◄ عمر واگن های مسافری و تجربه راه آهن آلمان

بر اساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در تیرماه 99، سهم حمل و نقل مسافر در سال 1397 به کمتر از 2 درصد رسید و نسبت به سال 1386 کمتر از نصف شده در حالی که قانون مدیریت سوخت، سهم 18 درصد را برای سال 1390 مقرر نمود.

این در حالی است که علاوه بر قانون فوق، مقام معظم رهبری با وجود تاکید بر اولویت ریلی در سیاست های کلی نظام در سال 79، در بندهای 24 و 25 سیاست های ابلاغی برنامه ششم در 9 تیر 94 و مکررا پس از آن بر اولویت بخش ریلی تاکید نموده اند.

بر اساس نمودار صفحه 219 گزارش شرکت رولندبرگر عمر متوسط واگن های مسافری در ایران در سال 2015 حدود 25 سال بوده در حالی که متوسط عمر واگن های مسافری فرانسه 24، اتریش 23، ایتالیا 30 و روسیه 32 ... و متوسط 23 سال بوده است.

در گذشته راه آهن سقفی برای عمر واگن ها تعریف نکرده بود لکن پس از شکل گیری برجام در اواسط دهه 90، با هدف کاهش میانگین عمر واگن ها و با تصور وجود منابع مالی کافی به ویژه از نوع ارزی برای ورود واگن‌های نو، راه آهن تصمیماتی اتخاذ نمود و در آن سقف عمر برای واگن های مسافری و شروط بازسازی سنگین برای واگن های با عمر 30 تا 45 سال وضع نمود که بر اساس این تصمیم صدها واگن مسافری که عمر آنها به مرز ۴۵ سال رسیده بود و یا از آن گذر کرده بودند اسقاط و از رده خارج شدند و متاسفانه این رویکرد با تحریم های جدید هم ادامه یافته و نهایتا با انتقاد استثنایی وزیر راه مواجه گردید.

به گزارش رسانه ها در پنجم تیرماه، درحالی شرکت راه‌آهن از حذف واگن‌ های با عمر بالای 45 سال خبر داده بود که وزیر راه و شهرسازی به مدیرعامل راه‌آهن نوشت: همانطور که نگران جان مردم عزیز هستیم، باید نگران معیشت کارکنان زحمتکش این قطار‌ها نیز بود، با همکاری مدیران شرکت‌ ها به جای پاک‌ کردن صورت مسئله، سریعا راهی برای حل موضوع پیدا کنید.

با بخشنامه قبلی راه آهن واگن هایی که با قیمت بلیت کمتر خدمات به مسافران با توانایی مالی محدودتر ارائه می دادند و میبایستی هزینه سنگینی برای بازسازی آنها صرف می شد که برای مالک توجیه اقتصادی نداشت و لذا از رده خارج می شدند. هرچند برای جلوگیری از کاهش بیشتر ناوگان با عمر طولانی ولی کمتر از 45 سال، راه آهن اقدام به هماهنگی برای اخذ تسهیلات از بانک ها نمود که این مسیر اگرچه محدود ولی ادامه دارد و موجب بازسازی بخشی از ناوگان شده است.

در این راستا با استفاده از مکاتبات با راه آهن آلمان (DB)، تجربه این کشور مورد بررسی قرار می گیرد: در راه آهن آلمان تعمیرات هشت و ۱۶ ساله برای واگن ها تعریف شده است: 1- در تعمیرات هشت ساله بازسازی و در ۱۶ ساله علاوه بر تعمیرات هشت ساله به نوسازی فنی و افزایش راحتی نیز پرداخته می شود. 2- محدودیتی برای تعداد تعمیرات هشت ساله و ۱۶ ساله وجود ندارد.

اهم آزمون ها در دوره هشت ساله DB عبارتند از: ارزیابی ایمنی، ارزیابی انرژی، نیروی تماس چرخ و ریل، توزین بوژی، توزین کامل، محاسبات ترمز، محافظت در مقابل آتش، اندازه گیری عایقی، اندازه گیری داخلی و بیرونی بوژی، تعیین فنر

و اهم کارها بر اساس دامنه نوسازی دوره 16 ساله DB متناسب با تعریف و تقاضا عبارتند از: تست EMC، تحلیل و محاسبه استحکام، ارزیابی تخلیه سریع، محاسبات شفت و بار محوری، محاسبات کاهش ضخامت، تست جوش، تست اجزاء چسبی.

بنابراین سقف عمر برای واگن ها در راه آهن آلمان تعریف نمی شود به عبارتی تا زمانی که تعمیرات هشت ساله و ۱۶ ساله مطابق دستورالعمل های مورد تایید راه آهن آلمان انجام شود فرایند تعمیر و بهره برداری از واگن ها ادامه می یابد.

با وجود شرایط خاص تحریمی و کمبود منابع مالی، وجود سقف در قیمت گذاری بلیت و عدم توجیه اقتصادی کافی برای خرید و ورود واگن نو، سقف تعریف شده برای عمر واگن های مسافری، سبب ادامه روند کاهشی تعداد واگن قابل بهره برداری و کاهش بیشتر سهم مسافرین ریلی است در حالی که حتی در صنعت هوایی هم تجربه افزایش عمر هواپیما بسیار موفق بوده است. از آنجا که صنعت ریلی در شرایط اقتصادی خوبی برای سرمایه گذاری قرار ندارد به نظر می رسد این دستورالعمل سبب کاهش بیشتر سهم مسافری شود و انتظار می رود راه آهن برای خنثی سازی تحریم در این بخش رویکرد دیگری اتخاذ نماید.

در این راستا استفاده از تجربیات راه آهن های پیشرو در کنار تجربیات صنایع دیگر مانند صنعت هوایی کمک شایانی می نماید.