◄ مصائب افراط و تفریط در تصمیمات کلان مدیریتی

«چرا برخی حرف‌ها و ایده‌های خوب در حد حرف و رؤیا باقی می‌ماند»؟ این یکی از سوالاتی بود که رهبر معظم انقلاب در تاریخ 23/7/91 در جمع دانشجویان و جوانان خراسان شمالی به‌عنوان یکی از پرسش‌ها در بین 21 سوال در خصوص سبک زندگی اسلامی مطرح نمودند. قرینه دیگر این پرسش نیز با مضمون«توجه به کیفیت در تولیدات داخلی چقدر است؟»، قبل از آن طرح شد که مشکل مهم صنعت، خدمات و ... در کشور است.

نظرات جالب اخیر یکی از اساتید جامعه شناسی در خصوص تمایلات و رفتارهای برخی مجریان در بزرگ کردن پروژه­‌ها و رکورد­شکنی و هزینه­‌های سنگین اقتصادی و اجتماعی این رفتارها بر منابع مالی کشور که به‌صورت وسیع در رسانه‌­ها منعکس شد، فرمایش رهبر عزیز را تداعی نموده که اهمیت آن در ایام بررسی بودجه بیشتر می‌شود.

ریشه­‌های این 2 مشکل را می‌توان در افراط و تفریط در تصمیمات کلان مدیریتی کشور یافت و این‌که برخلاف تصور غالب در مورد کیفیت که تاثیر آن‌را در بهبود نتایج همیشه مثبت می‌بینند از بین گزینه­‌ها فقط یک نقطه بهینه دارد که در موضوع کیفیت خودرو، با وجود حرفه‌ای خوب مانند شش سیگما و ایزو شاهد نارضایتی مشتریان از کیفیت آن هستیم.

در موضوع افراط و تفریط یک نمونه مشابه را می‌توان در رویکرد افراطی چین در احداث گسترده خطوط سریع­‌السیر و افزایش دفعی سرعت قطارهای سریع‌السیر به بالای 350 کیلومتر در ساعت یافت که موجب چندین سانحه پر تلفات شد و در نهایت کاهش سرعت زیادی را در پی داشت و این در حالی است که راه‌آهن سریع‌السیر ژاپن با نیم قرن قدمت و جابه‌جایی چندین میلیارد مسافر، در نهایت ایمنی با رویکرد بهبود مستمر به اهداف خود رسیده بود.     

در داخل کشور نمونه حرف‌های خوب که سال‌هاست برای کاهش آلودگی هوای شهر تهران مطرح شده و به نتیجه نرسیده، استفاده از موتور برقی است که با تحلیل عوامل آن به سه ویژگی مطرح شده در کتاب نقشه راه بلوغ می‌­رسیم، (موتوری با مشخصات بسیار بالا برای همه نقاط تهران که قرار بود با وام بالا دفعتاً و بدون فرصت اصلاح انجام شود).

نمونه‌های دیگر مانند مونوریل و حتی مترو برخی شهرها نیز از همین دست است و می‌تواند در همین قالب ارزیابی گردد که با وجود مثبت بودن اصل کار به‌دلایل متعدد از جمله ناپختگی طرح، موجب شکست طرح شد. برای جلوگیری از تکرار این موارد بر اساس تجربیات صنعتی دوران دفاع مقدس و 2 دهه تجربیات کارشناسی و مدیریتی در راه‌­آهن، کتابی در سال 86 با عنوان «نقشه راه بلوغ، منازل و مراتب کمال» با نگاه تحلیلی به مشکلات اقتصادی کشور و موانع اصلی و درونی پیشرفت اقتصادی تدوین شد که خلاصه آن در جلسه اختصاصی جمعی از صاحب­‌نظران در شورای تخصصی فناوری کمیسیون علمی فرهنگی مجمع تشخیص مصلحت نظام در بهمن ماه 1386 ارائه گردید.

این کتاب با اشاره و تحلیل و نقد برخی قوت‌ها و ضعف‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور به ریشه‌های مشترک آنها پرداخته و با استناد به اصول مدیریت نوین، دیدگاه‌های مهندسی و مبانی فلسفه اسلامی، وجوه ضعف مشترک آنها را شناسایی (مناسب‌­ترین گزینه انتخاب نشده، فراتر از حد توان و استطاعت مالی بوده و یک دفعه و بدون فرصت اصلاح انجام شده) و در پایان نسخه فراگیر (تصمیم شایسته، اقدام بایسته، بهبود پیوسته) را به مانند PDCA پیشنهاد می‌کند.

در همین جهت در سال 1391 بر اساس آسیب‌شناسی و تحلیل ضعف‌های مشترک در صنایع مهم کشور، در کتاب دیگری با عنوان «نقشه راه تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی» که به مناسبت نامگذاری سال 91 تدوین شد عوامل اساسی تورم که موجب هجوم نقدینگی به بخش‌هایی همچون مسکن گردید شناسایی شده (با رشد 15 هزار برابری طی نیم قرن 1341 تا 1391 در مقایسه با رشد کمتر از 500 برابری نرخ ارز، 833 برابری تورم و 14 هزار برابری طلا) و راهکارهایی برای کاهش آثار تورم در تولید ملی مورد بررسی قرار گرفت.

اکنون که اشتغال به عنوان مهمترین نیاز حیاتی اقتصاد کشور مورد توجه قوای مقننه و مجریه قرار دارد، مراقبت برای پرهیز از افراط و تفریط ضرورت بیشتر می‌­یابد.