◄ گردشگری دریایی؛ رهیافتی موثر برای توسعه بوشهر
تیننیوز| گردشگری دریایی و ساحلی، یکی از مهمترین، جذاب ترین و سودآورترین حوزههای گردشگری در همه جهان است اما در ایران، هنوز چنان که شایسته است به این حوزه پرداخته نشده است در سال 2012 تعداد 16 میلیون نفر در جهان سفر دریایی داشتهاند و در سال 2013 این رقم به 20 میلیون نفر با درآمدی معادل 34 میلیارد دلار بالغ شده است، با این وجود درآمددر حالی که در دنیا طرفداران بسیاری را به خود جذب كرده است به گونهای كه بسیاری از كشورهای كوچك حوزه خلیج فارس تنها با داشتن چند صد متر نوار ساحلی تبدیل به قطب توریسیم دریایی در منطقه شدهاند. اما ایران علیرغم دارا بودن 5800
كیلومتر نوار ساحلی در خلیج فارس و دریاهای عمان و دریای خزر، نه تنها سهم بسیار ناچیزی از در آمدهای گردشگری دریایی جهان و خاورمیانه را به خود اختصاص داده، بلكه حتی نتوانسته گردشگران داخلی را هم پاسخگو باشد، به گونهای كه بسیاری از هم هموطنانمان برای بهرهگیری از سواحل و امكانات گردشگری دریایی راهی كشورهای همسایه مانند امارات و تركیه میشوند.
استان بوشهر در یک نگاه
استان بوشهر از شمال به قسمتی از استان خوزستان و استان کهگیلویه و بویراحمد، از شرق به استان فارس، از جنوب و غرب به خلیج فارس و از جنوب شرق به قسمتی از استان هرمزگان محدود است. این استان با مساحتی حدود ۲۷٬۶۵۳ کیلومتر مربّع، جمعیّتی برابر ۹۸۷٫۳۵۲ نفر دارد. استان بوشهر با خلیج فارس بیش از ۷۰۷ کیلومتر مرز دریایی دارد. استان بوشهر بین ۲۷درجه و ۱۹دقیقه تا ۳۰درجه و ۱۶دقیقه عرض شمالی و ۵۰درجه و ۱دقیقه تا ۵۲درجه و ۵۹دقیقه طول شرقی از نصفالنهار گرینویچ قرار دارد.
استان بوشهر از استانهای جنوبی ایران و هفدهمین استان بزرگ کشور به لحاظ مساحت است که در حاشیه خلیج فارس قرار دارد. مرکز این استان بندر بوشهر میباشد.
این استان بهعلت قرار گرفتن در ساحل استراتژیک خلیج فارس، صادرات و واردات دریایی، صنعت صیادی، وجود ذخایر نفت و گاز (پارس جنوبی و شمالی)، کشاورزی و نخلداری و وجود نیروگاه هستهای از اهمیّت راهبردی و اقتصادی برخوردار است؛ به گونهای که پایتخت انرژی ایران لقب گرفتهاست.
چهار ناحیه طبیعی استان تحت حفاظت محیط زیست قرار دارند که شامل: منطقه حفاظتشده مند، منطقه حفاظتشده نایبند، منطقه حفاظتشده حله و پناهگاه حیات وحش کوهسیاه است. مهمترین بنادر استان شامل بندر بوشهر، بندر گناوه، بندر دیلم، بندر ریگ، بندر دیر، بندر کنگان، بندر نخل تقی، بندر عسلویه و بندر عامری میباشد.
گردشگری دریایی؛ رهیافتی موثر برای توسعه بوشهر
صنعت گردشگری در جهان توسعه فراوانی یافته و بسیاری از کشورها از این راه توانستهاند وضعیت خود را بهبود بخشند و از مشکلاتی مانند بیکاری، پائین بودن سطح درآمد سرانه و کمبود درآمد ارزی خویش بکاهند. امروزه صنعت جهانگردی بزرگترین و متنوع ترین صنعت در دنیا به حساب میآید. بسیاری از کشورها این صنعت پویا را منبع اصلی درآمد، اشتغال زائی، رشد بخش خصوصی و توسعه زیرساخت ها میدانند. صنعت گردشگری به قدری در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها اهمیت دارد که اقتصاددانان آن را صادرات نامرئی نیز مینامند. همزمان با پیشرفت بشریت در حوزههای متفاوت، گردشگری به عنوان یک
صنعت بینالمللی که از جنبههای مختلفی میتوان به آن نگاه کرد، وارد معادلات بشری گردیده، به گونهای که پایه بسیاری از اقتصادها برای دستیابی به رشد اقتصادی بر صنعت گردشگری گذاشته شده است.
