◄ انتقاد تند رئیس جمهور از سرعت اندک قطارهای مسافری

رئیس جمهور در مراسم معارفه وزیر جدید فرمودند: قرار است ما الگو و بهترین شویم، روند عادی که در آن زندگی می کنیم را نمی پذیرم، به عنوان یک ایرانی و یک انسان دلم می خواهد بهترین شهر و راه و بهترین مسیر قطار را داشته باشیم ... دکتر پزشکیان با انتقاد از وضعیت راه آهن کشور طی سال های اخیر، گفت: ۴۰ سال است که می گویند در این چشم انداز ما باید بهترین شویم، قطاری درست کردند که با ۸۰ یا ۱۰۰ کیلومتر در ساعت می خواهد حرکت کند، ۸۰ کیلومتر برای ۱۰۰ سال قبل است، اگر قرار است بهتر شویم باید چیزی بسازیم که از عربستان، قطر، دبی و ترکیه بهتر شویم (همشهری، 5 شهریور).

 (سرعت متوسط قطارهای مسافری در 2014 حدود 65 کیلومتر برساعت و کمتر از اتوبوس بود، صفحه 242 گزارش رولندبرگر).

متاسفانه با بهانه های واهی سرعت متوسط قطارهای مسافری طی پنجاه سال گذشته مگر در زمان آقای مهندس افشار تغییر محسوس نداشته و این امر نه تنها سبب کاهش سهم مسافر شده بلکه هزینه ویژه تملک و نگهداری ناوگان را هم افزایش داده است. 

البته در این میان نباید از نقش تعریف نشریه 394 سال 1386 سازمان برنامه "دستورالعمل طراحی و نظارت بر روسازی راه آهن سریع السیر" غفلت نمود که در صفحه 1 خطوط با سرعت بیش از 160 را سریع السیر معرفی نموده که 60 سال پیش صحیح بود (طبق استانداردهای جدید قابلیت اغلب خطوط موجود ما به بالاتر از 230 کیلومتر بر ساعت رسیده است، تین 150308) که چند خسارت درپی دارد، یکی رکود سرعت برای نیم قرن ...، دوم کاهش همت مدیران و کارشناسان، سوم افزایش قیمت ها و ... .  

از سال 1997، چین سرعت قطار خود را بیش از پنج بار افزایش داده و سرعت قطارهای مسافری را در 22100 کیلومتر از خطوط به 120 کیلومتر درساعت، در 14000 کیلومتر به 160 و در 5370 کیلومتر به 200 کیلومتر در ساعت افزایش داده است. قبل از افزایش سرعت، قطارهای چین با سرعت 60 کیلومتر در ساعت حرکت می کردند و پنجمین افزایش سرعت که در سال 2004 آغاز شد به تنهایی ظرفیت حمل ونقل مسافر و بار شبکه راه آهن چین به ترتیب 19 و 15ذرصد  افزایش یافت (تین 266060).

بنا به گزارش مرکز پژوهش های مجلس (بررسی حمل و نقل از برنامه اول تا ششم توسعه، تیر 99) سهم مسافر ریلی به جای 350 درصد افزایش با بیش از 50 درصد کاهش در سالهای 96 و 97 به زیر 2 درصد و سهم بار 10 درصد (و اکنون 8 درصد) رسید (تین 255508).

اوایل دهه هشتاد، سیر سالانه 500 هزار کیلومتر اولین لوکوموتیو مسافری برقی AC آلمان (مدل 103 زیمنس با سرعت 200) بررسی شد درحالی که لوکوموتیوهای دیزلی مسافری زیمنس سالانه 250 هزار کیلومتر کار میکنند، ضمن اینکه می توان به جای دو لوکوموتیو دیزلی از یک لوکوموتیو برقی استفاده نمود که این ویژگی حاصل افزایش سرعت متوسط قطار است (تین 207392).

قطارهای مسافری مسیر تهران - مشهد روزانه فقط یک سیر در روز دارند ولی همین قطارها با برقی شدن مسیر و رفت و برگشت روزانه (با سرعت متوسط 130)، معادل دو قطار کار خواهند کرد. به عنوان مثال برای بیست میلیون مسافر صرفه جویی افزایش سیر واگن با برقی کردن 600 میلیون یورو و چنانچه تاثیر تغییر نوع واگن از کوپه ای به اتوبوسی (80 نفره) نیز منظور شود این مقدار به بیش از 800 میلیون یورو بالغ شده و هزینه برقی کردن و خرید لکوموتیو برقی کمتراز 600 میلیون یورو می شود درحالی که هزینه خرید لکوموتیو دیزلی بسیار بیشتر از 700 میلیون یورو می گردد (با احتساب هزینه نگهداری، تفاوت بالاتر خواهد شد).

این ویژگی یکی از نتایج برقی کردن تهران مشهد می باشد که سبب افزایش شدید بهره وری واگن های مسافری در این مسیر خواهد شد، علاوه بر افزایش بهره وری چندبرابری لوکوموتیو، یک واگن 40 نفره خواب با یک واگن 80 تا 100 نفره جایگزین و سیر روزانه نیز دوبرابر خواهد شد، اقتصاد شرکت های مالک واگن رونق یافته و رضایت مسافر و تعداد سفر افزایش خواهد یافت. 

گلایه به جای رئیس جمهور محترم از سرعت بسیار پایین قطارهای مسافری در کنار قابلیت سرعت 160 تا 200 کیلومتر برساعت اغلب ناوگان فعلی مسافری (تین 229010) و قابلیت زیرساخت برای 160 تا 230 (تین 150308) را می توان به یک برنامه سریع و موثر افزایش سرعت تبدیل نمود که در چندمرحله نه تنها سرعت و ظرفیت خطوط وناوگان را افزایش دهد بلکه اقتصاد بخش مسافری را رونق بخشیده و زمینه واقعی مشارکت بخش خصوصی در پروژه های مسافری راه آهن را فراهم نماید (تین 259884).