◄ واریانت ورسک با نگاه حل مسئله به برنامه افزایش ظرفیت راه آهن شمال

رهبر معظم انقلاب در دیدار با نخبگان و استعدادهای برتر تحصیلی (27 مهرماه) به ارزیابی اساتید و نخبگان و اینکه امروز این شاخص غالبا مقالات است اشاره نمودند و با بیان اینکه این روش درست نیست فرمودند: من بارها تکرار کرده ام این را، شاخص ها را حل مسئله قرار بدهید. مسئله را ارائه بدهید بخواهید حل کنند، این جمع، این گروه نخبه، این شخص نخبه، این استاد نخبه، یک مسئله ای را حل کند برای دستگاه های ذیربط، این شاخص ارتقاء باشد، این شاخص پذیرش به عنوان رتبه برتر باشد.

در صفحه 46 برنامه جهشی ترانزیت در حوزه ریلی شرکت راه آهن و شرکت ساخت واریانت ورسک به طول 190 کیلومتر با هدف ایجاد 3 میلیون تن بار بین المللی، افزایش ایمنی، تسریع حمل و نقل و کاهش مصرف سوخت پیشنهاد شده و در ادامه پروژه را بین ایستگاه های شیرگاه و میاندره با تناژ ایجادی 6 میلیون تن و سرمایه گذاری را 700 میلیون دلار اعلام نموده است.

اگر به فرموده رهبر انقلاب شاخص ارزیابی این پروژه را برای عرضه به نخبگان و متخصصان راه آهن، حل مسئله قرار دهیم، به نظر می رسد بهتر می توانیم به نتیجه برسیم، اما مسئله و هدف راه آهن از این پروژه پرهزینه چیست، ظرفیت، سرعت، ایمنی یا ...؟   

بر اساس شواهد و مندرجات برنامه جهشی ترانزیت پیشنهادی راه آهن، سوابق طرح برقی مسیر گرمسار - اینچه برون و ...، می توان افزایش ظرفیت به 6 میلیون تن (شامل 3 میلیون تن ترانزیت) را به عنوان هدف این پروژه عظیم منظور نمود. اما چه مطالعاتی برای این پروژه انجام شده و آیا گزینه های مختلف برای تحقق هدف مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفته است؟ با مرور بر نوشتارهای تاریخ 401.02.24 و 99.09.29، سایر گزینه های قابل اجرا برای افزایش ظرفیت گرمسار - اینچه برون بهتر آشکار می گردد.

همچنین با آسیب شناسی پروژه های بزرگ عمرانی راه سازی مانند آزادراه تهران - چالوس و نیز تجربه کشورهای پیشرفته در راه آهن سریع السیر مانند ژاپن، فرانسه، چین و ... می توان با الگوی موفق این کشورها در اجرای مرحله ای طرح های بزرگ آشنا شد.

نمونه بسیار گویا و موفق این رویکرد در نوشتار 12 اسفند 1400 درج شده است (Feasibility of stage construction ..)

با تصویب قانون مدیریت سوخت در سال 86 دولت مکلف به افزایش سهم بار ریلی از 7 درصد به 30 درصد و افزایش سهم مسافر از 4 درصد به 18 درصد شد و راه آهن در نظر داشت تا سال 1404 میزان جابجایی بار را به 4 برابر یعنی 200 میلیون تن افزایش دهد (چشم انداز 880215) درحالی که تا 1390 نه تنها سهم ریلی افزایش نیافت بلکه این بخش شاهد کاهش سهم از حمل و نقل کل بود.

حال چنانچه سهم حمل و نقل ریلی به حدود تعیین شده در قانون مصوب 1386 که در سال 1391 برای برنامه پنجم نیز تاکید شده است یعنی 180 میلیارد واحد حمل (تن کیلومتر و نفر کیلومتر)، برسد، صرفه جویی سالانه سوخت حمل ریلی بر اساس مبانی محاسباتی ماده 12 مندرج در بند 2 نامه 16/12/1400 سازمان برنامه به وزارت نفت (35 و 20 سی سی برای هر تن کیلومتر و نفرکیلومتر) به حدود 5 میلیارد لیتر معادل 5 میلیارد دلار خواهد رسید و جان چندین هزار نفر از خطر مرگ نجات خواهد یافت.

مسیر گرمسار - ساری که تکمیل شده محور قدیمی ترانزیت بندر امام خمینی به بندرترکمن بوده در سال 1317 یعنی بیش از 80 سال پیش به بهره برداری رسید و با احداث راه آهن گرگان - اینچه برون در سال 1395، وابستگی ترانزیت به ظرفیت محدود کشتی های کم ظرفیت دریای خزر رفع و با مسافت و زمان کوتاه تر شرایط مطلوب تری را برای جلب بار به شبکه ریلی فراهم نمود.

با وجود اختلاف زیاد حمل بار فعلی با ظرفیت موجود اعلامی این مسیر، طی یک دهه گذشته طرح برقی کردن این مسیر با هدف استفاده از کمک مالی روسیه و افزایش ظرفیت از حدود 2 به 10 میلیون تن در سال مطرح و پیگیری شد. اکنون به یکی دیگر از روش های افزایش ظرفیت با هزینه، زمان و وابستگی به مراتب کمتر و اثر بخشی بیشتر می پردازیم ( نوشتار تاریخ 99.09.04).

احداث تونل مستقیم دوخطه (با قابلیت برقی در آینده) از ایستگاه ورسک به ایستگاه فیروزکوه با طول 25 کیلومتر و فراز حدود 18 در هزار با حذف ایستگاه های گدوک و دوگل، چند گلوگاه اساسی و بخش مهمی از فراز 28 درهزار و قوس های تند مسیر را مرتفع کرده و علاوه بر افزایش بسیار بالای ظرفیت، زمینه افزایش سرعت و کاربری خط قدیم برای گردشگری را نیز فراهم می کند.

این روش حل مسئله با کمتر از 10 درصد برآورد 700 میلیون دلاری، اثربخشی بالاتر و ریسک کمتر داشته و قابل تکمیل خواهد بود.