◄ دو رویکرد راه آهن های بزرگ خصوصی برای کاهش هزینه سوخت و نگهداری لکوموتیو

بر اساس کتاب سالانه Railroad Facts بهره وری مصرف سوخت در راه آهن های خصوصی اصلی آمریکا طی نیم قرن از سال 1955 تا سال 2005 از 184 به 414 تن مایل بر گالن (70 به 157 تن کیلومتر بر لیتر) گازوئیل رسیده است (125 درصد رشد).

این افزایش مدیون چند عامل از جمله افزایش بار محوری واگن ها و افزایش کشش لکوموتیو و کاهش نسبت توان به وزن است.

افزایش کشش لکوموتیو در زمان خرید جدید با بهبود مستمر فناوری محقق می شود و در زمان بازسازی نیز فرصت دیگری برای دستیابی به این هدف فراهم می گردد (نسبت بازسازی به خرید لکوموتیو آمریکا در یک دوره نمونه پنج ساله حدود 10 درصد بوده)

فشارهای سختگیرانه محیط زیست به ویژه در شهرهای آمریکا دو رویکرد اصلی جایگزینی موتور دیزل را پیش روی راه آهن ها گذاشته است: اول استفاده از موتورهای جدید دور متوسط که از گذشته در لکوموتیوها استفاده می گردید و دوم استفاده از موتورهای دور بالا که انطباق بهتری با ضوابط زیست محیطی یافته اند (انواع گازسوز، هیبرید و باتری هم مورد توجه است)

علاوه بر اینکه شرکت های GE، Progress (EMD) و ... موتورهای جدید کم مصرف و کم آلاینده را برای جایگزینی به راه آهن ها ارائه می دهند، شرکت های سازنده موتورهای پردور نیز همین کار را انجام می دهند که در اینجا به ذکر چند نمونه می پردازیم. در بروشور شرکت Progress (شرکت EMD سابق و سازنده لکوموتیوهایGM)، به معرفی لکوموتیوهای EMD24B پرداخته، لکوموتیوهای مذکور، با تغییر موتور 16 سیلندر بلووری645 لکوموتیوهای چهار محورهGP38-2  با 2000 اسب قدرت (آغاز تولید از 1972 که تعداد 2213 دستگاه از آن تولید شده) به موتور کاترپیلار 3512 با قدرت 2100 و سرعت 1800 دور بر دقیقه و استاندارد آلایندگی Tier 4، ژنراتورKato، ترکشن موتورهای DC ارتقاء یافته D78) و نیز تغییر کمپرسور رفت و برگشتی مکانیکی به برقی روتاری بازسازی شده و صرفه جویی سوخت نسبی به 15 درصد رسیده است.

موتورهای سری 3500CAT بر اساس مدرک مربوطه  از سال 1980 عرضه و تاکنون 170 هزار دستگاه از آن تولید شده است.

لکوموتیوهای باری SD40 (Special Duty) اولین بار با موتورهای 16 سیلندر سری 645 توربوشارژی با قدرت 3000 اسب کششی، وزن 160 تن، سرعت 134 و ضریب چسبندگی 18 درصد در سال 1966 به بازار آمریکا عرضه شد (1286 دستگاه).

پس از معرفی و استقبال از این نوع، لکوموتیوهای SD40-2 با مشخصات اندکی متفاوت (با وجود تغییر موتور، قدرت لکوموتیو تغییری نداشت ولی ضریب چسبندگی حدود 17 درصد و کشش بیشتر از 22 درصد نسبت به نوع قبلی افزایش داشت) به بازار آمریکا معرفی شد که تولید آن از 1972 یعنی پنجاه سال پیش آغاز و به دلیل مطلوبیت آن برای شرکت های خصوصی راه آهن آمریکا بیش از 4000 دستگاه برای شرکت های مذکور ساخته شد. نوع GT26CW-2 معروف به کانادایی و با بار محوری 20 تن، از لکوموتیوهای وارد شده پس از انقلاب اسلامی (جمعا 61 دستگاه در سال های 62 و 63)، از همین خانواده بوده است.

ضریب چسبندگی لکوموتیوهای SD50، SD60 و SD70DC که در سال های 80، 84 و 92 میلادی وارد بازار شدند به ترتیب به 24، 25 و 28 درصد افزایش یافت و نهایتا در لکوموتیوهای SD70MAC با تراکشن موتور AC در سال 1993 ضریب چسبندگی به 33 درصد افزایش یافت و همین نوع بود که توافق شد با بار محوری 25 تن به ایران پیشنهاد گردد (در 19 فوریه 94، با توان کشش 4000 اسب، سرعت 112 و کشش مداوم 62 تن نیرو در سرعت 15 و با گاباری بزرگ که با تحریم اجرایی نشد)

این کشش بیش از سه لکوموتیو معادل و بیش از 2 لکوموتیو GT26 بود که عملکرد را افزایش و هزینه واحد را کاهش می داد.

بر اساس منحنی روند رشد ضریب چسبندگی که یکی از مهمترین شاخص های کشش لکوموتیو باری است این شاخص در لکوموتیوهای DC از 1972 تا اوایل دهه 90 از حدود 20 به حدود 30 درصد افزایش یافته (رشد50 درصد) که نه فقط در لکوموتیوهای نو بلکه در انواع قدیمی هم در مراحل بازسازی یا ارتقای سیستم کنترل و سیستم چسبندگی قابل اعمال است. (GM با فناوری EM2000 امکان افزایش ضریب چسبندگی تا 33 درصد بیشتر را اعلام داشته که مفهوم آن امکان دستیابی به چسبندگی 26 درصد است که حدود 100 لکوموتیو ایران به انواع مشابه آن مجهز ولی بی بهره از سود اصلی در کشش می باشند).       

* کارشناس حمل و نقل