◄ سهم شرکت‌های هواپیمایی خارجی در بازار حمل‌ونقل هوایی بین‌المللی ایران
شرکت‌های هواپیمایی خارجی علاوه بر شرکت‌های هواپیمایی ایرانی بر مبنای مفاد موافقت‌نامه‌های دو جانبه خدمات هوایی در مسیرهای منتهی به مقاصد ایران به‌طور متقابل پرواز بین‌المللی برقرار کرده‌اند که کارکرد آنها در اقتصاد حمل‌ونقل هوایی تأثیر به سزایی دارد.
شرکت‌های هواپیمایی خارجی علاوه بر شرکت‌های هواپیمایی ایرانی بر مبنای مفاد موافقت‌نامه‌های دو جانبه خدمات هوایی در مسیرهای منتهی به مقاصد ایران به‌طور متقابل پرواز بین‌المللی برقرار کرده‌اند که کارکرد آنها در اقتصاد حمل‌ونقل هوایی تأثیر به سزایی دارد.
در سال ۱۳۹۶ چهل‌ونه شرکت هواپیمایی خارجی در پروازهای بین‌المللی ۵۳۸۹۸۲۲ نفر مسافر جابه‌جا کردند که نسبت به ۴۹۱۱۰۸۷ نفر مسافر جابه‌جا شده در سال ۱۳۹۵ رشد حدود ۷/۹ درصد را نشان می‌دهد.از طرف دیگر سیزده شرکت هواپیمایی ایرانی در پروازهای بین‌المللی ۶۶۵۳۰۸۱ نفر مسافر در سال ۱۳۹۶ جابه‌جا کردند که نسبت به ۵۹۷۶۰۱۱ نفر مسافر جابه‌جا شده در سال ۱۳۹۵، ۳/۱۱ درصد افزایش را نشان می‌دهد.
اگر چه در سال ۱۳۹۵ شرکت‌های عربستان سعودی، سیبریا ایرلاینز، آتلانتیس، سلام ایر، براوو ایرلاینز به مقصد ایران پرواز نداشتند ولی در سال ۱۳۹۶ پرواز برقرار کردند و همچنین در سال ۱۳۹۶ شرکت‌های هواپیمایی فلای بغداد، تای ایر آسیا ایکس، شاهین ایر، وینگز لبنان، انور ایر، صافی ایر، نوول ایر به مقصد ایران پرواز برقرار نکردند درحالی‌که در سال ۱۳۹۵ پرواز داشتند. در نتیجه تعداد شرکت‌های هواپیمایی خارجی فعال از پنجاه‌ویک شرکت به چهل‌ونه شرکت کاهش یافت ولی مقایسه کارکرد سال ۱۳۹۶ شرکت‌های هواپیمایی خارجی (۵۳۸۹۸۲۲ نفر مسافر) با شرکت‌های هواپیمایی ایرانی (۶۶۵۳۰۸۱ نفر مسافر) در پروازهای بین‌المللی حکایت از فاصله معنی‌دار کارکرد شرکت‌های هواپیمایی ایرانی دارد به‌طوری‌که آنها حدود ۱۲۶۳۲۵۹ نفر مسافر بیش از شرکت‌های هواپیمایی خارجی جابه‌جا کردند.
