◄ چالش های راه آهن و رویکردهای اصلاحی/ پیشنهاداتی برای افزایش سهم ریلی

در نوشتار زیر چالش های راه آهن و برخی رویکردهای اصلاحی همچنین پیشنهاداتی برای برنامه هفتم با هدف افزایش سهم ریلی، سطح کیفی خدمات و کاهش وابستگی راه آهن به بودجه فهرست شده است:

1. بدهی زیاد به مالکان ناوگان و پیمانکاران (چند هزار میلیارد تومان، ناشی از بالا بودن قیمت تمام شده تعمیرات و نگهداری)
2. بهره وری پایین (حدود10 درصد) راه آهن موجب نیاز به منابع مالی زیاد شده که به نوبه خود انگیزه بخش خصوصی را کاسته است.
3. فقدان قوانین مناسب برای ترغیب سرمایه گذاران بخش خصوصی در توسعه زیرساخت راه آهن (فرصت های جانبی، شهرک ...)
4. از گلوگاه های اساسی راه آهن، لکوموتیو در سرویس است که ناشی از تعویض کاری به جای تعمیرکاری و عدم ریشه یابی است.
5. الگوی خصوصی سازی غیرکارآمد و نامناسب با شرایط ایران در راه آهن و تعهدات انجام نشده از جمله سیر 300 کیلومتر
6. الگوهای موجود قطارهای مسافری به دلیل سرعت پایین و مسافت طولانی مبتنی بر فناوری نیم قرن قبل است.
7. با وجود بالاتر بودن ایمنی راه آهن نسبت به جاده، وضعیت ایمنی راه آهن در سطح بین المللی پایین است.
8. طراحی و ساخت خطوط با استاندارد قدیمی سال 1354 کامپساکس است و کارایی و اثربخشی سرمایه گذاری را می کاهد
9. نگاه حاضر به سلسله عملیات حمل و نقل بیشتر سخت افزاری است و آموزش و انگیزش پرسنل و ... مغفول می باشد.
10. نگاه غلط به حمل بار در راه آهن سبب پائین آمدن سهم ریلی از 23 درصد در اوایل دهه 70 به 5 درصد در اوایل دهه 90 شده است.
11. الگوهای تعرفه صحیح و بر اساس تجربه جهانی نیست و رابطه مناسبی با بهای تمام شده ندارد.
12. عدم اشراف کارشناسان و مدیران بر سیستم پیچیده راه آهن منجر به توسعه جزیره ای و اقدامات کم اثر و پرهزینه شده است.
13. نداشتن ضوابط مناسب طبقه بندی و اولویت بندی پروژه ها سبب کاهش اثربخشی منابع مالی شرکت شده است.
14. سیستم های اطلاعاتی فاقد کارایی مناسب است و فقدان سیستم یادگیری سازمانی و مدیریت دانش آن را تشدید می نماید.

از همین نویسنده:

• بهره وری خطوط و شبکه ریلی در ایران و جهان با تمرکز بر تجربه BHP

• بهره‌ وری لکوموتیو در ایران و جهان با تمرکز بر تجربه BHP

پیشنهادات برای برنامه هفتم با هدف افزایش سهم ریلی، سطح کیفی خدمات و کاهش وابستگی راه آهن به بودجه:

1. مصوبات افزایش دهنده قیمت تمام شده باید سریعا لغو گردد (تفکیک شرکت های مالک و تعمیراتی ناوگان و ...)
2. افزایش سرعت متوسط مبدا- مقصدی قطارهای باری از 5 کنونی به 25 کیلومتر در ساعت برای قطارهای معدنی
3. راه اندازی مجدد قطارهای برنامه ای کانتینری (حداقل یک قطار از بنادر اصلی) و افزایش سرعت قطارهای کانتینری به 50
4. بررسی و رفع مشکلات سیستم های بارگیری، توزین و تخلیه به ویژه برای بارهای معدنی و کاهش چرخه واگن 
5. افزایش سرعت متوسط قطارهای مسافری از کمتر از 80 کنونی به بیش از 110 کیلومتر بر ساعت
6. افزایش آماده به کاری و قابلیت اعتماد لکوموتیو با ارتقای کیفیت تعمیرات و نگهداری (RAMS)  و درج شاخص آن در قراردادها
7. تشکیل شرکت قطارهای حومه در وزارت راه با مشارکت استان ها و احداث شهرک های مسکونی، صنعتی و ... در کنار خطوط
8. افزایش سهم دوخطه خطوط راه آهن از 20درصد یا 1500 کیلومتر شبکه موجود به 40درصد یا 4000 کیلومتر
9. افزایش سهم خطوط برقی راه آهن از 3درصد یا 200 کیلومتر به 30درصد یا 2000 کیلومتر با اولویت مسیرهای اقتصادی
10. احداث راه آهن حومه در اطراف شهرهای بزرگ مانند تهران، مشهد و ... از 4 درصد به 8 درصد یا حدود 1200کیلومتر
11. طبقه بندی خطوط باری و مسافری، گذرگاه ها، پایانه ها و ... برای اقتصادی شدن طرح ها با قابلیت ارتقای سطح در آینده
12. محاسبه و منظور نمودن ارزش جان و ارزش وقت در محاسبه محاسبه ارزش پروژه های توسعه، بهبود و نگهداری شبکه
13. احداث مرکز تست و آزمون ناوگان و تجهیزات ریلی به صورت مرحله ای جهت شناسایی و رفع ضعف ناوگان و تجهیزات شبکه
14. پیشنهاد قانون بهره مندی کارکنان از افزایش بهره وری بر اساس صرفه جویی یا کاهش بهای تمام شده (ماده 144)  
15. اصلاح آیین نامه طراحی خطوط و احداث خطوط جدید مسافری با قابلیت دوخطه و برقی شدن در آینده و سرعت 250
16. واگذاری حداقل 20 درصدی از محورهای موجود (برای دوخطه، برقی و ...) به بخش خصوصی به صورت BOT پس از اجرای پایلوت
17. گسترش تحقیقات توسعه ای و اجرای پایلوت و افزایش سهم آنها به 2 درصد بودجه عمرانی و 1 درصد بودجه جاری                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                

•  امید است نمایندگان محترم با بررسی چالش های بنیادین راه آهن، راهکارهای موثر و قابل اجرا را در برنامه هفتم درج نمایند.

سیاست های پیشنهادی برای زیر بخش ریلی برنامه پنجم توسعه

* کارشناس حمل و نقل