طالب ریفـاعی دبیـرکل سـازمان جهانی جهـانگـردی (UNWTO) در ایـن باره میگوید: «تثبیت جایگاه گردشگری در اقتصاد با این نتایج عالی با وجود نگرانی ها و آشفتگی های امنیتی در بسیاری از مناطق جهان بی نظیر است.» به اعتقاد وی این موضوع مهر تاییدی است بر اینکه توریسم یک بخش اقتصادی است که به صورت شگفتآوری انعطاف دارد و می تواند به شکل فزآیندهای به توسعه بسیاری از کشورها در دنیا کمک و به دولتهای ملی یادآوری کند گردشگری میتواند بخشی از راهحلها برای توسعه باشد.»
هماکنون گردشگری به مهمترین صنعت زاینده در دنیا تبدیل شده است. از هر 10 نفر شاغل در دنیا یک نفر در زمینه گردشگری فعالیت دارد و بیش از 9 درصد تولید ناخالص داخلی دنیا (GDP) به این صنعت اختصاص دارد. بنا به اعلام معاون توسعه مدیریت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور " درآمد ورود هر گردشگر به ایران برابر با صادرات 30 بشکه نفت است".
شمار گردشگران دنیا از مرز یک میلیارد نفر گذشته که از قِبل آن 1400 میلیارد دلار درآمد برای کشورها حاصل میشود: «در حال حاضر نیز کشورهای در حال توسعه و اقتصادهای نوظهور توجه بسیاری به توسعه آن دارند. بر اساس گزارشهای مختلف بینالمللی این بخش اقتصادی در آینده اهمیت بیشتری هم خواهد یافت. پیشبینی میشود تا سال 2020، شاهد 5 درصد رشد سالانه گردشگری جهان باشیم. رشدی که تقریبا بیش از تمامی بخش های اقتصادی دیگر است. این پیشبینیها برای خاورمیانه و آسیا حتی به 10 درصد هم میرسد.
گردشگری همواره قربانی توجه بیش از اندازه به نفت، برخی از صنایع و حتی کشاورزی شده و برخی از دلایل سیاسی و امنیتی هم این موضوع را تشدید کرده است. در گزارشی که مجمع جهانی اقتصاد منتشر کرده، رتبه ایران از نظر توجه دولت به بخش گردشگری، بین 141 کشور بررسی شده تنها 135 بوده است.» خیلی از کشورها از بسیاری جهات از ما عقب ترند ولی چون در پازل گردشگری دنیا قرار دارند به عنوان یک مقصد گردشگری مورد توجه جهانگردان هستند. برای مثال هند از نظر بهداشتی و نظافت دارای مشکلات زیادی است ولی به لحاظ قرار داشتن در چرخه گردشگری جهان اشکالات آن نادیده گرفته میشود.
با ملاحظه وضعیت جغرافیایی و تاریخی استان بوشهر خوشبختانه این خطه در زمینههای مختلف مستعد برای سرمایهگذاری مرتبط با گردشگری است. داشتن حدود 900 کیلومتر مرز آبی و ساحل زیبای خلیج فارس، جزایر متعدد، جنگلهای حرا و مناطق حفاظت شده زیست محیطی، کوه و گنبد نمکی، آثار تاریخی و باستانی، طبیعت زیبا در مناطق پشتکوه استان، بافت تاریخی بوشهر، سایت باستانی سیراف مراکز خرید در شهرهای ساحلی مثل بوشهر، گناوه، دیلم، ریگ، دلوار، دیر، عسلویه و نخل تقی، میراث معنوی و غیر ملموس، موسیقی، برنامه های مذهبی و آئینی و غذای خاص بومی منطقه و جاذبههای گوناگون دیگر حاکی از این
است که سرمایهگذاری در بخش گردشگری میتواند جایگاه استان بوشهر را به سمت توسعه ارتقاء بخشیده و منافع فراوانی را نصیب مردم نماید.
مطالعات مشاورین طرحهای جامع شهرهای استان مانند مشاور طرح جامع بوشهر نیز دلالت بر این موضوع دارد که بوشهر در افق 1404 شهری است با قابلیتهای تجاری، بازرگانی و گردشگری.
در میان استعدادهای موجود گردشگری استان، بدون تردید گردشگری دریایی از مزایا و پتانسیلهای فوقالعاده بالاتری نسبت به سایر حوزههای گردشگری جهت توسعه این صنعت دارند که عمده دلایل آن به شرح زیر است:
1- برخورداری از سواحل طولانی با حدود 900 کیلومتر مرز آبی شامل سواحل ماسه ای حماد و امام حسن در دیلم، سواحل ماسه ای گناوه، سواحل بوشهر، سواحل ماسه ای دلوار و دل آرام، سواحل دشتی، دیر، کنگان، بنک، عسلویه، نخل تقی، سیراف، پرک و ساحل صخره ای نای بند و هاله
2- وجود جزایر گوناگون در استان نظیرجزیره خارگ، خارگو، شیف، عباسک، میر مهنا، نخیلو، جزیره ام الگرم و تهمادو .
