◄ گذشت 69 سال از ساخت اولین لوکوموتیوهای دوگانه برقی دیزلی

عباس قربانعلی بیک: بر اساس آمار اتحادیه بین المللی راه آهن ها (UIC)  طی سال های 2010 تا 2023 طول شبکه ریلی جهان از 1021 به 915 هزار کیلومتر کاهش یافته ولی در همین مدت طول شبکه دوخطه از 212 به 250 و طول شبکه برقی از 279 به 329 هزار کیلومتر افزایش یافته است (10% کاهش طول شبکه، 18% افزایش شبکه دوخطه و 18% افزایش شبکه برقی جهان). با این حال بار 6% افزایش (9281 به 9813 میلیارد تن کیلومتر، متک) و مسافر 5% افزایش داشت (2765 به 2909 منک) (تین 222422).

زیمنس در 5 نوامبر 2020 خبر تایید خرید لوکوموتیو دوگانه وکترون (Vectron) برای راه آهن آلمان و DB Cargo در 11 ژوئن 2024 خبر آزمایش موفقیت آمیز آنرا اعلام داشتند، لوکوموتیوهای دوگانه (Dual) برقی دیزلی انواعی از لوکوموتیو هستند که هم موتور دیزل دارند و هم تجهیزات برق بالاسری و در دودهه اخیر مورد توجه راه آهن ها و سازندگان اروپایی و اخیرا زیمنس قرار گرفته اند و میتوانند با سرعت بیشتر بدون جابجایی و تغییر لوکوموتیو هم در خطوط برقی و هم خطوط غیربرقی بار جابجا کنند.

با وجود سابقه اندک لوکوموتیوهای برقی دیزلی در اروپا، لوکوموتیو دوگانه در آمریکا سابقه 70 ساله دارد: لوکوموتیو FL9 ساخت (EMD)، در 1956 تا 1960 به تعداد 60 دستگاه تولید شد. هدف اصلی ساخت FL9، پاسخگویی به خطوط الکتریکی با ریل سوم بود. این لوکوموتیوها برای مسیرهایی مانند گرندسنترال نیویورک (با ریل سوم) و ادامه حرکت در خطوط دیزلی ساخته شد. 

ویژگی های فنی

FL9: 1) قدرت موتور دیزل: ۱,۷۵۰ اسب بخار با استفاده از موتور EMD 567C و در حالت برقی: حدود 2000 اسب بخار با دریافت برق از ریل سوم.

2) سرعت 143 کیلومتربرساعت.

3) چیدمان محورها: B-A1A (5 محور با 4 محور محرک، برای کاهش بارمحوری).

4) وزن: حدود ۱۲۸ تُن. 5) سیستم دوگانه: امکان تغییر از دیزل به برق با توقف کوتاه.

لوکوموتیو DM30AC ساخت (EMD) که 20 دستگاه از سال 1997 ساخته شد:

1) قدرت دیزل: 3000 اسب با موتور  710و در حالت برقی: 2880 اسب از ریل سوم.

2) سرعت 161 و 130 کیلومتربرساعت.

3) چیدمان محورها

B- B، 4) وزن: 136 تن.

لوکوموتیو P32AC-DM (Genesis) ساخت (GE) که 321 دستگاه مجموعا از 1992 ساخته شد:

1) قدرت دیزل: 3200 اسب و در حالت برقی: 4000 اسب از ریل سوم.

2) سرعت 177 و 97 کیلومتربرساعت.

3) چیدمان محورها B- B، 4) وزن: 124 تن.

لوکوموتیو ALP-45DP ساخت (Bombardier) که 80 دستگاه از 2010 ساخته شد:

1) قدرت دیزل: 4168 اسب (با دو موتور 3512) و در حالت برقی: 5360 اسب از شبکه بالاسری.

2) سرعت 161 و 201 (برقی) کیلومتربرساعت.

3) وزن: 131 تن.

دو نوع از لوکوموتیوهای دوگانه اروپا که مورد استقبال بیشتری قرار گرفته اند ساخت شرکت های اشتدلر سوئیس و زیمنس هستند.  

لوکوموتیو Vectron 4محوره ساخت (Siemens):

1) قدرت دیزل: 3216 اسب (با موتور 16 سیلندر MTU4000) ودرحالت برقی: 3216 اسب از شبکه بالاسری.

2) سرعت 160 و 160 (برقی) کیلومتربرساعت.

3) وزن: 90 تن.

4) کشش اولیه 300 کیلونیوتن.

لوکوموتیو EuroDual 6محوره ساخت (Stadler) که از 2016 ساخته شد:

1) قدرت دیزل: 3752 اسب (موتور کت ) و در حالت برقی: 8240 اسب از شبکه بالاسری.

2) سرعت 120 کیلومتربرساعت.

3) وزن: 126 تن.

4) کشش اولیه 500 کیلونیوتن.

اگر لوکوموتیو مورد نیاز با فرض برقی کردن حدود 1000 کیلومتر مانند آنچه راه آهن برای 1402 منظور نموده با رویکرد جدید جهانی از نوع نیمه برقی محاسبه گردد (تین 222422)، کارایی لوکوموتیوهای باری جدید افزایش خواهد یافت و با پیش بینی سال 1376 برای برقی شدن لوکوموتیوهای آلستوم، امکان ساخت داخل لوکوموتیوهای برقی- دیزلی (مانند لوکوموتیو EuroDual با توان 2800 و 6150 کیلووات دیزلی و برقی) فراهم می گردد، پایلوت طرح را میتوان در چادرملو-اردکان ... آغاز نمود (تین 242643).  

مجوز برنامه هفتم برای نوسازی و تامین 550 لوکوموتیو و هدف راه آهن برای خرید 400 لوکوموتیو از داخل و خارج و همزمانی آن با برنامه برقی کردن شبکه می تواند به فرصتی برای جبران عقب افتادگی ها و تقویت پایدار نیروی کشش راه آهن تبدیل گردد.

با تجربیات طراحی و ساخت قطار ملی مترو، طرح تبدیل لوکوموتیوهای دیزلی آلستوم با موتور جایگزین مشابه یا دوموتور دیزل، ترانسفورماتور، پانتوگراف ... می تواند با همکاری شرکت های دانش بنیان و حمایت معاونت علمی فورا عملیاتی گردد (تین 256292).