کارکرد چهل‌ونه شرکت هواپیمایی خارجی که در سال ۱۳۹۶ در مسیر هوایی میان کشورهای مبدأ و کشور ایران به‌عنوان مقصد فعالیت جابه‌جایی مسافر را انجام دادند به ترتیب زیر است:
ترکیش ایر (۱۰۷۱۱۳۰)، امارات (۶۳۱۲۵۸)، عراقی ایرویز (۵۹۴۰۰۴)، قطرایرویز (۳۷۸۷۸۵)، ایرعربیا (۳۱۷۳۹۴)، فلای دبی (۲۶۴۵۴۳)، لوفت هانزا (۲۴۱۰۹۴)، اطلس جت (۱۵۴۰۴۱)، پگاسوس (۱۳۸۱۱۱)، اتریشی (۱۲۴۷۵۹)، عمان ایر (۱۰۴۳۳۲)، کی ال ام (۱۰۷۳۴۹)، بریتیش ایرویز (۱۰۵۱۵۸)، کم ایر (۶۶۷۵۶)، آلیتالیا (۹۷۵۴۲)، تای ایر ویز (۸۱۹۹۵)، ایر آسیا ایکس (۸۰۵۸۹)، آزال (۷۹۰۰۰)، سان اکسپرس (۷۱۷۳۰)، ایروفلوت (۶۳۹۴۵)، ایر فرانس (۶۲۳۸۷)، کویتی (۵۵۸۶۷)، شام وینگز (۴۸۸۳۹)، اتحاد (۴۸۳۳۴)، اوکراین اینترنشنال (۴۵۷۷۲)، چایناساترن (۴۳۵۱۵)، عربستان سعودی (۳۷۲۷۵)، جورجین ایرویز (۳۳۹۹۲)، ایژین (۳۵۱۱۰)، جزیره ایرویز (۲۹۷۶۶)، جرمنیا (۲۴۶۸۱)، آستانا (۲۱۰۲۸)، کرندون (۲۱۱۶۸)، فری برد (۱۷۴۵۶)، تیل ویند (۱۷۳۶۲)، الناصر ایرلاین (۱۵۰۷۱)، نورد ویند (۱۲۰۵۹)، تاجیکستان (۸۰۹۸)، بول ایر (۷۵۷۶)، ایر ارمنیا (۷۶۶۴)، اوکراین (۶۷۵۶)، سیبریا ایرلاینز (۵۹۹۹)، بلاویا (۴۳۳۷)، آتلانتیس (۲۱۴۴)، سلام ایر (۱۵۰۹)، سوریه (۹۲۱)، بورا جت (۷۸۰)، براوو ایرویز (۶۰۶) و جت آسیا (۲۳۵).
در حالی که کارکرد پنجاه و یک شرکت هواپیمایی خارجی که در سال ۱۳۹۵ در مسیر هوایی میان کشورهای مبدا و کشور ایران به عنوان مقصد فعالیت جابه‌جایی مسافر را انجام دادند به ترتیب زیر است:
ترکیش‌ایر (۸۹۵۶۸۳)، امارات (۶۹۱۲۷۴)، ایرعربیا (۳۶۶۱۵۷)، قطرایرویز (۳۵۵۷۱۴)، عراقی ایرویز (۳۳۹۶۷۲)، فلای دبی (۳۲۰۳۶۲)، لوفت هانزا (۲۵۱۶۵۲)، اطلس جت (۱۴۸۹۹۳)، فلای بغداد (۱۳۴۸۰۰)، عمان ایر (۱۲۶۸۱۷)، اتریشی (۱۰۵۴۷۶)، پگاسوس (۱۰۴۲۵۴)، اتحاد (۱۰۳۰۳۱)، آزال (۹۱۲۸۱)، آلیتالیا (۸۴۷۹۶)، ایر آسیا ایکس (۶۵۹۵۲)، ایر فرانس (۵۷۷۵۷)، بریتیش ایرویز (۵۶۹۳۴)، ایروفلوت (۵۴۹۲۶)، کویتی (۵۲۷۶۷)، کم ایر (۴۴۴۶۱)، چایناساترن (۴۴۲۵۹)، ایژین (۴۴۱۹۴)، ک ال ام (۳۳۶۹۵)، تای ایر ویز (۳۳۶۷۳)، جزیره ایرویز (۳۱۳۷۹)، اوکراین اینترنشنال (۲۷۲۵۱)، کرندون (۲۷۲۴۲)، تای ایر آسیا ایکس (۲۵۴۶۴)، الناصر ایرلاین (۲۲۸۰۵)، سان اکسپرس (۱۹۶۹۲)، جرمنیا (۱۷۰۲۱)، جورجین ایرویز (۱۷۰۰۱)، فری برد (۱۵۱۴۲)، بورا جت (۱۲۰۷۵)، تاجیکستان (۱۱۸۵۹)، آستانا (۱۰۶۱۲)، بول ایر (۹۹۴۲)، نورد ویند (۸۶۶۸)، بلاویا (۷۱۳۹)، شاهین ایر (۶۷۴۸)، اوکراین (۶۵۸۸)، ایر ارمنیا (۶۱۸۸)، وینگز لبنان (۵۳۷۱)، تیل ویند (۵۱۴۵)، انور ایر (۳۸۵۰)، جت آسیا (۲۴۹۷)، شام وینگز (۱۲۸۹)، صافی (۸۸۴)، نوول ایر (۳۸۹) و سوریه (۶۶).
