نسخه روسی رکود تورمی
تین نیوز | 15 سال پس از رشد اقتصادی قدرتمند روسیه این كشور اكنون در پرتگاه ركود تورمی قرار دارد. در حاشیه تنش در روابط بین روسیه و غرب كه برخی آن را بزرگترین تنش دیپلماتیك پس از جنگ جهانی اول میدانند، برخی كارشناسان هشدار میدهند كه ممكن است ربع قرن پس از فروپاشی شوروی، روسیه نیز با فروپاشی دوبارهای روبهرو شود. براساس آخرین برآوردهای صندوق بینالمللی پول رشد این كشوردر حد صفر قرار دارد و نرخ تورم این كشور نیز با آهنگی صعودی در مرز دورقمی شدن قرار دارد.
بزرگترین ضربه از تحریمهای فزاینده روسیه، كاهش قیمت جهانی نفت و فرار گسترده سرمایهها بر ارزش روبل وارد شده؛ بهگونهای كه این ارز در مقابل دلار آمریكا در 4 ماه اخیر نیمی از ارزش خود را از دست داده است.
مداخلات گسترده بانك مركزی روسیه برای حفظ ارزش روبل بینتیجه ماند، آنگونه كه الویرا بابیولینا رئیس بانك مركزی روسیه به این شكست اعتراف كرده است و میگوید: «اگر بازارهای جهانی ارز روی خوشی به روبل نشان ندهند، این بانك قادر نخواهد بود جلوی كاهش ارزش آن را بگیرد.» تا همین حالا بانك مركزی روسیه برای نجات ارزش روبل 50 میلیاردلار هزینه كرده است كه نزدیك 10 میلیارد دلار آن در یك ماه اخیر بوده؛ ولی این سیاست هنوز نتوانسته سقوط روبل را تحت كنترل درآورد. برآورد میشود روسیه اكنون 450 میلیارد دلار ارز ذخیره كرده است كه اگر با محدودیتهایی برای دسترسی به آنها
روبهرو نشود، بخش دیگری از آن را نیز خرج بازار ارز خواهد كرد.
اكنون بانك مركزی روسیه در حال انجام «تست استرس» برای بررسی سقوط بیشتر قیمت نفت است، قیمت نفت در 6 ماه اخیر نزدیك به نصف شده است و برخی برآوردها حاكی از آن است كه قیمتها میتواند تا سطح 42 دلار در هر بشكه كاهش یابد.
به هر حال اگرچه بانك مركزی روسیه با دخالت در بازار ارز نتوانست به كنترل بحران كمك کند، اكنون تدبیر جدیدی برای كنترل تورم و تقویت ارزش روبل اندشیده است. درحالیكه نرخ تورم در روسیه نزدیك 9 درصد است، بانك مركزی روسیه نرخ بهره را 5/6 درصد افزایش داد و به 17 درصد رساند. این طرح كه به یكباره از ساعت 1 بامداد دیروز اعلام شد با این هدف طراحی شده است كه از فشار تقاضای مردم برای خرید كالاهای مصرفی و هجوم به بازار ارز كاسته شود و در عوض انگیزه پسانداز آنان را تقویت کند.
همین سیاست با كاهش شدید قیمت جهانی نفت در سال 1998 به كار بسته شده و توانسته بود هم قدرت خرید روبل را بازگرداند و هم تهدید ورود به ورطه ركود را برطرف کند. مردم و سرمایهگذاران روسی اكنون تمایل گستردهای برای حفظ ارزش دارایی خود از طریق نگهداری دلار آمریكایی دارند و به همین دلیل سیاستگذاران امیدوارند با افزایش شدید نرخ بهره بر انگیزه پسانداز با روبل روسی بیفزایند.
اكنون پیشبینی میشود كه پس از آغاز جنگ نفتی از سوی عربستان یك جنگ گازی از سوی روسیه آغاز شود. نصف گاز اوكراین از روسیه تامین میشود و نیمی از گاز وارداتی اروپا ار لولههای اوكراین میگذرد. رویارویی ولادیمیر پوتین با اروپا در شرایطی صورت میگیرد که عرضه جهانی الانجی بهشدت افزایش و قیمت جهانی گاز همراه با كاهش قیمت نفت سقوط شدیدی داشته است. این واقعیتها میتواند اهرم سیاسی در اختیار پوتین را بهشدت كاهش دهد.
به هر حال اگرچه تحریمها فشارهای زیادی بر مردم روسیه وارد كرده است، اما محبوبیت ولادیمیر پوتین به واسطه اتخاذ سیاستهای غربستیزانه در نزد برخی مردم روسیه بهشدت در حال افزایش است. ملیگرایان روسیه اكنون چشم خود را بر بحرانهای اقتصادی پیش رو بستهاند و همچنان از مقاومت وی در برابر فشار كشورهای غربی حمایت میكنند.
گزارش جدید موسسه مورگان استنلی حكایت از آن دارد كه وامگیرندگان روسی در ماههای آینده باید 157 میلیارد دلار برای بدهیهای خود پرداخت کنند كه به دنبال وضع تحریمهای جدید ایجاد شده و فشارهای موجود برای انجام فعالیتهای مالی با دلار آمریكا بسیار دشوار به نظر میرسد. در این شرایط شركتها، بانكها و بنگاههای مالی باید در جایی خارج از بازارهای سرمایه غربی به دنبال وام باشند؛ راه حلی كه اكنون بسیار دشوار مینماید.
تنها روزنه امید از سوی چین وجود دارد كه شاید بتواند فقط كمك ناچیزی کند.
به هرحال ولادیمیر پوتین بر سر دوراهی بزرگی قرار دارد؛ حفظ بخشهایی از خاك اوكراین یا حفظ ارزش روبل و خروج از بحران اقتصادی. به نظر میرسد تحریمهای فعلی نتوانسته بر سیاستهای ولادیمیر پوتین چندان موثر باشد و وی همچنان بر مواضع قبلی خود تاكید میكند. به هر حال باید دید روند شاخصهای اقتصادی با كاهش شدید قیمت نفت در ماههای آینده به كدامین سو خواهد رفت و آیا روسیه ممكن است طعم تلخ فروپاشی را یكبار دیگر بچشد.