◄ پندی از مترو هوایی منا در مکه برای مترو هوایی شهید همت

مترو هوایی مکه، که به نام "مشاعر" نیز شناخته می شود، یکی از بزرگترین و مهمترین پروژه های زیرساختی در عربستان سعودی است که برای تسهیل حرکت میلیون ها زائر در طول مراسم حج طراحی و ساخته شده است. این سیستم حمل و نقل پیشرفته، نمونه ای از همگرایی فناوری مدرن و نیازهای مذهبی است که توانسته تحولی عظیم در مدیریت و بهبود تجربه زائران ایجاد کند.

تاریخچه و توسعه: ایده اولیه مترو هوایی مکه در اواخر دهه 1990 مطرح شد، اما ساخت و ساز آن در سال 2009 آغاز گردید. فاز اول این پروژه عظیم در نوامبر 2010 افتتاح شد و سرانجام در سال 2011، کل پروژه تکمیل و به طور کامل عملیاتی گردید. این پروژه با هدف کاهش ازدحام، بهبود ایمنی زائران و تسهیل حرکت بین مکه مکرمه، منا، مزدلفه و عرفات طراحی شده است.

مشخصات فنی: مترو هوایی مکه یک سیستم ریلی هوایی است که روی پایه های بتنی ساخته شده و طول کل مسیر آن حدود 19 کیلومتر است. این مترو 9 ایستگاه اصلی دارد که مهمترین آنها در مناطق جمرات، منا، مزدلفه و عرفات قرار دارند.

سیستم برق و رانش: مترو از سیستم برق 1500 ولت DC (جریان مستقیم) بهره می برد که از طریق سیستم خط بالاسری (OCS) تأمین می شود. این سیستم برای عملکرد در شرایط آب و هوایی گرم و خشک منطقه مکه بهینه سازی شده است.

ناوگان: قطارهای مترو هوایی مکه توسط شرکت چینی China Railway Rolling Stock Corporation (CRCC)،  ساخته شده اند. هر رام قطار شامل 12 واگن کلاس A (عرض 3 متر) و طول هر رام حدود 277 متر و سرعت آن 80 کیلومتر در ساعت میباشد.

ظرفیت و عملکرد: هر رام قطار قادر به حمل حدود 3,000 مسافر است و کل سیستم می تواند تا 72,000 مسافر در ساعت در هر جهت را جابجا کند. در طول ایام حج تمتع، این سیستم قادر است روزانه تا 500,000 زائر را جابجا نماید.

این پروژه عظیم حاصل همکاری چندین شرکت بین المللی است، پیمانکار اصلی: شرکت چینی (CRCC، با ادعای زیان 600 میلیون دلاری)، مشاور طراحی (Systra) فرانسه، سازنده ناوگان: تجهیزات برقی و مکانیکی: بخش هایی توسط (Bombardier) و بخشی نیز توسط (Alstom) تأمین شده است. تأثیر و اهمیت: مترو هوایی مکه تأثیر قابل توجهی بر مدیریت مراسم حج داشته است از جمله بر: کاهش زمان سفر، بهبود ایمنی، مدیریت بهتر جمعیت، کاهش اثرات زیست محیطی، بهبود تجربه زائران.

چالش های اصلی طراحی این مترو: 1- طراحی سیستم های خنک کننده و محافظتی ویژه برای مقابله با گرمای شدید منطقه 2- استفاده از سیستم های پیشرفته کنترل جمعیت و مدیریت صف در ایستگاه ها 3- بهینه سازی عملیات برای حداکثر کارایی در دوره کوتاه و پرفشار حج 4- طراحی سیستم با در نظر گرفتن نیازهای خاص زائران و احترام به آداب مذهبی.

مترو هوایی مکه (مشاعر) نمونه ای برجسته از کاربرد فناوری مدرن برای نیازهای مذهبی و فرهنگی است. این پروژه نه تنها چالش های لجستیکی مراسم حج را به طور قابل توجهی کاهش داده، بلکه الگویی برای پروژه های مشابه در سایر نقاط جهان شده است. با بهبود مداوم و بهینه سازی عملیات، انتظار می رود که این سیستم همچنان نقش حیاتی در جابجایی حجاج ایفاء نماید. این نمونه در کنار خطوط متعدد متروهوایی جهان مانند متروهوایی دبی (تین 282395) میتواند الگوی خوبی برای ما باشد.

ظاهرا هزینه این پروژه حدود 1800 میلیون دلار (م د) و هزینه ناوگان حدود 450 و زیرساخت هم حدود 1350 م د بوده است.  

بزرگراه شهید همت که با احتساب امتداد بزرگراه شهید زین الدین و شهید خرازی در طرفین به حدود 40 کیلومتر بالغ می گردد، علاوه بر ترافیک سنگین در اغلب ساعات روز بویژه در ساعات آغاز و پایان کار ادارات و مدارس که زمان عبور از بخش های میانی را بعضا تا 2 ساعت افزایش می دهد، دارای دوامتیاز پوشش شرق به غرب تهران (مناطق 4 تا 22)، فقدان تونل و درختکاری میانی بوده و می تواند یک گزینه بسیار مناسب برای قطار هوایی (تک پایه) گردد. با هزینه اعلام شده 50 میلیون دلار برای احداث هر کیلومتر خط مترو (با ناوگان) در تهران (که بسیار بالا بنظر می رسد) و با توجه به نسبت هزینه و زمان احداث نزدیک به نصف مترو هوایی به مترو تونلی، می توان این مترو را در این آزادراه احداث نمود به ویژه اینکه با اینکار و ادامه کم هزینه آن تا خطوط مترو کرج (10+ کیلومتر)، می توان بخش زیادی از ترافیک صبحگاهی کرج را با مترو جابجا نمود و از بار ترافیک تهران کاست.