درصد رشد جا به جایی مسافر هر یک از شرکت‌های هواپیمایی خارجی در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال ۱۳۹۵ به ترتیب زیر است:
ترکیش‌ایر (۵۹/۱۹)، امارات (۶۸/۸-)، عراقی ایرویز (۸۸/۷۴)، قطرایرویز (۴۹/۶)، ایرعربیا (۳۲/۱۳-)، فلای دبی (۴۲/۱۷-)، لوفت هانزا (۲۰/۴-)، اطلس جت (۳۹/۳)، پگاسوس (۴۸/۳۲)، اتریشی (۲۸/۱۸)، عمان ایر (۷۳/۱۷-)، ک ال ام (۵۹/۲۱۸)، بریتیش ایرویز (۷۰/۸۴)، کم ایر (۱۵/۵۰)، آلیتالیا (۷۶/۱۴)، ایر آسیا ایکس (۱۹/۲۲)، تای ایرویز (۵۰/۱۴۳)، آزال (۴۵/۱۳-)، سان اکسپرس (۲۶/۲۶۴)، ایروفلوت (۴۲/۱۶)، ایرفرانس (۰۲/۸)، کویتی (۸۷/۵)، شام وینگز (۹۱/۳۶۸۸)، اتحاد ایرویز (۰۹/۵۳)، اکراین اینترنشنال (۹۶/۶۷)، چایناساترن (۶۸/۱-)، عربستان سعودی (۰۰/۰)، جورجین ایرویز ()، ایژین (۵۵/۲۰-)، جزیره ایرویز (۱۴/۵-)، جرمنیا (۰۰/۴۵)، آستانا (۱۵/۹۸)، کرندون (۳۰/۲۲-)، فری برد (۲۸/۱۵)، تیل ویند (۴۵/۲۳۷)، الناصر ایرلاین (۹۱/۳۳-)، نورد ویند (۱۲/۳۹)، تاجیکستان (۷۱/۳۱)، بول ایر (۸۰/۲۳-)، ایر آرمینیا (۸۵/۲۳)، اوکراین (۵۵/۲)، سیبریا ایرلاین (۰۰/۰)، بلاویا (۲۵/۳۹-)، آتلانتیس (۰۰/۰)، سلام ایر (۰۰/۰)، سوریه (۴۵/۱۲۹۵)، بورا جت (۵۴/۹۳-)، براوو ایرویز (۰۰/۰) و جت آسیا (۵۹/۹۰-).
شرکت‌های هواپیمایی ترکیش‌ایر و امارات در سال ۱۳۹۶ به لحاظ جابه‌جایی تعداد مسافر بین‌المللی همانند سال ۱۳۹۵ به ترتیب در رتبه‌های اول و دوم قرار گرفتند ولی رشد کارکرد سالانه متفاوتی را نشان می‌دهند به طوری که درصد رشد کارکرد سالانه شرکت هواپیمایی ترکیش ایر (۵۹/۱۹) افزایش و شرکت هواپیمایی امارات (۶۸/۸-) کاهش را نشان داده‌اند.
