آموزش رانندگان، پایش ترافیک و نظارت بر ناوگان حمل و نقل عمومی با اثربخشی بالاتری صورت می گیرد و امید می رود که شمار تلفات سالانه تصادفات به شکل چشمگیری کاهش یابد.
***
پرسش 2: با توجه به موقعیت ممتاز جغرافیایی ایران و ضرورت ایجاد همکاری های اقتصادی مبتنی بر راهگذرهای بین المللی، آیا تفکیک وزارت راه و شهرسازی می تواند کمکی به این رویکرد و جلب مشارکت های اقتصادی در فضای بین الملل نماید؟
پاسخ: تشکیل یک وزارتخانه مستقل برای حمل و نقل می تواند در بهره گیری هرچه بهتر از موقعیت ممتاز جغرافیایی ایران در کریدورهای منطقه ای و جهانی نقش کلیدی ایفا کند. وقتی تمرکز مدیریتی به طور اختصاصی بر زیرساخت های حمل و نقل و اتصال به راهگذرهای بین المللی باشد، امکان برنامه ریزی جامع تر برای بهبود ترانزیت کالا و مسافر فراهم می شود و سیاست گذاری ها شکل هدفمندتری به خود می گیرد. در ادامه، چند مزیت مورد تأکید قرار می گیرد:
1. رویکرد تخصصی و منسجم: با تفکیک حوزه حمل و نقل از مسکن و شهرسازی، ساختار جدید فرصت خواهد داشت تا با تمرکز کامل بر راهگذرهای منطقه ای و فرامنطقه ای، سرمایه گذاری های اولویت دار در توسعه کریدورها را شناسایی و عملیاتی کند و موانع مقرراتی و اجرایی را سریع تر برطرف کند.
2. ارتقای همگرایی بین المللی: در شرایطی که کشورهای همسایه و شرکای تجاری به دنبال ایجاد زنجیره های ترانزیتی و کریدورهای چندجانبه هستند، وزارت حمل و نقل متمرکز می تواند هماهنگی لازم را با دولت ها و نهادهای بین المللی تسهیل کند. در نتیجه، ایران می تواند امتیازات موقعیتی و ترانزیتی خود را بهتر عرضه کرده و با جذب سرمایه گذار خارجی یا انعقاد موافقت نامه های ترانزیت چندجانبه، مشارکت اقتصادی بین المللی را توسعه دهد. این در حالی است که وزارت خانه ای که مشغله بزرگی به نام مسکن را در وظایف خود دارد، امکان چنین نقش آفرینی در فضای بین المللی را نخواهد داشت.
3. کاهش چالش های اداری و هماهنگی سریع تر: ساختار تفکیک شده با مأموریت و شرح وظایف مشخص، در مذاکرات و معاهدات بین المللی چابک تر عمل می کند و در تعامل با سازمان ها و نهادهای بین المللی (نظیر سازمان همکاری اقتصادی اکو، سازمان تجارت جهانی و …) به نتیجه بهتری می رسد. این موضوع، تصمیم گیری در سطح کلان و اجرای زیرساختی را تسهیل می کند.
4. بهره گیری مؤثر از منابع: وقتی بودجه و منابع انسانی جداگانه برای وزارت حمل و نقل تخصیص داده شود، امکان اولویت بندی و مدیریت پروژه ها در حوزه جاده ای، ریلی، دریایی و هوایی به شکل کارآمدتری فراهم می آید. افزون بر آن، بخش حمل و نقل می تواند نسبت به جذاب کردن فرصت های سرمایه گذاری خارجی در زیرساخت های ترانزیتی اقدام کند.
در مجموع، تفکیک وزارت راه و شهرسازی و ایجاد یک وزارتخانه مستقل برای حوزه حمل و نقل، با تمرکز بر توسعه راهگذرهای بین المللی و تسهیل همکاری های اقتصادی، می تواند جایگاه ترانزیتی ایران را تقویت کرده و موجب رونق سرمایه گذاری و ارتقای حضور کشور در بازارهای جهانی شود.
* کارشناس حمل و نقل
