◄ کمیته بهره وری اداره کل نیروی کشش در آغاز دهه هفتاد و نظام پیشنهادات
یکی از راهکارهای تحرک اقتصاد و افزایش تولید بدون تزریق نقدینگی، افزایش بهره وری است.
یکی از راهکارهای تحرک اقتصاد و افزایش تولید بدون تزریق نقدینگی، افزایش بهره وری است که این حرکت با دارا بودن ویژگی های اقتصاد مقاومتی (درون زایی، مولد بودن و برونگرایی) در شرایط کنونی به دلیل فاصله زیاد شاخص های موجود بهره وری با شاخص های متوسط جهانی می تواند با اثر بخشی و سرعت زیاد محقق گردد (با تقویت همزمان معیشت مردم و اقتدار نظام).
مصرف بالای انرژی، آب، مواد اولیه، ماشین آلات، نیروی انسانی و ... برای انجام کار واحد نه تنها منجر به تضعیف موقعیت رقابتی بخش های اقتصادی کشور در سطح جهانی شده است بلکه به صورت مستمر زمینه تعطیلی شرکت های تولیدی و حتی خدماتی را در این شرایط سنگین فراهم می نماید با وجود اینکه در ابلاغیه 29/11/92 اقتصاد مقاومتی در سه بند مورد تاکید مقام معظم رهبری قرار گرفته است (اهمیت این امر در شرایط تحریم، کمبود منابع ارزی و کاهش اشتغال چند برابر می گردد).
از سوی دیگر با وجود تعداد فراوان فارغ التحصیلان دانشگاهی که اغلب در زمینه های مهندسی صنعت، کشاورزی و ... می باشند و محدودیت های جذب ایشان در سازمان های دولتی و ضعف شدید بخش های طراحی و مهندسی و خدمات پس از فروش، می توان فرصت های فراوانی را برای اصلاح شاخص های بهره وری در سازمان های دولتی با سرمایه های کلان ولی کم بازده و نیز بخش های خصوصی فراهم نمود که در این زمینه ضمن اشاره به یک نمونه بسیار موفق در بخش حمل و نقل ریلی آمریکا که سال ها ضمن حفظ سودآوری سبب کاهش تعرفه حمل و نقل ریلی حتی به نرخ ثابت گردید (صفحه 25 کتاب نقشه راه بلوغ) به توفیقات حاصله در طی دو دهه حضور در راه آهن که منجر به صرفه جویی مستقیم بیش از یک میلیارد دلار شد، اشاره می شود.
یکی از نمونه های بارز این رویکرد که با حمایت مدیریت ارشد راه آهن محقق شد افزایش نیروی کشش لکوموتیوهای سنگین جی ام (GM) بود که طی دو مرحله در آخر دهه 60 و اواسط دهه 70 از 1000 تن بار به 1500 و 2000 تن رسید و همزمان خرابی های لکوموتیو و هزینه های تعمیرات کاهش و آماده به کاری و قابلیت اعتماد آنها نیز افزایش یافت و در ابتدای دهه هفتاد زمینه رشد شدید بهره وری و جابجایی بار (تا سالانه 14 درصد) در راه آهن فراهم شد همچنین این گام سبب افزایش قابلیت حمل بار لکوموتیوهای U30C از 1000 به 2000 تن بار (فراز 1%) و سری دوم C30-7 به 2800 تن گردید (با موتور و توان یکسان).
در امتداد این حرکت و برای جلب مشارکت همکاران اداره کل نیروی کشش، کمیته بهره وری در تاریخ 2/3/73 با 14 هدف اصلی که بیشتر در راستاری شاخص های RAMS بودند (قابلیت اعتماد، آماده بکه اری، تعمیر پذیری و ایمنی) تشکیل گردید.
این اهداف عبارت بودند از: 1- افزایش کیفیت تعمیرات لکوموتیو و زیرمجموعه ها، 2- افزایش کمیت تعمیرات با حفظ کیفیت، 3- رفع گلوگاه ها و افزایش ظرفیت، 4- کاهش مصرف مواد اولیه، انرژی، سوخت، روغن و ...، 5- کاهش مصرف قطعات یدکی و استهلاک، 6- استاندارد کردن قطعات و کاهش تنوع، 7- بازسازی و افزایش عمر مفید قطعات و تنوع، 8- افزایش سرعت تعمیر و کاهش زمان توقف لکوموتیو، 9- افزایش آماده به کاری لکوموتیو، 10- افزایش قابلیت اعتماد و کاهش خرابی لکوموتیو، 11- افزایش کارآیی و عملکرد لکوموتیو، کشش، سرعت و تن کیلومتر سالانه 12- افزایش ایمنی و حفاظت لکوموتیو، 13- افزایش قابلیت های لکوموتیو، تامین برق واگن و ...، 14- بهبود و اصلاح کلیه خدمات پشتیبانی های تدارکاتی، مالی، اداری و انسانی
کمیته 6 نفره فوق اختیار داشت بر اساس ارزش افزوده طرح های بهره وری پیشنهادی پرسنل که به تایید و اجرا می رسید برای هر یک از نفرات موثر در طرح تا سقف 50 هزار تومان پاداش پرداخت نماید (حدود چهار برابر حقوق ماهانه افراد فنی با سابقه).
رویکرد دیگری که در بسیاری از سازمان های کشور طی چند دهه اخیر انتخاب گردید نظام پیشنهادات بود که از ژاپن الگوبرداری شد ولی غالبا به دلیل اجرای ناقص نتایج خوبی درپی نداشت (برای ترغیب پرسنل به تدوین و ارائه پیشنهادات در همه بخش ها).
نتایج ضعیف نظام پیشنهادات را می توان با مقایسه سیستم های تولید رانشی (فشاری) و کششی بهتر دریافت، در سیستم دوم که در اوایل دهه 1960 در کارخانجات تویوتا با شعار (Just In Time) به کار گرفته شد هر چیزی که در جهت تولید نبود تلفات محسوب و باید حذف می شد و صف مواد و قطعات کاهش می یافت که در اینجا می توان صف پیشنهادات را به آن تشبیه نمود.
* کارشناس حمل و نقل