اگر چه شرکت‌های هواپیمایی عراقی ایرویز (۵۹۴۰۰۴)، قطرایرویز (۳۷۸۷۸۵)، ایرعربیا (۳۱۷۳۹۴) و فلای دبی (۲۶۴۵۴۳) به لحاظ جابه‌جایی تعداد مسافر بین المللی در سال ۱۳۹۶ به ترتیب در رتبه‌های سوم و چهارم و پنجم و ششم قرار گرفتند ولی در سال ۱۳۹۵ آنها به ترتیب در رتبه‌های پنجم، چهارم، سوم و ششم جای داشتند. آنها دارای رشد کارکرد سالانه متفاوتی بودند به طوری که درصد رشد کارکرد سالانه شرکت های هواپیمایی عراقی ایرویز(۸۸/۷۴) و قطر ایرویز (۴۹/۶) افزایش و شرکت‌های هواپیمایی ایر عربیا (۳۲/۱۳-) و فلای دبی (۴۲/۱۷-) کاهش را نشان می‌دهد. در واقع شرکت‌های هواپیمایی عراقی‌ایرویز با دو رتبه صعود و ایرعربیا با دو رتبه نزول مواجه بودند و قطر ایرویز و فلای دبی رتبه‌های چهارم و ششم را حفظ کردند.
در سال ۱۳۹۶ شرکت‌های هواپیمایی لوفت‌هانزا (۲۴۱۰۹۴)، اتریشی (۱۲۴۷۵۹)، ک‌ال‌ام (۱۰۷۳۴۹)، بریتیش ایرویز (۱۰۵۱۵۸)، آلیتالیا (۹۷۵۴۲) و ایرفرانس (۶۲۳۸۷) با برقراری پرواز از اروپا به ترتیب رتبه‌های هفتم، دهم، دوازدهم، سیزدهم، پانزدهم و بیست و یکم را به خود اختصاص دادند در حالی که آنها در سال ۱۳۹۵ به ترتیب رتبه‌های هفتم، یازدهم، بیست و چهارم، هجدهم، پانزدهم و هفدهم را داشتند. در این میان فقط شرکت هواپیمایی لوفت هانزا (۲۰/۴-) با رشد کارکرد کاهشی مواجه بوده و شرکت های اتریشی (۲۸/۱۸)، ک‌ال‌ام (۵۹/۲۱۸)، بریتیش ایرویز (۷۰/۸۴)، آلیتالیا (۷۶/۱۴) و ایرفرانس (۰۲/۸) افزایش رشد کارکرد داشتند.
در سال ۱۳۹۶ شرکت‌های هواپیمایی تای ایرویز (۸۱۹۹۵)، ایر آسیاایکس (۸۰۵۸۹) و چایناساترن (۴۳۵۱۵) با برقراری پرواز از آسیا به ترتیب رتبه‌های شانزدهم و هفدهم و بیست و ششم را کسب کردند در حالی که آنها در سال ۱۳۹۵ به ترتیب در رتبه های بیست و پنجم، شانزدهم و بیست و دوم جای داشتند. شرکت هواپیمایی تای‌ایرویز (۵۰/۱۴۳) با افزایش رشد کارکرد زیاد از رتبه بیست و پنجم به رتبه شانزدهم صعود و شرکت هواپیمایی ایرآسیا ایکس (۱۹/۲۲) با افزایش رشد کارکرد مناسب از رتبه شانزدهم به رتبه هفدهم نزول و شرکت هواپیمایی چایناساترن (۶۸/۱-) با کاهش رشد کارکرد از رتبه بیست و دوم به رتبه بیست و ششم نزول داشتند.