3- امکان انواع ورزشها، بازیها و تفریحهای آبی در سواحل و مناطق دریایی استان که میتواند بوشهر را به قطب ورزشها، بازیها و تفریحهای آبی تبدیل نماید.
4- امکان بکارگیری کشتیهای توریستی کروز و لنجهای تفریحی در آبهای دور و نزدیک و همچنین استفاده از کشتی هتلی به عنوان یک جاذبه فوقالعاده.
5- وجود مراکز خرید در بنادر استان نظیر دیلم، گناوه، ریگ، بوشهر، دلوار، دیر، کنگان، عسلویه و نخل تقی که به عنوان یکی از جاذبههای خاص سفر محسوب میگردد.
6- بهرهبرداری از توریسم غذا و ایجاد رستورانهای ساحلی با پخت انواع غذاهای دریایی و محلی به عنوان یکی از جذابیتهای سفر.
7- ایجاد فروشگاههای صنایع دستی با محصولات دریایی و تاکسیدرمی.
8- برقراری خطوط کشتیرانی بار و مسافر بین بوشهر و بنادر کشور و همچنین بوشهر و بنادر کشورهای حاشیه خلیج فارس.
9- پیشنهاد تبدیل جزیره متروک و بلا استفاده خارگو به یک منطقه آزاد توریستی حلال بینالمللی با توجه به وجود فرودگاه جزیره خارگ در نزدیکی آن.
10- ایجاد ماریناها (تفرجگاههای ساحلی) در مناطق مطالعه شده استان. ماریناها به شکل امروزی یکی از آخرین دستاوردهای قرن بیستم و از جمله فضاهای تفریحی و توریستی بوده که مورد توجه اکثریت کشورهای صاحب منابع و در حال توسعه قرار گرفته است.
11- ساخت قایقهای کف شیشهای به منظور دیدن آبزیان دریا با اهداف تفریحی- علمی.
گردشگری دریایی؛ حلقه مفقوده ظرفیت بوشهر
ایران با وجود دارا بودن 5800 كیلومتر نوار ساحلی در خلیج فارس، دریاهای عمان و خزر، نه تنها سهم بسیار ناچیزی از در آمدهای گردشگری دریایی جهان و خاورمیانه را به خود اختصاص داده، بلكه حتی نتوانسته گردشگران داخلی را هم پاسخگو باشد، به گونهای كه بسیاری از هموطنانمان برای بهرهگیری از سواحل و امكانات گردشگری دریایی، راهی كشورهای همسایه مانند امارات و تركیه میشوند.
در حال حاضر این صنعت زمینه اشتغال حدود 225 میلیون نفر در سراسر جهان را فراهم كرده و نه (9) در صد از كل تولید ناخالص اقتصاد جهانی به آن وابسته است.
در این میان كشورهای منطقه آسیا و اقیانوسیه مقصد اصلی بخش قابل توجهی از گردشگران بوده كه تعداد زیادی از آنان را گردشگران دریایی تشكیل میدهد.
مطالعات انجام شده توسط آژانسهای بینالمللی وابسته به سازمان ملل نشان میدهد تعداد گردشگران در سراسر جهان در سال 2020 میلادی به یك میلیادر و 600 میلیون نفر خواهد رسید. در این راستا سازمان مذكور پیشبینی میكند كه منطقه خاورمیانه پس از منطقه شرق آسیا بالاترین میزان رشد توریسیم را در جهان دارا باشد. این در حالی است كه كشور ایران علیرغم برخورداری از تمدن دیرینه، تنوع آب و هوایی و جاذبههای فراوان گردشگری تنها یك صدم در صد از سهم گردشگری جهان را به خود اختصاص داده است.
گردشگری دریایی همواره حلقهای مفقوده در میان سایر بخشهای گردشگری است به گونهای كه حتی زیر ساختهای آن نیز در كشورمان وجود ندارد.
استان بوشهر با بیش از 700 کیلومتر مرز آبی با سواحل خلیج فارس که از این نظر در سطح کشور بی نظیر است، یکی از ظرفیتهای بالقوه در گردشگری دریا و ساحل است که هم ابعاد گستردهای برای سرمایهگذاری دارد و هم از جذابیت بالایی توریستی برخوردار است. باتوجه به ساحلی بودن استان بوشهر، گردشگری دریایی یکی از ظرفیتهای بالقوه است که مغفول مانده است. در حالی که سواحل استان بوشهر این قابلیت را دارد که بوشهر را به عنوان یکی از قطبهای گردشگری دریایی کشور مبدل سازد.