درصد میزان سهم بازار هر یک از شرکت‌های هواپیمایی در سال ۱۳۹۶ عبارت بود از: ترکیش‌ایر (۸۷/۱۹)، امارات (۷۱/۱۱)، عراقی ایرویز (۰۲/۱۱)، قطرایرویز (۰۳/۷)، ایرعربیا (۸۹/۵)، فلای دبی (۹۱/۴)، لوفت هانزا (۴۷/۴)، اطلس جت (۸۶/۲)، پگاسوس (۵۶/۲)، اتریشی (۳۱/۲)، ک ال ام (۹۹/۱)، بریتیش ایرویز (۹۵/۱)، عمان ایر (۹۴/۱)، آلیتالیا (۸۱/۱)، تای ایرویز (۵۲/۱)، ایر آسیا ایکس (۵۰/۱)، آزال (۴۷/۱)، سان اکسپرس (۳۳/۱)، کم ایر (۲۴/۱)، ایروفلوت (۱۹/۱)، ایرفرانس (۱۶/۱)، کویتی (۰۴/۱)، شام وینگز (۹۱/۰)، اتحاد ایرویز (۹۰/۰)، اکراین اینترنشنال (۸۵/۰)، چایناساترن (۸۱/۰)، عربستان سعودی (۶۹/۰)، )، ایژین (۶۵/۰)، جورجین ایرویز (۶۳/۰)، جزیره ایرویز (۵۵/۰)، جرمنیا (۴۶/۰)، آستانا (۳۹/۰)، کرندون (۳۹/۰)، تیل ویند (۳۲/۰)، فری برد (۳۲/۰)، الناصر ایرلاین (۲۸/۰)، نورد ویند (۲۲/۰)، تاجیکستان (۱۵/۰)، ایر آرمینیا (۱۴/۰)، بول ایر (۱۴/۰)، اوکراین (۱۳/۰)، سیبریا ایرلاین (۱۱/۰)، بلاویا (۰۸/۰)، آتلانتیس (۰۴/۰)، سلام ایر (۰۳/۰)، سوریه (۰۲/۰)، براوو ایرویز (۰۱/۰)، بورا جت (۰۱/۰) و جت آسیا (۰۰/۰).
در مقابل درصد میزان سهم بازار هر یک از شرکت‌های هواپیمایی در سال ۱۳۹۵ عبارت بود از: ترکیش‌ایر (۲۴/۱۸)، امارات (۰۸/۱۴)، ایرعربیا (۴۶/۷)، قطرایرویز (۲۴/۷)، عراقی ایرویز (۹۲/۶)، فلای دبی (۵۲/۶)، لوفت هانزا (۱۲/۵)، اطلس جت (۰۳/۳)، فلای بغداد (۷۴/۲)، عمان ایر (۵۸/۲)، اتریشی (۱۵/۱)، پگاسوس (۱۲/۱)، اتحاد (۱۰/۱)، آزال (۸۶/۱)، آلیتالیا (۷۳/۱)، ایر آسیا ایکس (۳۴/۱)، ایرفرانس (۱۸/۱)، بریتیش ایرویز (۱۶/۱)، ایروفلوت (۱۲/۱)، کویتی (۰۷/۱)، کم ایر (۹۱/۰)، ایژین (۹۰/۰)، چایناساترن (۹۰/۰)، ک ال ام (۶۹/۰)، تای ایرویز (۶۹/۰)، جزیره ایرویز (۶۴/۰)، اوکراین اینترنشنال (۵۵/۰)، کرندون (۵۵/۰)، تای ایر آسیا ایکس (۵۲/۰)، الناصر ایرلاین (۴۶/۰)، سان اکسپرس (۴۰/۰)، جورجین ایرویز (۳۵/۰)، جرمنیا (۳۵/۰)، فری برد (۳۱/۰)، شام وینگز (۳۰/۰)، بوراجت (۲۵/۰)، تاجیکستان (۲۴/۰)، استانا (۲۲/۰)، بول ایر (۲۰/۰)، نورد ویند (۱۸/۰)، بلاویا (۱۵/۰)، شاهین ایر (۱۴/۰)، اوکراین (۱۳/۰)، ایر ارمنیا (۱۳/۰)، وینگز لبنان (۱۱/۰)، نوول ایر (۱۰/۰)، تیل ویند (۱۰/۰)، انور ایر (۰۸/۰)، جت آسیا (۰۵/۰)، صافی (۰۲/۰) و سوریه (۰۰/۰).
در سال ۱۳۹۶ شرکت هواپیمایی ترکیش با افزایش نسبی کمی از ۲۴/۱۸ درصد سهم بازار در سال ۱۳۹۵ به ۸۷/۱۹ درصد سهم بازار جا به جایی مسافر بین المللی در سال ۱۳۹۶ همچنان در رتبه اول سهم بازار قرار دارد و شرکت هواپیمایی امارات نیز با کاهش قابل ملاحظه‌ای از ۰۸/۱۴ درصد سهم بازار در سال ۱۳۹۵به ۷۱/۱۱ درصد سهم بازار جا به جایی مسافر بین المللی در سال ۱۳۹۶ توانسته در رتبه دوم سهم بازار جای گیرد.
در سال ۱۳۹۶ شرکت‌های هواپیمایی عراقی ایرویز، قطر ایرویز، ایرعربیا و فلای دبی به لحاظ میزان سهم بازار در رتبه‌های سوم تا ششم قرار گرفتند در حالی که فقط عراقی ایرویز با افزایش سهم بازار جابه‌جایی مسافر بین‌المللی از ۹۲/۶ درصد در سال ۱۳۹۵ به ۰۲/۱۱درصد در سال ۱۳۹۶ مواجه بود و به رتبه دوم صعود کرد. شرکت هواپیمایی ایرعربیا با کاهش سهم بازار از ۴۶/۷ درصد در سال ۱۳۹۵ به ۸۹/۵ درصد در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال قبل دو رتبه نزول داشت و دو شرکت هواپیمایی قطر ایرویز با کاهش بسیار کم سهم بازار از ۲۴/۷ درصد در سال ۱۳۹۵ به ۰۳/۷ درصد در سال ۱۳۹۶ و فلای دبی با کاهش نسبی سهم بازار از ۵۲/۶ درصد در سال ۱۳۹۵ به ۹۱/۴ درصد در سال ۱۳۹۶ همچنان به ترتیب در رتبه‌های چهارم و ششم قرار گرفته‌اند.
از طرف دیگر نشان می دهد سه شرکت هواپیمایی تای ایرویز (۵۲/۱)، ایر آسیا ایکس (۵۰/۱) و چایناساترن (۸۱/۰) به عنوان شرکت های هواپیمایی آسیایی در سال ۱۳۹۶ به لحاظ میزان سهم بازار به ترتیب در رتبه های پانزدهم و شانزدهم و بیست و ششم قرار دارند و در مجموع ۸۳/۳ درصد سهم بازار مسافر بین المللی را به خود اختصاص دادند. همچنین شش شرکت هواپیمایی لوفت هانزا (۴۷/۴)، اتریشی (۳۱/۲)، ک ال ام (۹۹/۱)، بریتیش ایرویز (۹۵/۱)، آلیتالیا (۸۱/۱) و ایرفرانس (۱۶/۱) به عنوان شرکت های هواپیمایی اروپایی در سال ۱۳۹۶ به لحاظ میزان سهم بازار به ترتیب در رتبه های هفتم، دهم، دوازدهم، سیزدهم، پانزدهم و بیست و یکم قرار دارند و در مجموع ۶۹/۱۳ درصد سهم بازار مسافر بین المللی را به خود اختصاص دادند.
ماخذ آمار: کتاب آماری حمل و نقل هوایی کشور ۱۳۹۶، سازمان هواپیمایی کشوری