اما راهکار استفاده از این ظرفیت بسیار خوب چیست؟
الف- باید پتانسیلهای ساحلی استان از نظر دریایی و ساحلی و جاذبههای آنها، شناسایی و در ادامه، یک نقشه جامع در این حوزه، تهیه شود، به گونهای که در این نقشه از نظر اقتصادی، گردشگری دریایی بتواند برای استان درآمدزا باشد و فرصت اشتغال و کارآفرینی ایجاد نماید.
ب- در گردشگری دریایی، اگرچه سطح دریا ممکن است به تنهایی جاذبه ای نداشه باشد اما جاذبه های مسیر سفر تعیین کننده است.
ج- برای افرادی که نمی خواهند یا نمیتوانند با شناور، سفر دریایی داشته باشند باید گردشگری ساحلی وجود آورد، یعنی سفرهای بسیار کوتاه با قایقهای کوچک یا استفاده از ورزشهای آبی مثل جت اسکی و نیز غواصی و ...
د- به دنبال جذابیتهای جدید در گردشگری دریایی بود. (باستان شناسی دریایی خلیج فارس)
ه- رونق کشاورزی دریایی در زمینه جلبکهای دریایی که در خلیج فارس وجود دارد .
در اینجا به دو نقطه تفریحی دریایی در این استان اشاره مینمایم:
شهرستان دیلم شمالی ترین نقطه استان به واسطه موقعیت جغرافیایی، ظرفیتهای دریا و خشکی و اتصال به استانهای اطراف زمینه توسعه گردشگری دریایی را دارد. بندر دیلم بواسطه ساحل زیبا و هوای مناسب در فصلهای زمستان وبهار، مردم خونگرم هموطنان زیادی را به خود جذب کرده که باید برای این ظرفیتها برنامه ریزی و سرمایه گذاری کرد.
ساحل ، ماسه های نرم و یک دست شهرستان دیلم و بازارچه کالاهای تجاری همه ساله مسافران و گردشگران زیادی را از سراسر کشور به این منطقه میکشاند.
جزیره خارگ
جزیره ی خارگ یكی از مهم ترین جزایر موجود در خلیج فارس است كه علی رغم وسعت كم، دارای اهمیت فراوانی از لحاظ تجاری، اقتصادی، نظامی و تاریخی است. طول تقریبی خارگ 8 كیلومتر و عرض آن 4 تا 5 كیلومتر است و مساحت این جزیره كمتر از چهل كیلومتر مربع است. در 2 كیلومتری شمال این جزیره، جزیره خارگو واقع شده كه از توابع جزیره ی خارگ محسوب می شود.
از لحاظ آب و هوایی، اغلب جزایر دارای هوای گرم و مرطوب هستند. این جزایر در حقیقت دو فصل دارند: فصل تابستان كه بسیار گرم و طولانی است و پاییز كه نه سرد است و نه گرم.
آثار و بناهای تاریخی جزیره خارگ
جزیره خارگ یا به قول جلال آل احمد «در یتیم خلیج فارس» با قدمتی طولانی در درازای تاریخ دارای حیات بوده است.
گور معبد های پالمیران
در بخشی از كوهستان جزیره ی خارگ گورهای فراوانی احداث شده است كه با توجه به عمق كم و سطح مدور بعضی از این گورها، آن ها را به زرتشتیان نسبت میدهند.
گور دلمن
یكی دیگر از آثار مهم تاریخی موجود در جزیره خارگ، دو تخته سنگ بزرگ بر فراز كوهستان جزیره است كه به صورت ضربی بر روی هم قرار دارند. «گیر شمن» معتقد است كه این اثر یك نمونه از گورهای دلمن بوده و متعلق به هزاره ی یكم پیش از میلاد مسیح در حدود سه هزار سال پیش است.
آرامگاه امامزاده میر محمد حنفیه
یكی از مهمترین و با ارزشترین آثار تاریخی و فرهنگی جزیره ی خارگ آرامگاهی است كه در قسمت جنوب غربی جزیره همچون نگینی خود نمایی میكند.
بنای این آرامگاه كه تاریخ 738 ه.ق را بر خود دارد، مربوط به حكمرانی سلسله ی سلجوقیان در ایران است.
گورستان مسیحیان، آب انبار، قناعت، گورستان اهل سنت و بقعه پیر علم دار، از جمله دیگر آثار تاریخی و فرهنگی جزیره ی خارگ محسوب می شود.
صنعت نفت در خارگ
جزیره خارگ به عنوان بزرگ ترین بندر صادراتی نفت خام می باشد. اولین قطره نفت ، در 56 سال پیش، یعنی در سال 1339 ه.ش.به مخازن جزیره خارگ رسید و اولین كشتی كه از خارگ نفت خام بارگیری نمود، كشتی «هلدیا» با ظرفیت 748/16 تن بوده است.
* کارشناس اموربندری اداره کل بنادر ودریانوردی استان بوشهر